Zdzisław Górzyński

Zdzisław Górzyński

Imię i nazwisko	Zdzisław Grunberg
Data i miejsce urodzenia	23 września 1895 Kraków
Pochodzenie	polskie
Data i miejsce śmierci	22 listopada 1977 Warszawa
Instrumenty	skrzypce, fortepian
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	dyrygent
Odznaczenia

Grób Zdzisława Górzyńskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Zdzisław Górzyński, właśc. Zdzisław Grünberg (ur. 23 września 1895 w Krakowie zm. 22 listopada 1977 w Warszawie) – polski dyrygent.

Życiorys

Urodził się 23 września 1895 w Krakowie, w rodzinie Józefa Grunberga i Amalii z Kasslerów (Kaszlerów). Jego ojciec był nauczycielem muzyki, a bracia Tadeusz i Władysław - dyrygentami. Od 1902 uczył się gry na skrzypcach w klasie prof. Wierzuchowskiego w konserwatorium krakowskiego Towarzystwa Muzycznego, a od 1906 także gry na fortepianie. Ukończył gimnazjum w Krakowie. W 1915 wyjechał do Wiednia, by studiować dyrygenturę u Franza Schalka. Po powrocie do Krakowa w 1916 został dyrygentem Teatru im. Juliusza Słowackiego.

W latach 1917–1921 współpracował z Teatrem Miejskim we Lwowie. W 1920 debiutował jak dyrygent orkiestry symfonicznej w Krakowie. W latach 1921–1923 był kierownikiem muzycznym Teatru Nowości w Warszawie, a przez krótki czas (od czerwca do sierpnia 1922) również jego dyrektorem. Jako kierownik muzyczny współpracował z wieloma innymi teatrami (m.in. Teatrem Wielkim w Warszawie, teatrem „Morskie Oko” (od 1928)). W latach 1935–1939 kierował Małą Orkiestrą Polskiego Radia.

W czasie okupacji niemieckiej ukrywał się pod nazwiskiem Jan Zbigniew Michalczyk, udzielał lekcji muzyki i akompaniował na koncertach konspiracyjnych.

Po wyzwoleniu Łodzi, jeszcze przed zakończeniem II wojny światowej, 1 lutego 1945 został dyrektorem filharmonii w Łodzi (do 31 sierpnia 1948). Jednocześnie wykładał również dyrygenturę w łódzkiej Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej i prowadził zajęcia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. 1 września 1948 został na jeden sezon dyrektorem Opery Poznańskiej. W 1949 przeniósł się do Warszawy, gdzie został dyrektorem i kierownikiem artystycznym opery i filharmonii. W 1953 roku otrzymał nagrodę państwową III stopnia. 1 października 1954 wrócił do Poznania, gdzie został dyrektorem opery (do 2 lutego 1963). Od 1961 współpracował też z Teatrem Wielkim w Warszawie, początkowo jako dyrygent a następnie jako dyrektor muzyczny (1966–1967) i kierownik artystyczny (1967–1968). 1 maja 1970 przeszedł na emeryturę. W 1976 otrzymał nagrodę m. st. Warszawy.

Repertuar artysty obejmował wszystkie opery Moniuszki, Goplana i Konrad Wallenrod Żeleńskiego, Manru Ignacego Jana Paderewskiego, Pan Twardowski Ludomira Różyckiego, Legenda Bałtyku Feliksa Nowowiejskiego, Syrena Witolda Maliszewskiego.

Górzyński był nie tylko dyrygentem, ale również promotorem muzycznych talentów. W 1949 odkrył talent Marii Fołtyn, którą uczynił solistką Opery Warszawskiej a w 1951 zarekomendował Tadeuszowi Sygietyńskiemu Irenę Santor.

Był trzykrotnie żonaty: po raz pierwszy od 1919 z aktorką Heleną Szulc-Trojacką; po raz drugi, od 1926 także z aktorką Marią z Nowaków Miedzińską (1902–1971), z którą miał córkę Hannę po mężu Słowińską (1927–2013), aktorkę; po raz trzeci (od 1971) z Ireną z Marców Lorenc.

Zmarł 22 listopada 1977 w Warszawie. Spoczywa, razem z drugą żoną, na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B 17-1-22).

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (23 lutego 1955)
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1952)
• Złoty Krzyż Zasługi (15 lutego 1946)

Filmografia

• Ostatni etap (1947) – dyrygent
• Miasto nieujarzmione (1950) – dyrygent
• Austeria (1982) – dyrygent (w użytym w filmie fragmencie muzycznym)

Bibliografia

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski [red.]: Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 224. ISBN 83-01-02722-3.

Linki zewnętrzne

• Zdzisław Górzyński na zdjęciach w bibliotece Polona