Przejdź do zawartości

Zębiełek

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zębiełek
Crocidura
Wagler, 1832[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – zębiełek białawy (C. leucodon)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

owadożery

Podrząd

Erinaceota

Rodzina

ryjówkowate

Podrodzina

zębiełki

Rodzaj

zębiełek

Typ nomenklatoryczny

Sorex leucodon Hermann, 1780

Synonimy
Gatunki

230 gatunków (w tym 11 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Zębiełek[10] (Crocidura) – rodzaj ssaków z podrodziny zębiełków (Crocidurinae) w obrębie rodziny ryjówkowatych (Soricidae).

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Afryce[11][12][13].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 40–175 mm, długość ogona 24–132 mm, długość ucha 4–17 mm, długość tylnej stopy 7–27 mm; masa ciała 2–76 g[12][14]. W uzębieniu przedstawicieli tego rodzaju występuje 28 zębów o białych koronach. Wzór zębowy: I C P M = 28[12].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1832 roku niemiecki przyrodnik Johann Georg Wagler na łamach Isis von Oken[1]. Wagler wymienił trzy gatunki – Sorex leucodon Hermann, 1780, Crocidura moschata Wagler, 1832 (= Sorex güldenstaedtii Pallas, 1811) i Sorex etruscus Savi, 1822 – z których gatunkiem typowym jest Sorex leucodon Hermann, 1780 (zębiełek białawy).

Etymologia

[edytuj | edytuj kod]
  • Crocidura: gr. κροκις krokis lub κροκός krokos ‘kosmyk wełny, przędza’; ουρα oura ‘ogon’[15].
  • Musaraneus: łac. mus, muris ‘mysz’, od gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’; aranea ‘pająk’[16]. Gatunek typowy: Pomel wymienił kilkanaście gatunków – Sorex cyaneus Duvernoy, 1838, Sorex infumatus J.A. Wagner, 1841 (= Sorex cyaneus Duvernoy, 1838), Sorex umbrinus Temminck, 1844 (= Sorex dsinezumi Temminck, 1843), Sorex flavescens I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1827, Sorex leucodon Hermann, 1780, Sorex mariquensis A. Smith, 1844, Sorex (Crocidura) poensis L. Fraser, 1843, Sorex viarius I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1834, Sorex pulchellus H. Lichtenstein, 1823, Sorex varius Smuts, 1832, Sorex herpestes Duvernoy, 1838 (= Sorex varius Smuts, 1832), Sorex cinereus Bachman, 1837 (= Sorex parvus Say, 1823), Musaraneus (Crocidura) bachmani Pomel, 1848 (= Sorex longirostris Bachman, 1837), Musaraneus (Myosorex) cinamomeus Pomel, 1848 (= Sorex flavescens I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1827), Musaraneus (Crocidura) crassicaudatus Pomel, 1848 (= Sorex murinus Linnaeus, 1766), Musaraneus (Crocidura) smithii Pomel, 1848 (= Sorex flavescens I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1827), Musaraneus (Crocidura) vulgaris Pomel, 1848 (= Sorex araneus Linnaeus, 1758) i Musaraneus (Crocidura) sieboldii Pomel, 1848 (= Sorex dsinezumi Temminck, 1843) – nie wskazując gatunku typowego; w ramach późniejszego oznaczenia w 2004 roku na typ nomenklatoryczny wyznaczono Sorex leucodon Hermann, 1780[17].
  • Rhinomus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos ‘nos, nozdrza’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Rhinomus soricoides Murray, 1860 (= Sorex (crocidura) poensis Fraser, 1843).
  • Leucodon: gr. λευκος leukos ‘biały’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’[19]. Gatunek typowy (Linneuszowska tautonimia): Leucodon microurus Fatio, 1869 (= Sorex leucodon Hermann, 1780).
  • Paurodus: gr. παύρος pauros ‘mały’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’[20]. Gatunek typowy: Schulze wymienił dwa gatunki – Crocidura leucodus Schulze, 1897 (= Sorex leucodon Hermann, 1780) i Sorex araneus von Schreber, 1777 (= Sorex russula Hermann, 1780) – z których gatunkiem typowym jest Sorex leucodon Hermann, 1780.
  • Eucrocidura: gr. ευ eu ‘dobry, typowy’[21]; rodzaj Crocidura Wagler, 1832. Gatunek typowy: Acloque wymienia dwa gatunki – Sorex leucodon Hermann, 1780 i Sorex araneus von Schreber, 1777 (= Sorex russula Hermann, 1780) – nie wskazując typu nomenklatorycznego.
  • Heliosorex: gr. ἡλιος hēlios ‘słońce’[22]; łac. sorex, soricis ‘ryjówka’, od ὑραξ hurax, ὑρακος ‘ryjówka’[23]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Heliosorex roosevelti Heller, 1910.
  • Praesorex: łac. prae ‘z przodu’[24]; rodzaj Sorex Linnaeus, 1758 (ryjówka)[8]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Crocidura goliath O. Thomas, 1906.
  • Afrosorex: łac. Afer, Afra ‘afrykański’; sorex, soricis ‘ryjówka’, od ὑραξ hurax, ὑρακος ‘ryjówka’[9]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Crocidura fischeri Pagenstecher, 1885.

Podział systematyczny

[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[25][14][11][10]:

Opisano również gatunki wymarłe[26]:

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b J.G. Wagler. Mittheilungen über einige merkwürdige Thiere. „Isis von Oken”. 25, s. 275, 1832. (niem.). 
  2. ↑ A.N. Pomel. Etudes sur les carnassiers insectivores (Extrait). Seconde partie.—Classification des insectivores. „Archives des sciences physiques et naturelles”. 9, s. 249, 1848. (fr.). 
  3. ↑ A. Murray. Contributions to the Fauna of Old Catahar – Mammals. „Proceedings of the Royal Physical Society of Edinburgh”. 2, s. 159, 1859-1862. (ang.). 
  4. ↑ V. Fatio: Faune des vertébrés de la Suisse. Cz. 1. Genève: Bale: H. Georg, 1869, s. 132. (fr.).
  5. ↑ F.E. Schulze. Mammalia Europaea. „Abhandlungen und Vorträge aus dem Gesammtgebiete der Naturwissenschaften”. 14, s. 90, 1897. (niem.). 
  6. ↑ A.N.Ch. Acloque: Faune de France: contenant la description des espèces indigènes disposées en tableaux analytiques; et illustrée de figures représentant les types caractéristiques des genres. Paris: Librairie J.-B. Baillière et Fils, 19 rue Hautefeuille, près du boulevard Saint-Germain, 1900, s. 27. (fr.).
  7. ↑ E. Heller. New species of insectivores from British East Africa, Uganda, And The Sudan. „Smithsonian Miscellaneous Collections”. 56 (15), s. 6, 1912. (ang.). 
  8. ↑ a b O. Thomas. On African bats and shrews. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight Series. 11, s. 320, 1913. (ang.). 
  9. ↑ a b R. Hutterer. African shrews allied to Crocidura fischeri: Taxonomy, distribution and relationships. „Cimbebasia”. Serie A. 8 (4), s. 26, 1986. (ang.). 
  10. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 63-67. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  11. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 52–76. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  12. ↑ a b c C.J. Burgin, K. He, R. Haslauer, B. Sheftel, P. Jenkins, M. Ruedi, S. Hintsche, M. Motokawa, A. Hinckley & R. Hutterer: Family Soricidae (Shrews). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 475–542. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
  13. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Crocidura. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-08].
  14. ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 423–439. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  15. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 204.
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 435.
  17. ↑ N. Woodman. Designation of the type species of Musaraneus Pomel, 1848 (Mammalia: Soricomorpha: Soricidae). „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 117, s. 269, 2004. (ang.). 
  18. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 606.
  19. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 374.
  20. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 517.
  21. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 98.
  22. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 116.
  23. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 242.
  24. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 206.
  25. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-07-14]. (ang.).
  26. ↑ J.S. Zijlstra, Crocidura Wagler, 1832, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-24] (ang.).
  27. ↑ P.M. Butler & M. Greenwood. Soricidae (Mammalia) from the Early Pleistocene of Olduvai Gorge, Tanzania. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 67 (4), s. 366, 1979. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1979.tb01119.x. (ang.). 
  28. ↑ R. Hutterer. Shrews of ancient Egypt: biogeographical interpretation of a new species. „Special Publication of Carnegie Museum of Natural History”. 18, s. 408, 1994. (ang.). 
  29. ↑ D. Geraads. Middle Pleistocene Crocidura (Mammalia, Insectivore) from Oulad Hamida I, Morocco, and their phylogenetic relationships. „Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen”. Series B. 96 (3), s. 282, 1993. (ang.). 
  30. ↑ B. Rzebik-Kowalska. Soricidae (Mammalia, Insectivora) from the plio-pleistocene and middle quaternary of Morocco and Algeria. „Folia Quaternaria”. 57, s. 51–90, 1988. (ang.). 
  31. ↑ P. Mein & M. Pickford. Late Miocene micromammals from the Lukeino Formation (6.1 to 5.8 Ma), Kenya. „Bulletin mensuel de la Société linnéenne de Lyon”. 75 (4), s. 185, 2006. DOI: 10.3406/linly.2006.13628. (ang.). 
  32. ↑ T. Kormos. Neue Insektenfresser, Fledermäuse und Nager aus dem Oberpliozän der Villányer Gegend. „Földtani közlöny”. 64 (10–12), s. 304, 1934. (niem.). 
  33. ↑ R. Hutterer. Variation and evolution of the Sicilian shrew: Taxonomic conclusions and description of a possibly related species from the Pleistocene of Morocco (Mammalia: Soricidae). „Bonner zoologische Beiträge”. 42 (3-4), s. 249, 1991. (ang.). 
  34. ↑ M. Kretzoi. Die Raubtiere von Gombaszög nebst einer Übersicht der Gesamtfauna. „Annales historico-naturales Musei Nationalis Hungarici”. 31, s. 92, 1938. (niem.). 
  35. ↑ R. Broom. Some South African Pliocene and Pleistocene mammals. „Annals of the Transvaal Museum”. 21 (1), s. 10, 1948. (ang.). 
  36. ↑ W. Pei. On the Mammalian Remains from Locality 3 at Choukoutien. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 7 (5), s. 22, 1936. 
  37. ↑ A. Pasa. I Mammiferi di Alcune Antiche Brecce Veronesi. „Memorie del Museo Civico di Storia Naturale di Verona”. 1, s. 1–11, 1947. (wł.). 

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zębiełek&oldid=74584320”