Zamek w Bezławkach
54°00′55″N 21°16′00″E/54,015278 21,266667 nr rej. 785 z 5.02.1968[1]
| |
.jpg)
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny |
gotyk |
| Rozpoczęcie budowy |
1377 |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie gminy Reszel  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego  | |
| 54°00′55″N 21°16′00″E/54,015278 21,266667
| |
Zamek w Bezławkach – zamek komornika krzyżackiego we wsi Bezławki w powiecie kętrzyńskim, w województwie warmińsko-mazurskim. Obecnie kościół filialny pw. św. Jana Chrzciciela należący do parafii katolickiej w Wilkowie.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Zamek zbudowano na „surowym korzeniu” około 1377 roku, na co wskazuje badanie dendrochronologiczne[2]. Po roku 1377 wzniesiono mury głównego domu zamkowego o wymiarach 25 x 12 metrów z drewnianymi schodami od strony południowej i wykuszem ustępowym od zachodu[3]. Wnętrze podzielono na 5 poziomów użytkowych, a całość przykryto dwuspadowym dachem ze schodkowymi szczytami od wschodu i zachodu. W okresie późniejszym zbudowano obwód murów z otwartymi od wewnątrz basztami. Ostatnim etapem była budowa murowanej klatki schodowej przy elewacji południowej. W roku 1402 większość prac budowlanych przypuszczalnie była zakończona[3]. W 1403 roku miał tu być przetrzymywany litewski książę Świdrygiełło[3].
Wjazd na zamek prowadził od wschodu. W średniowieczu zamek był siedzibą komornictwa, która podlegała prokuratorowi w Rastemborku (obecnie Kętrzyn) związanemu z komturstwem w Baldze (Wiesiełoje, obwód królewiecki). Był też punktem etapowym dla wypraw krzyżackich kierujących się na Litwę i Żmudź oraz chronił kolonizowane tereny. W 1583 r. zamek przekształcono w kościół protestancki o czym informował nieczytelny obecnie napis w blendzie nad bramą cmentarną. Od XVI – do końca lat 70. XX wieku kościół służył wspólnocie ewangelicko-augsburskiej.
Architektura
[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Zamek założono na wzniesieniu w pobliżu rzeki Dajny. Mury obwodowe wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 42,3 x 51,8 m. Wjazd znajdował się przy domu zamkowym od wschodu, a nie jak wcześniej rekonstruował to błędnie Conrad Steinbrecht w kurtynie północnej. Wschodnią i zachodnią kurtynę zaopatrzono w płytkie wykusze. Głównym elementem zamku był dom przylegający do północnej ściany murów, o wymiarach 12 x 25 m. Zbudowano go z cegły, na kamiennym fundamencie. Posiadał dwie kondygnacje mieszkalne, trzecia natomiast służyła celom obronnym. Dzieliły je prawdopodobnie drewniane stropy. Schodkowe szczyty domu zdobione były blendami. Po przejściu w ręce protestantów dobudowano kruchtę i zlikwidowano podziały między piętrami. W latach 1726–1730 powstała okazała dzwonnica, przylegająca do zachodniej ściany domu. W XVI w. na dawnym dziedzińcu utworzono cmentarz, a wschodnia część murów wzbogaciła się o nową bramkę z malowaną inskrypcją.
Poważne prace budowlane przy obiekcie miały miejsce w latach 1726–1730, gdy zbudowano wieżę zachodnią (dzwonnicę), w dolnych partiach murowaną, wyżej w konstrukcji ryglowej[3]. Zbudowano także nową kruchtę. Kolejne prace remontowe podjęto w roku 1884, gdy wykonano drewnianą kolebkę we wnętrzu, a elewacje otynkowano. Po 1980 roku obiekt przejęli katolicy, co wiązało się to z kolejną przebudową wnętrza, podczas której około 1988 roku usunięto boczne empory, zlikwidowano ołtarz ambonowy i wymieniono posadzki we wnętrzach[3].
Zamek w Bezławkach stanowił siedzibę urzędnika zarządzającego najniższą krzyżacką jednostką administracyjną – komornictwem i jest najlepiej zachowanym obiektem spośród zamków komornickich (inne zachowane to Nowy Jasiniec i Giżycko)[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2012-01-29].
- ↑ "Bezławki - ocalić od zniszczenia", pod red. A. Koperkiewicza, Gdańsk 2013.
- ↑ a b c d e f Wojciech Wółkowski, Architektura zamku w Bezławkach, „Bezławki : ocalić od zniszczenia : wyniki prac interdyscyplinarnych prowadzonych w latach 2008-2011” [dostęp 2019-04-24] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2012, s. 88-89. ISBN 978-83-213-4158-3.
- A. Koperkiewicz, Sprawozdanie z badań archeologicznych w miejscowości Bezławki, gm Reszel, woj. warmińsko-mazurskie stanowisko II (zamek), AZP 19-68/1, 2008, (mps w archiwum IAiE UG w Gdańsku, WUOZ w Olsztynie).
- A. Koperkiewicz, Sprawozdanie z badań archeologicznych w miejscowości Bezławki, gm Reszel, woj. warmińsko-mazurskie stanowisko II (zamek), AZP 19-68/1, 2009, (mps w archiwum IAiE UG w Gdańsku, WUOZ w Olsztynie).
- A. Koperkiewicz, Sprawozdanie z badań archeologicznych w miejscowości Bezławki, gm Reszel, woj. warmińsko-mazurskie stanowisko II (zamek), AZP 19-68/1, 2010, (mps w archiwum IAiE UG w Gdańsku, WUOZ w Olsztynie)