Zamek w Caernarfon
53°08′22″N 4°16′37″W/53,139444 -4,276944 Widok zamku od strony rzeki Seiont | |
| Państwo | |
|---|---|
| Księstwo | |
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny |
wczesny gotyk |
| Rozpoczęcie budowy |
1283 |
| Ukończenie budowy |
przed 1330 |
Położenie na mapie Gwynedd  | |
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii  | |
Położenie na mapie Walii  | |
| 53°08′22″N 4°16′37″W/53,139444 -4,276944
| |
| Strona internetowa | |
Zamek w Caernarfon (ang. Caernarfon Castle, hist. Caernarvon Castle; wal. Castell Caernarfon) – średniowieczna warownia w księstwie Gwynedd, w północno-zachodniej Walii (Wielka Brytania).
Pierwotną rezydencję typu motte zastąpiono w XIII wieku wielkim gotyckim zamkiem, który dziś tworzy południową część obwarowań historycznej części miasta Caernarfon, położonego między rzeką Seiont i cieśniną Menai Strait u ujścia do Morza Irlandzkiego.
Obiekt należy do zespołu zamków i obwarowań miejskich w Gwynedd, które w 1986 roku zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Dzieje
[edytuj | edytuj kod]Najstarszy zamek został zbudowany u schyłku XI wieku. Na miejscu dawnego obiektu w 1283 roku król Anglii Edward I polecił wznieść nowy, obecny zamek, który wraz z miastem miał stanowić strategiczny punkt obronny Anglii. Geneza zamku i miasta ma związek z Segontium, dawnym rzymskim obozem typu castra Romana. Od strony architektonicznej, system obwarowań, których część tworzy zamek, jest kopią ideową murów konstantynopolitańskich.
Równocześnie wraz z zamkiem zbudowano pierścień murów obronnych otaczających miasto Caernarfon. Całkowity koszt prac budowlanych oscylował wokół 20,000–25,000 funtów. Budowę obwarowań ukończono w 1330 r. Pomimo dobrego stanu zachowania elewacji zewnętrznych zamku, część obiektów znajdujących się wewnątrz jest zrujnowanych, niektóre z nich nigdy nie zostały kompletnie wybudowane, co poświadczają zarysy fundamentów. Miasto i zamek zostały zdobyte i splądrowane w 1294 przez Madoga ap Llywelyn, dowodzącego buntem Walijczyków przeciwko Anglikom, którzy w następnym roku odzyskali Caernarfon. Podczas powstania Owena Glendowera (Glyndŵra) w 1400–1415, zamek był bezskutecznie oblegany. Po 1485 znaczenie miasta i zamku zmalało. W okresie Tudorów zlikwidowano wiele posiadłości rycerskich w Walii, zamek został opuszczony i popadał w ruinę.
Podczas angielskiej wojny domowej podniszczony zamek po raz ostatni w historii pełnił funkcję twierdzy. Stał się punktem oporu Rojalistów przeciwko Parlamentarzystom, którzy trzykrotnie oblegali Caernarfon. Zamek popadał w dalszą ruinę do XIX wieku. Wzrost świadomości historycznej w okresie romantyzmu sprzyjał zrealizowanemu planowi gruntownej restauracji zamku z funduszy państwowych. W 1911 roku zamek przekazano książętom walijskim. Wraz z zamkami w Conwy, Harlech i Beaumaris w 1986 roku zamek i mury miejskie w Caernarfon zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[1]. Zamki i obwarowania miejskie w Gwynedd są cennym przykładem średniowiecznej architektury zamkowej doby edwardiańskiej.
Architektura
[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Koncepcja zbudowania zamku w Caernarfon była elementem polityki Edwarda I, który pragnął umocnić swoje wpływy w Walii. Było to szczególnie dotkliwe dla Walijczyków, ponieważ Caernarfon stał się centrum rządów angielskich w północnej części kraju. Układ przestrzenny zamku edwardiańskiego jest niemalże ściśle podporządkowany ukształtowaniu terenu[2]. Stąd też zamek ma kształt nieregularny, jego zarys przypomina kształt cyfry osiem[3]. Zamek składa się z dwóch części, górnej – wschodniej i dolnej – zachodniej. Struktura ta mogła wynikać z funkcji poszczególnych obiektów znajdujących się w obrębie zamku, przy czym część z nich nie została ukończona[4]. We wschodniej części zamku znajdowały się pomieszczenia dla króla. W całości niemal zachowały się masywne mury obwodowe z jedenastoma wielobocznymi w planie wieżami. Od wewnętrznej strony południowej ściany murów znajdują się przejścia i stanowiska dla obrońców zamku. Strukturę taką miały mieć również planowo mury od strony miasta. Mury i baszty wieńczą blanki.
Według historyka Allena Browna system obwarowań zamku Caernarfon jest "jednym z najgroźniejszych systemów obronnych w średniowieczu ze względu na stanowiska ogniowe"[2]. Większość wież ma cztery kondygnacje wraz z przyziemiem[5]. Wieża Orla (ang. The Eagle Tower) przy północno-zachodnim narożu jest największa, na głównej ośmiobocznej wieży dodatkowo wznoszą się trzy wieżyczki. Nazwę zawdzięcza figurom orłów, które były umieszczone na zwieńczeniach wieżyczek[4] Wewnątrz głównej części wieży znajdują się pomieszczenia mieszkalne, prawdopodobnie miał w nich rezydować Otton de Grandson[5], główny namiestnik Walii, podległy tylko królowi angielskiemu[6]. W kondygnacji przyziemnej mieści się brama wejściowa, dostępna po przepłynięciu rzeki Seiont[5]. Sąsiadująca z Wieżą Orlą baszta mieściła wewnątrz studnię, przez co jest nazywaną Wieżą Studzienną[7].
W kontekście budownictwa zamkowego doby Edwarda I zamek Caernarfon wyróżnia się specyficznym położeniem, licznymi poligonalnymi wieżami i przede wszystkim barwą murów, będącą efektem zastosowania kamieni o różnej kolorystyce[8]. Historyk Arnold Taylor przypuszcza, że jest to ideowe nawiązanie do murów Konstantynopola. Świadome nawiązanie do potęgi cesarstwa bizantyjskiego miało poświadczać potęgę i autorytet fundatora zamku. Na kształt zamku mogło też wpłynąć owiane legendą marzenie cesarza rzymskiego Magnusa Maksymusa, który miał widzieć zamek "najpiękniejszy, jakiego człowiek jeszcze nie widział", w górzystym kraju, w mieście u ujścia rzeki, naprzeciwko którego leży wyspa.
Król Edward interpretował tę wizję jako miasto Segontium, które było rzeczywistym ośrodkiem władzy cesarza Maksymusa, stąd Caernarfon miało być świadomą repliką cesarskiego castrum, a tego typu historyzm był znany w średniowiecznej sztuce dworskiej[9]. Historyk Abigail Wheatley sugeruje, że zamek Caernarfon jest świadectwem autorytetu angielskiego monarchy, przy czym, prócz nawiązań do rzymskich dziejów Brytanii, król Edward wzorował się na królu Arturze, aby podkreślić słuszność i niepodważalność władzy i autorytetu króla[10].
Do zamku prowadzą dwa wejścia, jedna od strony miasta (Brama Króla) i druga prowadząca bezpośrednio do zamku z pominięciem wejścia do miasta (Brama Królowej). Oba wejścia są flankowane parą wież, co było typowe w dobie edwardiańskiej[11]. W celu dojścia do zamku przez Bramę Króla należało przejść mosty zwodzone na dwóch fosach, przekroczyć pięć wejść z sześcioma bronami oraz uzyskać zgodę wartowników, którzy mieli swoje stanowisko w jednej z wież bramnych. Militarny charakter bramy podkreślają liczne ambrazury – niewielkie, podłużne otwory strzelnicze; dodatkowo pomieszczenie usytuowane w obrębie bramy ma charakter mordowni, w której sklepienia mają otwory umożliwiające ewentualny atak ogniowy na skumulowanego w ciasnym pomieszczeniu wroga[12]. Na zewnątrz bramy, w niszy, umieszczona jest figura króla Edwarda II[13]. Według Arnolda Taylora system obronny wejścia głównego do zamku w Caernarfon należy do kluczowych osiągnięć sztuki militarnej w średniowieczu[12].
Brama Królowej odgrywała rolę zastępczą, ze względu na wysokie jej położenie. Obok znajdował się starszy zamek w typie motte, stąd też podczas budowy nowej warowni tę część zintegrowano z wysokością wzniesienia[14].
Dostrzegalny jest silny kontrast pomiędzy architekturą zamku na zewnątrz i zabudowań wewnątrz. O ile stan zachowania murów i baszt jest niemal nienaruszony, większość zabudowań w obrębie dziedzińca zachowała się szczątkowo[3]. W większości są to wyłącznie fragmenty fundamentów lub przyziemi, które umożliwiają odtworzenie pierwotnej koncepcji przestrzennej. Wschodnia część (zamek wysoki) mieściła zabudowania przeznaczone dla władcy i jego dworu, zachodnia (zamek niski) mieściła pomieszczenia służbowe, w tym kuchnie, magazyny i inne, stąd też obecny stan pomieszczeń tłumaczy się wątłością konstrukcji - pomieszczenia służbowe nie wymagały dodatkowego ufortyfikowania[15].
Zgoła inną architekturę miała dawna Wielka Sala, której długość wynosiła 30,5 m (100 stóp), położona w południowej części zamku niskiego. Służyła ona jako miejsce obrad, przyjmowania gości etc. Do dziś zachowały się jedynie fundamenty[16]. W obrębie całej powierzchni w razie niebezpieczeństwa zamek mógł pomieścić kilka tysięcy ludzi[17].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Plan obwarowań miejskich (u dołu zamek) -
Widok na dziedziniec zamkowy – po prawej Brama Królowej -
Wieża Orla -
Wieża Studzienna
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Castles and Town Walls of King Edward in Gwynedd. UNESCO. [dostęp 2010-08-15].
- ↑ a b Allen Brown 1984 ↓, s. 86.
- ↑ a b Taylor 1997 ↓, s. 25.
- ↑ a b Allen Brown 1984 ↓, s. 87.
- ↑ a b c Taylor 1997 ↓, s. 30.
- ↑ Taylor 1986 ↓, s. 98.
- ↑ Taylor 1997 ↓, s. 29.
- ↑ Wheatley 2010 ↓, s. 129.
- ↑ Allen Brown 1984 ↓, s. 88.
- ↑ Wheatley 2010 ↓, s. 136.
- ↑ Allen Brown, 1984, s. 87
- ↑ a b Taylor 1997 ↓, s. 26.
- ↑ Taylor 1997 ↓, s. 38.
- ↑ Taylor 1997 ↓, s. 35.
- ↑ Taylor 1997 ↓, s. 28.
- ↑ Taylor 1997 ↓, s. 33.
- ↑ Brears 2010 ↓, s. 91.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Reginald Allen Brown: The Architecture of Castles: A Visual Guide. B.T. Batsford, 1984. ISBN 0-7134-4089-9.
- The Conservation and Restoration of Caernarfon Castle 1845-1912. W: Richard Avent: The Impact of Edwardian Castles in Wales. Williams Diane, Kenyon John (editors). Oxford, UK: Oxbow Books, 2010, s. 140–149. ISBN 978-1-84217-380-0.
- Food Supply and Preparation at the Edwardian Castles. W: Peter Brears: The Impact of Edwardian Castles in Wales. Williams Diane, Kenyon John (editors). Oxford, UK: Oxbow Books, 2010, s. 85–98. ISBN 978-1-84217-380-0.
- R. R. Davies: The Revolt of Owain Glyn Dŵr. Oxford: Oxford University Press, 1995. ISBN 978-0-19-820508-1.
- Stephen Friar: The Sutton Companion to Castles. Stroud: Sutton Publishing, 2003. ISBN 978-0-7509-3994-2.
- Tom McNeill: English Heritage Book of Castles. London: English Heritage and B.T. Batsford, 1992. ISBN 0-7134-7025-9.
- Llywelyn ap Gruffudd (d. 1282). W: J.B. Smith: Oxford Dictionary of National Biography. Oxford: Oxford University Press, 2004.
- Arnold Taylor: The Welsh Castles of Edward I. London: Hambledon Press, 1986. ISBN 0-907628-71-0.
- Arnold Taylor: Caernarfon Castle and Town Walls. Wyd. 4th. Cardiff: Cadw–Welsh Historic Monuments, 1997. ISBN 1-85760-042-8.
- Caernarfon Castle and its Mythology. W: Abigail Wheatley: The Impact of Edwardian Castles in Wales. Williams Diane, Kenyon John (editors). Oxford, UK: Oxbow Books, 2010, s. 129–139. ISBN 978-1-84217-380-0.
- David M Wilson, D Gillian Hurst. Medieval Britain in 1969. „Medieval Archaeology”. 14, s. 155–208, 1970.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona zamku w Caernarfon. cadw.wales.gov.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-13)]. (ang.).
- Druga oficjalna strona zamku (ang.)
- Bibliografia zamku w Caernarfon. homepage.mac.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-03)]. (ang.).
- Prezentacja warowni (ang.)
- Informacje o Caernarfon. visitcaernarfon.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-05)]. (ang.).
- Zamki Walii (ang.)
