Zeledonka
| Zeledonia coronata[1] | |||
| Ridgway, 1889[2] | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina |
Zeledoniidae | ||
| Rodzaj |
Zeledonia | ||
| Gatunek |
zeledonka | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Zeledonka[7] (Zeledonia coronata) – gatunek ptaka będący jedynym przedstawicielem rodziny zeledonek[7] (Zeledoniidae). Ptak ten występuje w Ameryce Centralnej; według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Zeledonka występuje na wyżynach Ameryki Centralnej od północnej Kostaryki (na północ od co najmniej wulkanu Miravalles w Cordillera de Guanacaste) do zachodniej Panamy (Chiriquí i Veraguas)[8].
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek i rodzaj po raz pierwszy naukowo opisał w 1889 roku amerykański ornitolog Robert Ridgway[2][4]. Opis ukazał się w czasopiśmie Proceedings of the United States National Museum. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Ridgway wskazał Laguna del Volcan de Póas w Kostaryce[2]. Holotypem była dorosła samica (USNM 116591)[2].
Zeledonka tradycyjnie była umieszczane w obrębie rodziny lasówek (Parulidae), jednak badania oparte na danych molekularnych pokazały, że Z. coronata nie jest bliżej spokrewniona z Parulidae[9]. Inne badania wykazały, że Z. coronata wydaje się być najbliżej spokrewniona z Teretistridae, wspólnie tworząc grupę siostrzaną z Parulidae i Icteridae[10] lub jest taksonem siostrzanym dla Icteridae, tworząc grupę siostrzaną z Parulidae, Icteridae i Teretistridae[11]. Badania przeprowadzone w 2019 roku oparte na próbkach tysięcy markerów genetycznych ujawniły, że Zeledoniidae wydają się być taksonem siostrzanym dla karaibskich endemicznych rodzin, w tym Phaenicophilidae, Nesospingidae i Spindalidae[12]. Mimo niejasnej pozycji systematycznej Zeledoniidae wydają się reprezentować starą linię, która oddzieliła się wcześniej od pozostałych pierwotnych śpiewających w Ameryce[13].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Zeledonia: José Castulo Zeledón (1846–1923), kostarykański przedsiębiorca, przyrodnik, kolekcjoner[14].
- coronata: łac. coronatus „koronowany”, od coronare „ukoronować”, od corona „korona”[15].
- insperata: łac. insperatus „niespodziewany, nieoczekiwany, nieprzewidziany”, od in- „nie”; speratus „spodziewany”, od sperare „spodziewać się”[16].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 10–11,5 cm; masa ciała około 21 g; pozostałe wymiary przedstawia tabela[8].
| Długość skrzydła | Długość ogona | Długość dzioba | Długość skoku | |
|---|---|---|---|---|
| Samica | 61–68 mm | 33,3–38,8 mm | 11–13,9 mm | 26,2–29,5 mm |
| Samiec | 61,5–69,5 mm | 36,3–42,3 mm | 11,7–13,5 mm | 26,1–30,9 mm |
Mały ptak z krótkimi, okrągłymi skrzydłami, krótkim ogonem, długim skokiem i zredukowanym grzebieniem mostka. Spód ciała i twarz są koloru szarego, natomiast górne części ciała, włącznie z grzbietem i karkiem, są matowo oliwkowo-brązowe; ciemię koloru pomarańczowego z czarną obwódką na bokach; pokrywy podogonowe są oliwkowo-szare. Dziób koloru czarnego jest krótki i cienki; tęczówka jest ciemnobrązowa; skok i palce są brązowawe, brązowawoczarne lub ciemnobrązowe. Skrzydło ma dziesięć lotek I rzędu i dziewięć II rzędu. Brak dymorfizmu płciowego[8]. Upierzenie u osobników młodocianych jest podobne jak u dorosłych, ale brak im pomarańczowego koloru na ciemieniu, natomiast górne części ciała są bardziej brązowawe, z okopconymi krawędziami piór[8].
Status
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje zeledonkę za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako dość pospolity. Ze względu na brak dowodów na spadki liczebności bądź istotne zagrożenia dla gatunku, BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za stabilny[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zeledonia coronata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Ridgway 1888 ↓, s. 538.
- ↑ Ridgway 1907 ↓, s. 885.
- ↑ a b Ridgway 1888 ↓, s. 537.
- ↑ Ridgway 1907 ↓, s. 72.
- ↑ a b BirdLife International, Zeledonia coronata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-10-27] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Zeledoniidae Ridgway, 1907 - zeledonki - Wren-thrush (wersja: 2019-05-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-27].
- ↑ a b c d G. Dupont, J. Curson & A.J. Spencer: Wrenthrush (Zeledonia coronata), version 2.0. W: T.S. Schulenberg, S.M. Billerman & B.K. Keeney (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.wrenth1.02. [dostęp 2020-11-27]. (ang.).
- ↑ I.J. Lovette, J.L. Pérez-Emán, J.P. Sullivan, R.C. Banks, I. Fiorentino, S. Córdoba-Córdoba, M. Echeverry-Galvis, F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & E. Bermingham. A comprehensive multilocus phylogeny for the wood-warblers and a revised classification of the Parulidae (Aves). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 57 (2), s. 753–770, 2010. DOI: 10.1016/j.ympev.2010.07.018. (ang.).
- ↑ F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & I.J. Lovette. Going to Extremes: Contrasting Rates of Diversification in a Recent Radiation of New World Passerine Birds. „Systematic Biology”. 62 (2), s. 298–320, 2013. DOI: 10.1093/sysbio/sys094. (ang.).
- ↑ F.K. Barker, K.J. Burns, J. Klicka, S.M. Lanyon & I.J. Lovette. New insights into New World biogeography: An integrated view from the phylogeny of blackbirds, cardinals, sparrows, tanagers, warblers, and allies. „The Auk”. 132 (2), s. 333–348, 2015. DOI: 10.1642/AUK-14-110.1. (ang.).
- ↑ C.H. Oliveros, D.J. Field, D.T. Ksepka, F.K. Barker, A. Aleixo, M.J. Andersen, P. Alström, B.W. Benz, E.L. Braun, M.J. Braun, G.A. Bravo, R.T. Brumfield, R.T. Chesser, S. Claramunt, J. Cracraft, A.M. Cuervo, E.P. Derryberry, T.C. Glenn, M.G. Harvey, P.A. Hosner, L. Joseph, R.T. Kimball, A.L. Mack, C.M. Miskelly, A.T. Peterson, M.B. Robbins, F.H. Sheldon, L.F. Silveira, B.T. Smith, N.D. White, R.G. Moyle & Br.C. Faircloth. Earth history and the passerine superradiation. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 116 (16), s. 7916–7925, 2019. DOI: 10.1073/pnas.1813206116. (ang.).
- ↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Wrenthrush (Zeledoniidae), version 1.1. W: S.M. Billerman (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.zeledo1.01.1. [dostęp 2022-01-07]. (ang.).
- ↑ Zeledonia, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-19] (ang.).
- ↑ coronata, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-19] (ang.).
- ↑ insperata, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-19] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- R. Ridgway. Notes on Costa Rican birds, with descriptions of seven new species and subspecies and one new genus. „Proceedings of the United States National Museum”. 11, s. 537–546, 1888. (ang.).
- R. Ridgway. The birds of North and Middle America: a descriptive catalogue of the higher groups, genera, species, and subspecies of birds known to occur in North America, from the arctic lands to the isthmus of Panama, the West Indies and other islands of the Caribbean Sea, and the Galapagos Archipelago. „Bulletin of the United States National Museum”. 50 (4), s. 1–973, 1907. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).