Zbigniew Dunin-Wąsowicz

Zbigniew Dunin-Wąsowicz
	rotmistrz
Data i miejsce urodzenia	14 października 1882 ; Brzeżany
Data i miejsce śmierci	13 czerwca 1915 ; Rokitna
	Przebieg służby
Lata służby	1905–1915
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier
Formacja	Legiony Polskie
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa: bitwa pod Mołotkowem; bitwa pod Kirlibabą; szarża pod Rokitną †;
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zbigniew Dymitr Dunin-Wąsowicz (ur. 14 października 1882 w Brzeżanach, zm. 13 czerwca 1915 pod Rokitną) – polski dowódca wojskowy, rotmistrz Legionów Polskich.

Rodzina

Był synem Bolesława, polskiego oficera cesarskiej i królewskiej armii i szambelana dworu cesarskiego i wnukiem, w prostej linii, szwoleżera Mikołaja Dunin-Wąsowicza – uczestnika bitwy pod Somosierrą oraz starszym bratem Bolesława. Matką Zbigniewa była Wilhelmin z d. Müller^[1]. Jego powinowatym był Jan Kosina^[2].

Kariera wojskowa

Po ukończeniu korpusu kadetów w Łobzowie (dziś dzielnica Krakowa) poświęcił się zawodowej służbie wojskowej. Mianowany podporucznikiem kawalerii austriackiej w 1910 roku służył w 13 pułku ułanów. W 1912 roku w stopniu porucznika kawalerii na własną prośbę przeszedł do rezerwy. Związał się z ruchem strzeleckim. Po ogłoszeniu mobilizacji przybył do Brzeżan, gdzie objął kierownictwo wyszkolenia pozostałych w obozie strzelców. W krótkim czasie zrezygnował z pełnionej funkcji i wyjechał najpierw do Lwowa, a później do Krakowa, gdzie 11 sierpnia objął dowództwo oddziału Sokołów Konnych przy oddziałach Piłsudskiego. Brał udział w potyczkach w okolicy Kielc. Po połączeniu jego oddziału z oddziałem Władysława Beliny-Prażmowskiego 23 sierpnia został oddelegowany z powrotem do Krakowa w celu organizowania i szkolenia kolejnych oddziałów kawalerii Legionów Polskich. W Przegorzałach koło Krakowa i w Krakowie przy ul. Smoleńsk w stajniach konnego Sokoła sformował 2 i 3^[3] szwadron kawalerii Legionów Polskich. Początkiem września objął dowództwo 2 szwadronu^[3], który w październiku skierowano na Węgry i włączono w skład II Brygady Legionów Polskich^[3]. Na czele 2 szwadronu po przejściu na teren Polski stoczył 26 października 1914 pod Cycułowem w okolicy Stanisławowa swój pierwszy bój^[3]. W uznaniu zasług, głównie w czasie walk pod Cucyłowem został 5 listopada mianowany na rotmistrza kawalerii. Walczył w czterodniowej bitwie II Brygady pod Mołotkowem^[3]. Brał udział w kampanii na Huculszczyźnie od 26 listopada do 8 grudnia 1914, a w styczniu 1915 został przerzucony wraz ze szwadronem na zagrożony odcinek węgierskiej granicy^[3]. Walczył na Bukowinie i we wschodniej Małopolsce, gdzie z 2 szwadronem stoczył pod Tłumaczem zacięty bój^[3].

Gdy na początku czerwca 1915 formacje II Brygady uległy reorganizacji rotmistrz Zbigniew Dunin-Wąsowicz został dowódcą 2 dywizjonu kawalerii (2 i 3 szwadron) II Brygady^[4]. Zginął 13 czerwca 1915 roku^[3], prowadząc szarżę pod Rokitną na czele szwadronu liczącego 63 ułanów^[3]. Jego śmierć opisał uczestnik szarży Stanisław Rostworowski:

Rotmistrz krzyknął: Zdawajsia! i stała się rzecz nieoczekiwana. Ci ukryci w głębokim okopie sołdaci rosyjscy, których ułani nawet szablą dosięgnąć nie mogli, zdrętwieli na widok pędzących, ręce wznieśli do góry i o zmiłowanie prosili.
Okop był zdobyty. Ale z lewej i prawej flanki ogień nie zesłabł: owszem. wzmógł się jeszcze.
Padła "Hochla" pod rotmistrzem, chcieli go ratować – dał znak ręką, by jechali dalej, z rewolwerem w ręku zerwał się, strzelił kilkakrotnie wzdłuż okopu, ale wnet się zachwiał, słaniając się przeszedł kilkanaście kroków i upadł z przestrzelonym bokiem. Krew musiała gwałtownie uchodzić, osłabł – i usnął na wieki.

Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (grobowiec zbiorowy rokitniańczyków – kwatera 67). Ich uroczysty pogrzeb w Krakowie odbył się 25 lutego 1923^[5]^[6].

Upamiętnienie

Rotmistrzowi poświęcona jest również pieśń legionowa z okresu I wojny światowej pt. Pieśń Szwadronu Wąsowicza

"Nasz Wąsowicz, chłop morowy,
Zbił Moskali w Cucyłowej.

Odznaczył się szwadron drugi,
Wrażej krwi on przelał strugi.
1915 Pieśń Szwadronu Wąsowicza^[7]

W 1915 w Wiedniu został wybity medal upamiętniający szarżę pod Rokitną, zaprojektowany przez Jana Raszkę, na którego awersie widnieją popiersia poległych tam rtm. Zbigniewa Wąsowicza, por. Kisielnickiego i por. Włodka^[8].
Rotmistrza upamiętnił w wierszu pt. Rotmistrzowej sławie poeta legionowy Józef Mączka^[9].
Wiersze poświęcone Dunin-Wąsowiczowi i szarży pod Rokitną zebrano w antologii Szarża pod Rokitną w pieśni (oprac. Maria Olexińska, Lwów 1925)^[10].
13 czerwca 1936 we Lwowie prezydent miasta Stanisław Ostrowski odsłonił tablcę z okazji przemianowania dotychczasowej ul. Cetnerowskiej na ul. rtm. Dunin-Wąsowicza^[11]^[12].
W Krakowie jedną z bocznych ulic alei Krasińskiego nazwano imieniem rotmistrza Dunin-Wąsowicza.

Odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 5397^[13].
Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931, za pracę w dziele odzyskania niepodległości)^[14]

Przypisy

↑ Marek Gałęzowski, My idziemy w zórz świtanie... Sylwetki oficerów Legionów Polskich poległych i zmarłych w walce o niepodległość w latach 1914–1916, Warszawa: IPN, 2019, s. 66.
↑ Stowarzyszenie Członków Rodu Duninów. dunin.info. [dostęp 2014-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2014)].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ O kawalerii polskiej XX wieku s. 25
↑ Mianowania i przeniesienia w Legionach. „Nowa Reforma”, s. 3, Nr 299 z 16 czerwca 1915.
↑ Pogrzeb bohaterów rokitniańskich w Krakowie. „Nowości Illustrowane”. Nr 8, s. 2, 24 lutego 1923.
↑ Pogrzeb bohaterów z pod Rokitny. „Nowości Illustrowane”. Nr 9, s. 2, 3 marca 1923.
↑ Witold Sienkiewicz "Bojowo i lirycznie", Demart S.A 2010, ISBN 978-83-7427-586-6
↑ Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 39. ISBN 83-919305-8-0.
↑ Józef Stachowicz: Miniony czas. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994, s. 45. ISBN 83-901827-1-8.
↑ Marek Gałęzowski, My idziemy w zórz świtanie..., s. 67.
↑ Ulica rtm. Dunin-Wąsowicza we Lwowie. „Polska Zbrojna”. 162, s. 5, 1936-06-14. Warszawa. .
↑ Ulica rotm. Dunin-Wąsowicza. „Kurier Warszawski”. Nr 154, s. 6, 6 czerwca 1936.
↑ Dziennik Personalny 1923.01.11 Nr3
↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.

Bibliografia

Marek Gałęzowski, My idziemy w zórz świtanie... Sylwetki oficerów Legionów Polskich poległych i zmarłych w walce o niepodległość w latach 1914–1916, Warszawa: IPN, 2019.
Marian Kukiel, Dzieje polityczne Europy od rewolucji francuskiej 1789-1921, Londyn: PULS Publications, 1992
August Krasicki Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914-1926 Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1988.
Stanisław Rostworowski Nie Tylko Pierwsza Brygada (1914-1918) Z Legionami na bój P.W. EGROSS – Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1993, ISBN 83-85253-05-X
Andrzej CzesławA.C. Żak Andrzej CzesławA.C., Rokitna 1915, Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994, ISBN 83-11-08294-4, OCLC 69461342 .
Wacław Lipiński Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905-1918 Oficyna Wydawnicza VOLUMEN, Warszawa 1990, ISBN 83-85218-00-9 (przedruk z 1935 roku).
Michał Klimecki, Władysław Klimczak Legiony Polskie, Bellona, Warszawa 1990, ISBN 83-11-07863-7.
Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 25. ISBN 83-04-03364-X.

[1] Marek Gałęzowski, My idziemy w zórz świtanie... Sylwetki oficerów Legionów Polskich poległych i zmarłych w walce o niepodległość w latach 1914–1916, Warszawa: IPN, 2019, s. 66.

[2] Stowarzyszenie Członków Rodu Duninów. dunin.info. [dostęp 2014-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2014)].

[kawaleria-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ O kawalerii polskiej XX wieku s. 25

[4] Mianowania i przeniesienia w Legionach. „Nowa Reforma”, s. 3, Nr 299 z 16 czerwca 1915.

[5] Pogrzeb bohaterów rokitniańskich w Krakowie. „Nowości Illustrowane”. Nr 8, s. 2, 24 lutego 1923.

[6] Pogrzeb bohaterów z pod Rokitny. „Nowości Illustrowane”. Nr 9, s. 2, 3 marca 1923.

[7] Witold Sienkiewicz "Bojowo i lirycznie", Demart S.A 2010, ISBN 978-83-7427-586-6

[8] Andrzej Romaniak: Medale, medaliony, plakiety. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2005, s. 39. ISBN 83-919305-8-0.

[9] Józef Stachowicz: Miniony czas. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994, s. 45. ISBN 83-901827-1-8.

[10] Marek Gałęzowski, My idziemy w zórz świtanie..., s. 67.

[11] Ulica rtm. Dunin-Wąsowicza we Lwowie. „Polska Zbrojna”. 162, s. 5, 1936-06-14. Warszawa. .

[12] Ulica rotm. Dunin-Wąsowicza. „Kurier Warszawski”. Nr 154, s. 6, 6 czerwca 1936.

[13] Dziennik Personalny 1923.01.11 Nr3

[14] M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]