Przejdź do zawartości

Zbójnikowate

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zbójnikowate
Caenolestidae
Trouessart, 1898[1]
Okres istnienia: oligocen–dziś
33.9/0
33.9/0
Ilustracja
Przedstawiciel rodziny – zbójnik szarobrzuchy (Caenolestes caniventer)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Nadrząd

torbacze

Rząd

skąpoguzkowce

Rodzina

zbójnikowate

Typ nomenklatoryczny

Caenolestes O. Thomas, 1895

Synonimy
Rodzaje

5 rodzajów (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Zbójnikowate[7] (Caenolestidae) – rodzina małych, naziemnych ssaków z rzędu skąpoguzkowców (Paucituberculata).

Ewolucja

[edytuj | edytuj kod]

Zbójnikowate należą do prymitywnych torbaczy, oddzieliły się wcześnie od swych krewnych. Ich linia w zapisie kopalnym spotykana jest od oligocenu[8].

Budowa

[edytuj | edytuj kod]

Zbójnikowate są niewielkimi torbaczami. Przypominają ryjówkowate[8].

Wzór zębowy I C P M
46-48 = 4 1 3 4
3-4 1 3 4

Zwierzęta te mają zaokrągloną czaszkę o niezbyt wykształconych łukach jarzmowych, niewielkie oczy, zapewniające im słaby wzrok, i długi, spiczasty pysk, na którym znajdują się wibryssy. Cechują się dobrym słuchem. Uzębienie u tego taksonu różni się od spotykanego u innych torbaczy. Mniej jest siekaczy, a siekacze środkowe dolne osiągają znaczne rozmiary i pochylają się ku przodowi. Samica nie ma torby lęgowej. Zarówno pochwa, jak i macica samicy są parzyste. Jako parzyste określa się też plemniki tych zwierząt, przypominające spotykane u dydelfokształtnych. Kończyny zbójnikowatych są cienkie. Nie występują ani syndaktylia, ani przeciwstawne palce. Ciało zakończone smukłym ogonem porośniętym włosami. Zwierzę nie potrafi nim chwytać[8].

Zasięg występowania

[edytuj | edytuj kod]

Rodzina obejmuje zwierzęta zamieszkujące w zachodniej części Ameryki Południowej[9], w Andach[8], dokładniej w północnej części tych gór[10].

Tryb życia i pożywienie

[edytuj | edytuj kod]

Zwierzęta te wiodą nocny tryb życia. Chronią się w podziemnych korytarzach znacznej długości. Niedysponująca marsupium samica pozostawia swe potomstwo w gnieździe[8].

Zbójnikowate odżywiają się pokarmem mięsnym. Zazwyczaj spożywają owady, dżdżownicowate, ale niekiedy też niewielkich rozmiarów kręgowce[8].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Zbójnikowate obejmują 3 rodzaje zawierające w sumie 7 gatunków[8].

Do rodziny należą następujące występujące współcześnie rodzaje[11][9][12][7][13]:

  • Caenolestes O. Thomas, 1895zbójnik
  • Lestoros Oehser, 1934 – rozbójnik – jedynym przedstawicielem jest Lestoros inca (O. Thomas, 1917)rozbójnik inkaski
  • Rhyncholestes Osgood, 1924 – zbójek – jedynym przedstawicielem jest Rhyncholestes raphanurus Osgood, 1924zbójek długonosy

Opisano również rodzaje wymarłe:

Cały czas opisuje się nowe gatunki, czego przykładem Caenolestes sangay z 2013[10].

Holotyp Caenolestes sangay

Kreatorzy Caenolestes sangay zaprezentowali w swej pracy następujące kladogramy, bazując w pierwszym wypadku na sekwencjonowaniu białka, a w drugim także na cechach morfologicznych:


Monodeplhis domestica



Metachirus nudicaudatus




Lestoros inca, Rhyncholestes raphanurus




Caenolestes fuliginosus, Caenolestes convelatus



Caenolestes caniventer, Caenolestes sangay






Monodeplhis domestica



Metachirus nudicaudatus




Lestoros inca, Rhyncholestes raphanurus




Caenolestes convelatus




Caenolestes fuliginosus




Caenolestes condorensis



Caenolestes caniventer, Caenolestes sangay






  1. a b Typ nomenklatoryczny: †Garzonia Ameghino, 1891 (= †Stilotherium Ameghino, 1887)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. É.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Wyd. Nova ed. (prima completa). Cz. 2. Berolini: R. Friedländer & sohn, 1898, s. 1205. (łac.).
  2. F. Ameghino. Nuevos restos de mamíferos fósiles descubiertos por Carlos Ameghino en el eoceno inferior de la Patagonia austral. — Especies nuevas, adiciones y correcciones. „Revista Argentina de Historia Natural”. 1 (5), s. 307, 1891. (hiszp.). 
  3. W.J. Sinclair. The marsupial fauna of the Santa Cruz beds. „Proceedings of the American Philosophical Society held at Philadelphia for promoting useful knowledge”. 44 (179), s. 78, 1905. (ang.). 
  4. W.K. Gregory & J.K. Mosenthal: Outline classification of the Mammalia recent and extinct. W: H.F. Osborn: The Age of Mammals in Europe, Asia and North America. New York: The Macmillan Company, 1910, s. 517. (ang.).
  5. H. Winge: Pattedyr-Slægter. T. 1: Monotremata, Marsupialia, Insectivora, Chiroptera, Edentata. Kobenhavn: Hagerup, 1924, s. 82, 84. (duń.).
  6. R. Pascual & H.E. Herrera. 1º Congreso Argentino de Paleontología y Bioestratigrafía (Tucumán, 1974). „Actas del Congreso Argentino de Paleontología y Bioestratigrafía”. 2, s. 426, 1975. (hiszp.). 
  7. a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  8. a b c d e f g Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 75.
  9. a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 58. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  10. a b Reed Ojala-Barbour i inni, A new species of shrew-opossum (Paucituberculata: Caenolestidae) with a phylogeny of extant caenolestids, „Journal of Mammalogy”, 94 (5), 2013, s. 967–982 (ang.).
  11. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-21]. (ang.).
  12. Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 41–42. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  13. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Caenolestidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-22].
  14. Abello, Martin i Cardoso 2021 ↓, s. 490.
  15. Abello, Martin i Cardoso 2021 ↓, s. 487.
  16. O.A. Reig. Un nuevo género y especie de cenolestinos del Plioceno de la provincia de Buenos Aires, República Argentina. „Revista de la Asociación Geológica Argentina”. 10 (1), s. 66, 1955. (hiszp.). 
  17. F. Ameghino: Enumeración sistemática de las especies de mamíferos fósiles coleccionados por Cárlos Ameghino en los terrenos eocenos de la Patagonia austral y depositados en el Museo La Plata. Buenos Aires: Museo de La Plata, 1887, s. 7. (hiszp.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Czesłąw Błaszak, Maciej Skoracki, Joanna Gliwicz, Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
  • Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
  • Paucituberculata. (On-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-04-06]. (ang.).
  • M.A. Abello, G.M. Martin & Y. Cardoso. Review of the extinct 'shrew-opossums' (Marsupialia: Caenolestidae), with descriptions of two new genera and three new species from the Early Miocene of southern South America. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 193 (2), s. 464–498, 2021. DOI: 10.1093/zoolinnean/zlaa165. (ang.).