Zaraźnica niebieska

Zaraźnica niebieska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	zarazowate
Rodzaj	zaraźnica
Gatunek	zaraźnica niebieska
	Nazwa systematyczna
	Phelipanche purpurea (Jacq.) Soják; Čas. Nár. Muz. Přir. 140: 130 (1972)
Synonimy
	Orobanche purpurea Jacq.; Kopsia caerulea (Vill.) Dumort.; Kopsia purpurea (Jacq.) Bég.; Orchis abortiva Leyss. (nom. illeg.); Orobanche caerulea Vill.; Phelipanche caerulea (Vill.) Pomel; Phelipanche purpurea (Jacq.) Soják; Phelypaea caerulea (Vill.) C.A.Mey;
	Orobanche purpurea Jacq.; Kopsia caerulea (Vill.) Dumort.; Kopsia purpurea (Jacq.) Bég.; Orchis abortiva Leyss. (nom. illeg.); Orobanche caerulea Vill.; Phelipanche caerulea (Vill.) Pomel; Phelipanche purpurea (Jacq.) Soják; Phelypaea caerulea (Vill.) C.A.Mey;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zaraźnica niebieska, zaraza niebieska^[5] (Phelipanche purpurea (Jacq.) Soják) – gatunek rośliny z rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). Występuje naturalnie w Europie, Afryce Północnej oraz w pasie od Azji Zachodniej aż po Himalaje^[6].

Rozmieszczenie geograficzne

Rośnie naturalnie w Algierii, Maroku, Portugalii, Hiszpanii (wliczając Wyspy Kanaryjskie), Francji (łącznie z Korsyką), Wielkiej Brytanii, Szwecji, Danii, Holandii, Belgii, Niemczech, Polsce, na Słowacji, w Czechach, Austrii, Szwajcarii, na Węgrzech, w Estonii, na Białorusi, Ukrainie (wliczając Krym), w Rosji (w europejskiej jej części oraz na Kaukazie Północnym i Dagestanie), Mołdawii, Włoszech (łącznie z Sycylią), Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, Serbii, Czarnogórze, Macedonii Północnej, Albanii, Grecji, Bułgarii, Rumunii, Turcji, Syrii, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanie, Iranie, Afganistanie oraz Pakistanie. Występuje między innymi na terenie albańskiego Parku Narodowego Prespa oraz macedońskiego Parku Narodowego Galiczicy^[7]^[8]^[9]. W Polsce jest rzadka. Podawana była ze Śląska, Pomorza, Wyżyny Małopolskiej i Lubelskiej oraz Pienin. Jednakże w ostatnim czasie potwierdzono jej występowanie tylko na jednym stanowisku^[10].

Morfologia

Łodyga: Stalowoniebieska lub fioletowa, ogruczolona, pokryta łuskami, dorasta do 60 cm wysokości.
Kwiaty: Grzbieciste, na bardzo krótkich szypułkach wyrastających w kątach przysadek, każdy kwiat z dwoma podkwiatkami, zebrane w walcowaty kwiatostan. Kielich dzwonkowaty. 4–5 ząbków kielicha krótszych od rurki. Korona kwiatu przewężona koło nasady pręcików, bladoniebieskofioletowa z purpurowymi żyłkami, u nasady biaława, długości 18–30 mm. Znamię dwułatkowe, białe lub lila^[11].

Biologia i ekologia

Kwitnie w czerwcu i lipcu, natomiast owoce pojawiają się w lipcu i sierpniu^[8].

Bylina, geofit. Jest rośliną pasożytniczą. Jej żywicielami są rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae), m.in.: krwawnik (Achillea sp.), bylica (Artemisia sp.) i ostrożeń (Cirsium sp.).

Zagrożenia i ochrona

W latach 2004–2014 roślina była objęta w Polsce ochroną ścisłą, od 2014 roku podlega częściowej ochronie gatunkowej^[12].

Roślina jest umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)^[13] w grupie gatunków rzadkich, potencjalnie zagrożonych (kategoria zagrożenia R). W wydaniu z 2016 roku otrzymała kategorię CR (krytycznie zagrożony)^[14]. Znajduje się także w Polskiej czerwonej księdze roślin w grupie gatunków krytycznie zagrożonych (kategoria zagrożenia CR)^[15].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-30] (ang.).
↑ ^a ^b Óscar Sánchez Pedraja, Gonzalo Moreno Moral, Luis Carlón, Renata Piwowarczyk, Manuel Laínz i Gerald M. Schneeweiss: Phelipanche. [w:] Index of Orobanchaceae [on-line]. Grupo botanico cantabrico. [dostęp 2022-12-04].
↑ Orobanche purpurea Jacq.. The Plant List. [dostęp 2015-04-22]. (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 129, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Orobanche purpurea – Detail. Encyclopedia of Life. [dostęp 2015-04-22]. (ang.).
↑ Taxon: Phelipanche purpurea (Jacq.) Soják. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2015-04-22]. (ang.).
↑ ^a ^b New records for Albania based on taxa from the Prespa National Park. [w:] Biodiversity Data Journal 1: e1014 [on-line]. Pensoft, 13 grudnia 2013. [dostęp 2015-04-22]. (ang.).
↑ национален парк Галичица. galicica.org.mk. [dostęp 2015-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 kwietnia 2015)]. (mac.).
↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
↑ W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969.
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-05-30] (ang.).

[index-3] Óscar Sánchez Pedraja, Gonzalo Moreno Moral, Luis Carlón, Renata Piwowarczyk, Manuel Laínz i Gerald M. Schneeweiss: Phelipanche. [w:] Index of Orobanchaceae [on-line]. Grupo botanico cantabrico. [dostęp 2022-12-04].

[tpl-4] Orobanche purpurea Jacq.. The Plant List. [dostęp 2015-04-22]. (ang.).

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 129, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[6] Orobanche purpurea – Detail. Encyclopedia of Life. [dostęp 2015-04-22]. (ang.).

[grin-7] Taxon: Phelipanche purpurea (Jacq.) Soják. Germplasm Resources Information Network - (GRIN). [dostęp 2015-04-22]. (ang.).

[pensoft-8] New records for Albania based on taxa from the Prespa National Park. [w:] Biodiversity Data Journal 1: e1014 [on-line]. Pensoft, 13 grudnia 2013. [dostęp 2015-04-22]. (ang.).

[galicica-9] национален парк Галичица. galicica.org.mk. [dostęp 2015-04-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 kwietnia 2015)]. (mac.).

[C-10] Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[szafer-11] W. Szafer, S. Kulczyński, B. Pawłowski: Rośliny polskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969.

[rozp2014-12] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.

[redlist-13] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[14] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[15] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]