Przejdź do zawartości

Województwo zachodniopomorskie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Województwo zachodniopomorskie
— województwo —
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Kod ISO 3166-2

PL-ZP

TERYT

32

Siedziba wojewody i sejmiku

Szczecin

Wojewoda

Adam Rudawski

Marszałek

Olgierd Geblewicz

Powierzchnia

22 892,48 km²

Populacja (30.06.2024)
• liczba ludności


1 626 876[1]

• gęstość

71,1 os./km²

Urbanizacja

68%[1]

Tablice rejestracyjne

Z

Adres Urzędu Wojewódzkiego:
Wały Chrobrego 4
70-502 Szczecin
Adres Urzędu Marszałkowskiego:
ul. Piłsudskiego 40-42
Szczecin
Podział administracyjny
Plan województwa zachodniopomorskiego
Liczba miast na prawach powiatu

3

Liczba powiatów

18

Liczba gmin miejskich

11

Liczba gmin miejsko-wiejskich

55

Liczba gmin wiejskich

47

Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie Polski
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona Urzędu Wojewódzkiego
Strona Urzędu Marszałkowskiego

Województwo zachodniopomorskie – województwo położone w północno-zachodniej części Polski, na wybrzeżu Morza Bałtyckiego. Graniczy na wschodzie z województwem pomorskim, na południu z województwami: wielkopolskim i lubuskim, a na zachodzie z niemieckimi krajami związkowymi: Brandenburgią i Meklemburgią-Pomorzem Przednim. Zajmuje obszar 22 907,40 km²[2], 31 grudnia 2022 miało około 1,64 mln mieszkańców[3]. Siedzibą władz województwa jest Szczecin. Jest najdalej wysuniętym na zachód województwem w Polsce.

Województwo zostało powołane w roku 1999 w związku z reformą administracji publicznej, w miejsce dawnych województw: szczecińskiego i koszalińskiego, a także części województw: słupskiego, pilskiego i gorzowskiego. Nazwą nawiązuje do historycznego Pomorza Zachodniego.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Województwo zachodniopomorskie utworzono z następujących części administracyjnych:

Zachodniopomorskie na tle województ z lat 1975–1998

Utworzeniu województwa zachodniopomorskiego towarzyszyły protesty mieszkańców Koszalina, którzy nie chcieli pogodzić się z utratą województwa koszalińskiego i zgłosili projekt województwa środkowopomorskiego. Podejmowano również starania o wytyczenie granic zbieżnych z historycznymi i włączenie do województwa zachodniopomorskiego Słupska. Ostatecznie do powstania województwa środkowopomorskiego nie doszło, a Słupsk został przyłączony do województwa pomorskiego.

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Województwo zachodniopomorskie leży w północno-zachodniej Polsce nad Morzem Bałtyckim. Według danych z 1 stycznia 2014 powierzchnia województwa wynosi 22 907,40 km²[2]. Obszar ten obejmuje morskie wody wewnętrzne polskiej części Zalewu Szczecińskiego oraz akweny wokół cieśnin: Dziwny i Świny, które są częściami Morza Bałtyckiego. Północną granicę województwa stanowi wyznaczona linia brzegowa nad Zatoką Pomorską i dalszą częścią Bałtyku – długość tej granicy wynosi 185 km[4].

Województwo jest położone w północno-zachodniej Polsce i graniczy z[5]:

oraz z województwami:

  • lubuskim na długości 216,9 km na południu
  • pomorskim na długości 190,9 km na wschodzie
  • wielkopolskim na długości 197,4 km na południowym wschodzie.
Mapa fizyczna województwa

Region położony jest na Pobrzeżach Południowobałtyckich: Szczecińskim i Koszalińskim oraz na Pojezierzu Pomorskim (części Pojezierzy Południowobałtyckich).

Większą część województwa obejmuje historyczne Pomorze Zachodnie. Południowe części należały dawniej do Wielkopolski i Nowej Marchii, dawniej ziemi lubuskiej. Tereny województwa należały następnie do prowincji Pomorze. W 1946 roku na większości obecnego obszaru znajdowało się województwo szczecińskie, które w 1950 roku podzielono na mniejsze woj. szczecińskie i woj. koszalińskie.

Topografia

[edytuj | edytuj kod]

W wymiarze północ–południe województwo rozciąga się na długości 216 km, to jest 1°56′42″. W wymiarze wschód–zachód rozpiętość województwa wynosi 191 km, co w mierze kątowej daje 2°51′33″. Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

Według Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK (Oddział Zachodniopomorski) najwyższy naturalny szczyt województwa stanowi Góra Krajoznawców o wysokości 247,5 m n.p.m.[6][7][8] koło osady Kosobudy (53°58′32″N 16°50′05″E/53,975556 16,834722) na Pojezierzu Bytowskim. Niewiele niżej jest sztuczny nasyp o wysokości 245 m n.p.m., nazywany nieoficjalnie Pomorską Górą Piasku. Najniższym punktem jest obszar w pobliżu Zatoki Rokitka w gminie Stepnica 0,12 m p.p.m.[9].

Stosunki wodne

[edytuj | edytuj kod]
Odra (Domiąża) w Policach i jej ujście do Roztoki Odrzańskiej (Zalew Szczeciński)
Ujście Regi do Bałtyku w Mrzeżynie

Przez województwo przepływa kilkadziesiąt rzek, w tym druga pod względem długości rzeka kraju: Odra, oraz wiele mniejszych, z których największe leżące w całości na terytorium województwa są: Rega (ok. 180 km), Parsęta (ok. 135 km), Ina (ok. 129 km) i Płonia (ok. 79 km).

Największym zbiornikiem wodnym jest rozległy akwen przymorski – Zalew Szczeciński. Między Zatoką Pomorską na północy a Zalewem Szczecińskim na południu znajduje się wyspa Wolin – największa wyspa oraz najwyższe wybrzeże klifowe w Polsce. Poza tym jest wiele jezior, z których największe to Dąbie, Miedwie, Jamno, Drawsko, Wielimie, Bukowo, Lubie, Myśliborskie, Pile, Płoń, Woświn, Kopań oraz Ińsko.

Klimat

[edytuj | edytuj kod]

Klimat województwa charakteryzuje się dużą różnorodnością i zmiennością. Wynika to ze ścierania się na tym obszarze klimatu morskiego z klimatem lądowym oraz z wpływu czynników lokalnych na ukształtowanie się zjawisk pogodowych. Północna i zachodnia część województwa ma typowe cechy klimatu morskiego. W miarę oddalania się od morza i w kierunku wschodnim zaznaczają się stopniowo cechy klimatu kontynentalnego. Charakterystyczną cechą klimatu jest wzrost opadów w rejonach najwyższych wzniesień Pojezierza. Średnia roczna suma opadów kształtuje się na poziomie 650–800 mm. W obrębie poszczególnych obszarów występuje duża zmienność klimatu (mikroklimat), uwarunkowana cechami środowiska jak położenie (w pobliżu morza, jeziora, dużych rzek), ukształtowanie terenu, pokrycie obszaru (lasy, łąki, zabudowa), rzeźba terenu (pradoliny, wzniesienia)[10].

Bliskość morza, zasoby wodne oraz duża powierzchnia lasów kształtują klimat umiarkowany, charakteryzujący się znaczną wilgotnością powietrza oraz przewagą wiatrów zachodnich i północno-zachodnich. Klimat nad morzem można określić jako umiarkowany ciepły morski, natomiast klimat w głębi lądu jako umiarkowany ciepły przejściowy.

Lasy

[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 31 grudnia 2022 lasy obejmowały powierzchnię 819,7 tys. ha w woj. zachodniopomorskim[11], w tym 797,2 tys. ha stanowią lasy publiczne (97% powierzchni lasów). W obrębie parków narodowych leży 8,86 tys. ha lasów (11% powierzchni lasów). Według klas wieku i składu gatunkowego drzewostanów powierzchnię lasów zachodniopomorskich obejmowały następujące grupy rodzajowe: sosna 60%, buk 10%, brzoza 9%, dąb 6%, olsza 6%, świerk 4%[12].

Ochrona przyrody

[edytuj | edytuj kod]
Woliński Park Narodowy
 Osobny artykuł: Rezerwaty przyrody w województwie zachodniopomorskim.

W zachodniopomorskim 2 parki narodowe: Woliński oraz w połowie Drawieński, 7 parków krajobrazowych: Barlinecko-Gorzowski (częściowo), Cedyński, Drawski, Iński, Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry, częściowo Park Krajobrazowy „Ujście Warty” oraz Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa”. Poza tym w województwie jest 114 rezerwatów przyrody o różnej typologii, m.in. florystyczne, leśne, torfowiskowe, krajobrazowe, ptaków oraz Puszcza Wkrzańska, Puszcza Goleniowska i Puszcza Bukowa. Łączna powierzchnia obszarów tworzących krajowy system obszarów chronionych wynosi 13,3 tys. ha, co stanowi ok. 22% powierzchni ogólnej województwa[13].

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa zachodniopomorskiego.

Województwo jest podzielone na 18 powiatów i 3 miasta na prawach powiatu. Największym powiatem województwa jest powiat gryfiński, którego powierzchnia wynosi 1869,11 km², a najmniejszym powiat policki 665,33 km². W skład powiatów wchodzi 113 gmin: 11 miejskich, 55 miejsko-wiejskich i 47 wiejskich. Największą gminą województwa jest gmina Wałcz 574,91 km², a najmniejszą gmina miejska Sławno 15,83 km².

Wyłączając miasta na prawie powiatu (Szczecin, Koszalin, Świnoujście), według danych z 30 czerwca 2023[14] powiatem o największej liczbie mieszkańców jest powiat stargardzki – 119,1 tys. osób, a powiatem o najmniejszej liczbie mieszkańców jest powiat łobeski – 33,6 tys. osób. Wyłączając miasta na prawach powiatu, gminą o największej liczbie mieszkańców jest gmina miejska Stargard – 66,8 tys. osób, a gminą o najmniejszej liczbie mieszkańców jest gmina Nowe Warpno – 1,1 tys. osób.

Miasta na prawach powiatu – porównanie
Herb Miasto na pr. powiatu Ludność
(30 czerwca 2023)[14] 		Powierzchnia
[km²] 		Gęstość zaludnienia
[os./km²] 		Wydatki budżetu 2016[15]
[mln zł] 		Dochody budżetu 2016[15]
[mln zł] 		Zadłużenie względem dochodów 2016[15]
[%] 		Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 2013[16] Przeciętna stopa bezrobocia
(30 czerwca 2015)[17]
herb Koszalina Koszalin 105 905 98,34 1077 499,47 527,15 55,85% 1677 9,6%
herb Szczecina Szczecin 390 278 300,55 1299 2017,07 2251,89 46,96% 1649 8,0%
herb Świnoujścia Świnoujście 39 189 197,23 199 246,67 330,85 23,30% 1581 6,3%
Powiaty – porównanie
Herb Powiat Ludność
(30 czerwca 2023[14]) 		Powierzchnia
[km²] 		Gęstość zaludnienia
[os./km²] 		Urbanizacja
[%] 		Liczba gmin Wydatki budżetu 2016[15] [mln zł] Dochody budżetu 2016[15] [mln zł] Zadłużenie względem dochodów 2016[15]
[%] 		Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności 2013[16] Przeciętna stopa bezrobocia
(30 czerwca 2015)[17]
herb powiatu białogardzkiego białogardzki 44 591 845,46 53 67,8 4 51,10 52,29 38,7% 1015 25,8%
herb powiatu choszczeńskiego choszczeński 44 626 1327,63 34 47,4 6 46,02 49,93 10,8% 830 23,2%
herb powiatu drawskiego drawski 53 725 1764,24 30 62,6 6 67,65 65,32 36,3% 1016 21,4%
herb powiatu goleniowskiego goleniowski 81 372 1615,53 50 52,5 6 85,84 84,46 32,0% 1064 9,5%
herb powiatu gryfickiego gryficki 56 761 1017,37 56 50,6 6 72,12 72,52 15,7% 1246 19,3%
herb powiatu gryfińskiego gryfiński 77 288 1869,11 41 45,6 9 71,18 72,58 12,7% 1020 16,8%
herb powiatu kamieńskiego kamieński 44 316 1003,44 44 52,4 6 41,91 45,79 40,9% 1484 17,0%
herb powiatu kołobrzeskiego kołobrzeski 76 975 724,66 106 62,1 7 94,61 98,33 23,0% 1612 9,0%
herb powiatu koszalińskiego koszaliński 64 424 1653,46 39 21,2 8 80,90 86,77 16,3% 1070 21,7%
herb powiatu łobeskiego łobeski 33 612 1065,13 32 52,9 5 39,59 39,19 17,4% 878 24,0%
herb powiatu myśliborskiego myśliborski 62 422 1182,40 53 59,0 5 66,32 70,72 40,7% 1014 13,5%
herb powiatu polickiego policki 85 368 665,33 128 47,3 4 78,56 79,70 11,8% 1355 9,8%
herb powiatu pyrzyckiego pyrzycki 36 614 726,00 50 41,8 6 42,31 43,29 38,5% 896 20,5%
herb powiatu sławieńskiego sławieński 53 175 1043,20 51 47,1 6 56,55 58,24 42,8% 1021 19,5%
herb powiatu stargardzkiego stargardzki 119 128 1519,94 78 65,1 10 102,81 109,67 25,0% 1028 15,7%
herb powiatu szczecineckiego szczecinecki 72 930 1765,42 41 65,1 6 95,72 95,70 43,4% 999 21,9%
herb powiatu świdwińskiego świdwiński 43 390 1093,06 40 49,8 6 62,96 62,56 17,1% 929 21,1%
herb powiatu wałeckiego wałecki 50 204 1414,98 35 61,6 5 45,26 45,99 71,9% 1050 15,3%

Architektura

[edytuj | edytuj kod]
Układ szachownicowy w Trzebiatowie

Na zasoby środowiska kulturowego województwa składają się 2893 zabytki nieruchome oraz 1547 zabytków ruchomych wpisanych do rejestru zabytków, a ponadto obiekty w ewidencji konserwatorskiej[18]. Na obszarze województwa znajdują się trzy obiekty uznane za pomniki historii: zespół katedralny w Kamieniu Pomorskim[19] i zespół kościoła pw. NMP Królowej Świata oraz średniowieczne mury obronne miasta w Stargardzie[20].

Urbanistyka i architektura

[edytuj | edytuj kod]

Układy staromiejskie o średniowiecznej metryce, które zachowały rozplanowanie z czasu lokacji. Składają się na nie kościoły farne, ratusze i zespoły zabudowy mieszczańskiej – głównie XIX-wiecznej, ale też kamienicami o metryce starszej XV-XVII-wiecznej. W dobrym stanie zachowały się układy staromiejskie w Cedyni, Darłowie, Dobrej koło Nowogardu, Lipianach, Maszewie, Mieszkowicach, Gryficach, Moryniu, Myśliborzu, Trzebiatowie i Trzcińsku-Zdroju. Odbudowywane są obecnie zespoły staromiejskie w Szczecinie, Stargardzie i Kołobrzegu[18].

Brama Wolińska w Goleniowie

Na terenie województwa znajduje się liczna grupa miast z czytelnie zachowanymi murami obronnymi z wieżami, basztami, bramami i fosami pochodzącymi z okresu średniowiecza. Są to unikatowe w kraju zespoły pod względem liczby i walorów zabytkowych. Do najlepiej zachowanych należą mury w Drawsku Pomorskim, Koszalinie, Mieszkowicach, Pyrzycach, Reczu, Stargardzie, Trzcińsku-Zdroju. Wśród nich zachowały się egzemplarze miejskiej architektury obronnej klasy europejskiej, jak na przykład Brama Świecka i Barnkowska w Chojnie, Brama Wolińska w Goleniowie, Brama Wałowa, Młyńska i Pyrzycka w Stargardzie.

Zabytkowa willa w Międzyzdrojach

W części ośrodków wypoczynkowych utrzymała się architektura uzdrowiskowa związana z rozwojem pod koniec XIX wieku funkcji rekreacyjno-uzdrowiskowych, głównie w pasie nadmorskim (Świnoujście, Kamień Pomorski, Dziwnów, Kołobrzeg), a także w rejonach występowania leczniczych pokładów wód lub błot (Trzcińsko-Zdrój, Połczyn-Zdrój). Architektura ta nawiązuje do wzorców szwajcarskich i południowoniemieckich. Wymienione miasta w większości nadal pełnią funkcje uzdrowiskowo-wypoczynkowe, lecz znacznej degradacji ulega układ i zabudowa, czyli te elementy układu przestrzennego, które decydują o atrakcyjności wielu historycznych i tradycyjnych europejskich miejscowości uzdrowiskowych[18].

Zachowały się układy ruralistyczne (wiejskie) o średniowiecznej metryce o czytelnych układach lokacyjnych okolnicowych, owalnicowych lub ulicowych, z zachowaną zabudową zagrodową murowaną i ryglową z XIX wieku, z przykładami starszej XVIII-wiecznej zabudowy (np. w rejon Pyrzyc, pasa nadmorskiego).

Zamki, rezydencje

[edytuj | edytuj kod]
Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie

Województwo zachodniopomorskie posiada zamki będące ośrodkami władzy książąt pomorskich i biskupów. Najbardziej okazałymi są Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie oraz Zamek Książąt Pomorskich w Darłowie. Następne zamki znajdują się w Białogardzie, Pęzinie, Swobnicy, Świdwinie. Relikty zamków mieszczą się w Dobrej koło Nowogardu, Drawnie, Starym Drawsku, Golczewie, Karlinie, Moryniu, Złocieńcu.

Zamek Książąt Pomorskich w Darłowie

Na terenie województwa znajdują się rezydencje pomorskie, będące założeniami dworsko-pałacowo-parkowymi z folwarkami, wpisane są w krajobraz większości wsi pomorskich. Większość XIX-wieczna, ale także starsze, XVIII-wieczne rezydencje, jak np. unikatowe barokowe założenia w Świerznie i Niepołcku. Budowle rezydencjonalne prezentują charakterystyczny dla XIX wieku eklektyzm. Z wielu dawnych rezydencji pozostały tylko parki z cennym starodrzewem, jak na przykład park w Zatoni Dolnej, który ma walory ponadlokalne[18].

Obiekty sakralne

[edytuj | edytuj kod]
Kolegiata w Stargardzie

Od średniowiecza po XIX wiek obiekty sakralne były i pozostały dominantami w zabudowie miast i wsi. Najstarsze pomorskie obiekty sakralne datuje się na XII-XIII wiek. Należą do nich romańskie i wczesnogotyckie kościoły granitowe. Jest to grupa świątyń miejskich i wiejskich położonych w południowo-zachodniej części województwa, będąca kontynuacją tego typu budowli po zachodniej stronie Odry (między innymi w gminie Moryń, Chojna, Mieszkowice). Do budowli sakralnych o największych walorach zalicza się katedra w Kamieniu Pomorskim wraz z zabudową Osiedla Katedralnego i stargardzka kolegiata NMP Królowej Świata[a] oraz katedra NMP w Kołobrzegu[18]. W rejonach północno-wschodnich województwa (charakterystyczne dla tych terenów) występuje ponad 70 wiejskich kościołów o konstrukcji ryglowej (głównie wiejskich) z XVII-XVIII wieku[18].

Kaplica templariuszy w Chwarszczanach

Na Pomorzu Zachodnim prowadziły działalność zakony cystersów, joannitów, norbertanów i templariuszy, które wybudowały w średniowieczu zespoły zabudowań klasztornych w Bierzwniku, Chwarszczanach, Cedyni, Kołbaczu, Marianowie, Jasienicy, Pełczycach, Rurce, Bukowie Morskim.

Zabytki techniki

[edytuj | edytuj kod]
Fort Anioła w Świnoujściu

Na terenie województwa zachowało się wiele zabytki techników i przemysłu, które mają walory zabytkowe, a jednocześnie są użytkowane współcześnie. Świadectwa rozwoju myśli technicznej są związane przede wszystkim z rozwojem przemysłu w XIX wieku, a obiekty militarne świadczą o strategicznym położeniu terenów woj. zachodniopomorskiego. Do pierwszej grupy należą młyny i wiatraki kontynuujące tradycje młynarskie sięgające średniowiecza. Działają małe elektrownie wodne i inne urządzenia hydrotechniczne budowane na większych rzekach regionu: Odrze, Redze, Inie, Drawie, Parsęcie. Funkcjonują zespoły urządzeń hydrotechnicznych rzeki Odry – system kanałów, śluz, jazów między innymi Polderu Cedyńskiego i Międzyodrza. Zachowały się kolejowe linie wąskotorowe, obecnie w większości zlikwidowane, a część funkcjonuje (linie Gryfice – Rewal i Koszalin – Wielino).

Latarnia Morska w Kołobrzegu

Do drugiej grupy zabytków sztuki militarnej należą umocnienia w rejonie Odry i Wału Pomorskiego, pasa nadmorskiego, pozostałości twierdzy kołobrzeskiej oraz zespół XIX-wiecznych fortów w Świnoujściu. Obiektami charakterystycznymi dla nadmorskiego położenia województwa są XIX-wieczne latarnie morskie (w Świnoujściu, Niechorzu, Kołobrzegu) oraz porty (w Szczecinie, Darłowie, Kołobrzegu).

Archeologia

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie województwa występują licznie zabytki archeologiczne, będące świadectwem najdawniejszych dziejów Pomorza Zachodniego, jak na przykład grobowce megalityczne z epoki kamienia w rejonie Dolic, Przelewic; grodziska kultury łużyckiej, głównie z okresu wczesnego średniowiecza; cmentarzyska kurhanowe w rejonach Wolina, Dolic, Osiny, Przelewic, Trzebiatowa, koło Świelubia; cmentarzysko kurhanowe z kręgami kamiennymi w Grzybnicy koło Koszalina; grodzisko wyżynne, port wczesnośredniowieczny, cmentarzysko ciałopalne w Budzistowie.

Urbanizacja

[edytuj | edytuj kod]
Promenada nad jeziorem w Barlinku
Gmach Urzędu Miejskiego w Pyrzycach
Ratusz w Nowym Warpnie
 Osobny artykuł: Miasta w województwie zachodniopomorskim.

W województwie zachodniopomorskim jest 66 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatu (wytłuszczone zostały siedziby powiatów, dodatkowo podkreślono miasta na prawach powiatu):

  1. Barlinek
  2. Barwice
  3. Białogard
  4. Biały Bór
  5. Bobolice
  6. Borne Sulinowo
  7. Cedynia
  8. Chociwel
  9. Chojna
  10. Choszczno
  11. Czaplinek
  12. Człopa
  13. Darłowo
  14. Dębno
  15. Dobra
  16. Dobrzany
  17. Drawno
  18. Drawsko Pomorskie
  19. Dziwnów
  20. Golczewo
  21. Goleniów
  22. Gościno
  23. Gryfice
  24. Gryfino
  25. Ińsko
  26. Kalisz Pomorski
  27. Kamień Pomorski
  28. Karlino
  29. Kołobrzeg
  30. Koszalin
  31. Lipiany
  32. Łobez
  33. Maszewo
  34. Mielno
  35. Mieszkowice
  36. Międzyzdroje
  37. Mirosławiec
  38. Moryń
  39. Myślibórz
  40. Nowe Warpno
  41. Nowogard
  42. Pełczyce
  43. Płoty
  44. Polanów
  45. Police
  46. Połczyn-Zdrój
  47. Pyrzyce
  48. Recz
  49. Resko
  50. Sianów
  51. Sławno
  52. Stargard
  53. Stepnica
  54. Suchań
  55. Szczecin
  56. Szczecinek
  57. Świdwin
  58. Świnoujście
  59. Trzcińsko-Zdrój
  60. Trzebiatów
  61. Tuczno
  62. Tychowo
  63. Wałcz
  64. Węgorzyno
  65. Wolin
  66. Złocieniec
 Zobacz też: Dane statystyczne o miastach w Polsce.

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]
PKB woj. zachodniopomorskiego
Rok PKB [mln zł] Wzrost PKB Źródło danych
2011 57 698 5,5% [21]
2010 54 672 4,4% [21]
2009 52 389 2,0% [22]
2008 51 375 9,5% [22]
2007 46 904 9,4% [22]
2006 42 887 5,8% [23]
2005 40 533 6,3% [24]
2004 38 143 bd. [25]

W 2021 produkt krajowy brutto woj. zachodniopomorskiego wynosił 96,5 mld zł, co stanowiło 3,7% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 58,3 tys. zł (84,2% średniej krajowej), co plasowało zachodniopomorskie na 8. miejscu względem innych województw[26].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. zachodniopomorskiego w 1. kwartale 2014 roku wynosiło 3588,62 zł, co lokowało je na 8. miejscu względem wszystkich województw[27].

Rozładowywany IVS Kingbird w porcie Świnoujście

Według danych z 2013 na terenie województwa było zarejestrowanych 212,4 tys. prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 164,1 tys. stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Było zarejestrowanych 16,1 tys. spółek handlowych, a 4,7 tys. z nich miało udział kapitału zagranicznego. Ponadto było 7,1 tys. podmiotów gospodarczych w sektorze publicznym[28].

Pod koniec 2022 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 15 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 2,0% do aktywnych zawodowo[29]. Rynek pracy województwa charakteryzuje się dużą sezonowością, gdzie znaczna liczba miejsc pracy jest generowana okresowo w rolnictwie i turystyce, szczególnie w pasie nadmorskim. Poza sezonem powstałe miejsca pracy zanikają[30].

Według danych z 2013 r. 5,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. zachodniopomorskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[31].

W 2012 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. zachodniopomorskim wynosiła 34,0 mld zł, co stanowiło 2,9% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w zachodniopomorskim wynosiła 7,0 mld zł, co stanowiło 4,3% produkcji budowlano-montażowej Polski[32].

Zakłady Chemiczne Police
Widok na elektrownię Dolna Odra
Fabryka Klippan Safety w Stargardzkim Parku Przemysłowym
Pracujący woj. zachodniopomorskiego według miejsca pracy i rodzaju działalności 2022[33]
Działalność i miejsce pracy Liczba
pracujących [tys.] 		Ilość
pracujących
Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 34,0 5,7%
Przemysł 120,8 20,3%
Budownictwo 43,8 7,4%
Handel; naprawa pojazdów samochodowych 86,0 14,5%
Transport i gospodarka magazynowa 45,1 7,6%
Zakwaterowanie i gastronomia 21,2 3,6%
Informacja i komunikacja 12,7 2,1%
Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 9,5 1,7%
Obsługa rynku nieruchomości 7,9 1,3%
Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 23,9 4,0%
Administrowanie i działalność wspierająca 22,3 3,7%
Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 56,2 9,5%
Edukacja 47,1 7,9%
Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 40,1 6,7%
Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 6,9 1,2%
Pozostała działalność usługowa 16,8 2,8%
Ogółem (Σ) 863,3 100%

Na terenie województwa utworzono 20 podstref czterech różnych specjalnych stref ekonomicznych, gdzie inwestorzy korzystają z ulg podatkowych.

Podstrefy ekonomiczne woj. zachodniopomorskiego
Strefa ekonomiczna Gminy w których utworzono podstrefy
Kostrzyńsko-Słubicka Specjalna Strefa Ekonomiczna Barlinek, Białogard (miasto), Dębno, Kamień Pomorski, Łobez, Gryfino, Goleniów, Karlino, Nowogard, Pełczyce, Szczecin
Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna Stargard (miasto)
Słupska Specjalna Strefa Ekonomiczna Biesiekierz, Kalisz Pomorski, Karlino, Koszalin, Polanów, Szczecinek (miasto), Tychowo, Wałcz (miasto), Darłowo
Specjalna Strefa Ekonomiczna Euro-Park Mielec Szczecin

Rolnictwo

[edytuj | edytuj kod]
Pola uprawne wokół wsi Prusinowo
Ziemiopłody woj. zachodniopomorskiego (2010)[34]
Ziemiopłód Zbiór
[tys. ton] 		Powierzchnia zasiewu
[tys. ha]
pszenica 908,2 394,6
żyto 233,5 166,9
jęczmień 257,7 69,5
owies 133,7 60,5
pszenżyto 238,7 39,5
ziemniaki 351,7 58,1
buraki cukrowe 555,6 15,1
rzepak i rzepik 299,9 12,1
siano łąkowe 427,6 116,5

W 2020 użytki rolne obejmowały ogółem 928,1 tys. ha, z czego grunty pod zasiewami 704,5 tys. ha (75,9%) uprawy trwałe 14,2 tys. ha (1,5%), łąki trwałe 155,8 tys. ha (16,7%), pastwiska trwałe 26,1 tys. ha (2,8%), pozostałe użytki – 11,5 tys. ha (1,2%)[35]. W 2022 ogółem powierzchnia zasiewów w województwie obejmowała 733,4 tys. ha, z których najwięcej (158,9 tys. ha, 21,7%) zajmował zasiew pszenicy[36]. Zbiory zbóż wynosiły 2143,2 tys. ton[37], co stanowiło 6,0% zbiorów zbóż z całej Polski[38].

W 2020 na obszarze woj. zachodniopomorskiego było 28,5 tys. gospodarstw rolnych, z czego 27,8 tys. (97,5%) było gospodarstwami indywidualnymi. Najczęściej (tj. 24%) gospodarstwo miało areał wynoszący od 2 do 5 ha dla użytków rolnych[39].

Transport

[edytuj | edytuj kod]

Transport drogowy

[edytuj | edytuj kod]
Autostrada A6 w Szczecinie

Według danych z 31 grudnia 2009 w woj. zachodniopomorskim było 18,2 tys. km dróg publicznych, w tym 1141 km dróg krajowych i 2115 km dróg wojewódzkich. 22,8% dróg krajowych i 13,7% dróg wojewódzkich przebiegało przez miasta[40].

Drogi publiczne woj. zachodniopomorskiego (2009)[40]
Kategoria dróg Łączna długość % nawierzchni
utwardzonej 		% nawierzchni
ulepszonej[b]
Drogi krajowe 1 141,4 km 100% 100%
Drogi wojewódzkie 2 114,9 km 100% 99,9%
Drogi powiatowe 7 872,5 km 91,2% 85,1%
Drogi gminne 7 111,6 km 44,0% 32,4%
Razem (Σ) 18 240,4 km 74,4% 67,2%

Według danych z 31 grudnia 2022 w woj. zachodniopomorskim było 1442,7 tys. zarejestrowanych pojazdów, z czego 1106,8 tys. stanowiły samochody osobowe, 152,8 tys. samochody ciężarowe, a 79,3 tys. motocykle[41].

W 2022 na zachodniopomorskich drogach miało miejsce 881 wypadków drogowych, w których zginęło 75 osób, a 993 osób zostało rannych[42].

Dla obszaru województwa zachodniopomorskiego został utworzony w Szczecinie oddział Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad[43], który wykonuje zadania zarządcy dróg krajowych, ekspresowych i autostrad[44]. Z obszaru jego działania został wyłączony odcinek 12 km drogi ekspresowej S3 przy granicy województwa, którym zarządza oddział GDDKiA w Zielonej Górze[45]. Oddział GDDKiA w Szczecinie utworzył 7 rejonów (komórki organizacyjne): Koszalin, Lipiany, Nowogard, Stargard, Szczecin, Szczecinek, Wałcz, które wypełniają szczegółowe zadania[46].

Drogi krajowe w województwie zachodniopomorskim[47]
Droga Trasa
3 S3 E65 Świnoujście – Wolin – Goleniów – Szczecin – Gorzów Wielkopolski – Zielona Góra – Legnica – Lubawka (granica państwa) Czechy
6 A6 S6 E28 Niemcy Kołbaskowo (granica państwa) – Szczecin – Goleniów – Nowogard – Płoty – Kołobrzeg – Koszalin – Sianów – Sławno – Słupsk – Lębork – Gdynia – Gdańsk – Łęgowo A1
10 S10 Niemcy Lubieszyn (granica państwa) – Szczecin – Stargard – Suchań – Recz – Kalisz Pomorski – Mirosławiec – Wałcz – Piła – Bydgoszcz – Toruń – Płońsk S7
11 S11 Kołobrzeg – Koszalin – Bobolice – Szczecinek – Piła – Poznań – Jarocin – Pleszew – Ostrów Wielkopolski – Kępno – Kluczbork – Lubliniec – Bytom 94
13 Szczecin 10 – Rosówek (granica państwa) Niemcy
20 Stargard S10 – Chociwel – Węgorzyno – Drawsko Pomorskie – Złocieniec – Czaplinek – Szczecinek – Biały Bór – Miastko – Bytów – Kościerzyna – Chwaszczyno S6
22 Niemcy Kostrzyn nad Odrą (granica państwa) – Gorzów Wielkopolski – Człopa – Wałcz – Człuchów – Starogard Gdański – Malbork – Elbląg – Grzechotki (granica państwa) Rosja
23 Myślibórz 26 – Dębno – Sarbinowo 31
25 Bobolice S11 – Biały Bór – Człuchów – Bydgoszcz – Inowrocław – Konin – Kalisz – Ostrów Wielkopolski – Oleśnica S8
26 Niemcy Krajnik Dolny (granica państwa) – Chojna – Trzcińsko-Zdrój – Myślibórz – Renice S3
31 Szczecin 13 – Gryfino – Chojna – Mieszkowice – Sarbinowo – Kostrzyn nad Odrą – Słubice 29
37 Darłowo – Karwice 6
93 Niemcy Świnoujście (granica państwa) – Świnoujście 3

Zarządcą dróg wojewódzkich jest Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, który powołał jednostkę organizacyjno-budżetową Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie będący administratorem sieci dróg wojewódzkich[48]. Zarządza on drogami wojewódzkimi o łącznej długości 2093,3 km[49], w zakresie planowania, budowy, przebudowy, remontu, utrzymania i ochrony dróg[50][51]. Zarząd dróg utworzył 7 terenowych komórek organizacyjnych w postaci Rejonów Dróg Wojewódzkich (Białogard, Chojna, Drawsko Pomorskie, Gryfice, Koszalin, Pyrzyce, Stargard)[52][53].

102 • 103 • 105 • 106 • 107 • 108 • 109 • 110 • 112 • 113 • 114 • 115 • 119 • 120 • 121 • 122 • 124 • 125 • 126 • 127 • 128 • 129 • 130 • 141 • 142 • 144 • 146 • 147 • 148 • 151 • 152 • 156 • 160 • 162 • 163 • 165 • 166 • 167 • 168 • 169 • 171 • 172 • 173 • 175 • 177 • 178 • 179 • 201 • 203 • 205 • 206 • 208 • 209

Transport kolejowy

[edytuj | edytuj kod]
Szczecin Główny
Stargard
EN57 przejeżdża przez nieczynny przystanek Szczecin Klucz
Lokomotywownia koszalińskiej wąskotorówki

Według danych z 31 grudnia 2022 na obszarze woj. zachodniopomorskiego było 1171 km linii kolejowych eksploatowanych, z czego 462 km to linie dwu- lub więcej torowych. Zelektryfikowanych było 749 km wszystkich linii (64%)[54].

Według danych z 2023 największymi stacjami w województwie pod względem liczby obsłużonych pasażerów były: Szczecin Główny (5,73 mln), Stargard (1,95 mln), Koszalin (1,57 mln), Kołobrzeg (1,55 mln) oraz Szczecin Dąbie (1,12 mln)[55]. Największą stacją towarową w regionie był Szczecin Port Centralny.

Największymi obiektami infrastruktury kolejowej w województwie są: szczeciński węzeł kolejowy i stargardzki węzeł kolejowy.

Linie kolejowe w województwie Zachodniopomorskim
Numer Trasa na terenie województwa Pełna trasa Ruch pasażerski Ruch towarowy
202 Wrześnica – Koszalin – Białogard – Stargard Gdańsk Główny – Stargard Tak Tak
210 Żółtnica – Szczecinek – Drawsko Pomorskie – Runowo Pomorskie Chojnice – Runowo Pomorskie Tak Tak
273 Namyślin – Chojna – Gryfino – Szczecin Główny Wrocław Główny – Szczecin Główny Tak Tak
351 Bierzwnik – Choszczno – Stargard – Szczecin Główny Poznań Główny – Szczecin Główny Tak Tak
401 Szczecin Dąbie – Goleniów – Wysoka Kamieńska – Świnoujście Port Tak Tak
402 Koszalin – Kołobrzeg – Gryfice – Goleniów Tak Tak
403 Dobino Wałeckie – Wałcz – Kalisz Pomorski – Ulikowo Piła Północ – Ulikowo Tak Tak
404 Szczecinek – Białogard – Kołobrzeg Tak Tak
405 Turowo Pomorskie – Szczecinek – Biały Bór Piła Główna – Ustka Tak Tak
406 Szczecin Główny – Police – Trzebież Szczeciński Nie Tak
407 Wysoka Kamieńska – Kamień Pomorski Tak Tak
408 Szczecin Główny – Przejście graniczne Szczecin Gumieńce-Grambow Tak Tak
409 Szczecin Gumieńce – Przejście graniczne Szczecin Gumieńce-Tantow Tak Tak
410 Grotniki Drawskie – Mirosławiec Grotniki Drawskie – Choszczno Nie Tak
Mirosławiec – Kalisz Pomorski Nie Nie
Kalisz Pomorski – Drawno Nie Tak
Drawno – Choszczno Nie Nie
411 Stargard – Stargard Kluczewo Stargard – Pyrzyce Nie Tak
Stargard Kluczewo – Pyrzyce Nie Nie
417 Szczecin Słoneczne – Szczecin Dąbie Nie Tak
418 Sławno – Darłowo Tak Tak
421 Smardzko – Świdwin Nie Tak
422 Pyrzyce – Głazów Nie Nie
427 Mścice – Mielno Koszalińskie Tak[c] Nie
428 Szczecin Dąbie – Szczecin Podjuchy Tak[c] Tak
429 Stobno Szczecińskie – Dołuje Nie Nie
430 Barnówko – Dębno Lubuskie – Krześnica Sarbinowo Barnówko – Kostrzyn Nie Tak
431 Police – Police Chemia Nie Tak
432 p. odg. Szczecin Wstowo – Szczecin Turzyn Nie Tak
433 Szczecin Główny – Szczecin Gumieńce Nie Tak
434 p. odg. Mosty – Port Lotniczy Szczecin Goleniów Tak Nie
435 p. odg. Mosty[d] Tak Nie
851 p. odg. Szczecin Wstowo – Szczecin Gumieńce Nie Tak
854 Szczecin Port Centralny – p. odg. Dziewoklicz Nie Tak
855 p. odg. Regalica – Szczecin Port Centralny Tak Tak
857 Szczecin Dąbie[d] Tak[c] Tak
990 Szczecin Port Centralny[d] Nie Tak
991 Szczecin Port Centralny[d] Nie Tak
992 Szczecin Port Centralny[d] Nie Tak
993 Szczecin Port Centralny[d] Nie Tak
994 Szczecin Port Centralny[d] Nie Tak
995 Szczecin Port Centralny – Nabrzeże „Starówka” Nie Tak
996 Lubiewo (stacja kolejowa) – Świnoujście Nie Tak
997 Świnoujście – Baza Promów Morskich Nie Tak
998 p. odg. Szczecin Wstowo – Elektrownia Pomorzany Nie Tak
6768 Świnoujście Centrum – Ahlbeck Grenze Tak Nie
NKW[e] Gryfice Wąskotorowe – Pogorzelica Gryficka Tak Nie
KKW[e] Koszalin Wąskotorowy – Rosnowo Wąskotorowe Tak Nie

Tabor kolejowy

[edytuj | edytuj kod]
SA136-003 na stacji Kołobrzeg
Zachodniopomorskie ED78 na stacji Szczecin Główny

Województwo zachodniopomorskie jest obecnie właścicielem 13 pojazdów spalinowych (w tym jednego muzealnego), 42 elektrycznych i 12 dwunapędowych. Pojazdy te są udostępnione spółce Polregio w celu realizacji połączeń pociągami osobowymi na terenie województwa oraz przyległych (m.in. do Słupska, Poznania czy Zielonej Góry)[56]. Stacjonują w dwóch lokomotywowniach – Szczecin Wzgórze Hetmańskie oraz Kołobrzeg. Województwo jako pierwsze w Polsce zamówiło dwa elektryczno-spalinowe zespoły trakcyjne z opcją na kolejne 10 sztuk[57]. Po dostarczeniu dwóch egzemplarzy zamówiono pięć dodatkowych pojazdów[58].

Tabor kolejowy należący do województwa
Seria Typ Rodzaj napędu Numery Liczba Producent Lata dostaw
SN61 spalinowy 183[f] 1 Ganz-MÁVAG 1972 [59][60]
SA103 214Ma spalinowy 008 ÷ 010 3 Pesa 2005 [61]
SA136 Atribo 219M spalinowy 001 ÷ 006, 010 ÷ 012 9 Pesa 2010–2011 [61][62][63]
EN57AL 5B/6B elektryczny 1527 1 Pafawag[g] 1983[g] [64][65][66][67]
EN63A Impuls 36WEa elektryczny 031 ÷ 048 18 Newag 2017–2018 [68]
ED78 Impuls 31WE elektryczny 001 ÷ 009, 011 ÷ 013, 015, 017 ÷ 021, 025 ÷ 028 22 Newag 2013–2018 [69][68]
EN63H Impuls 36WEh elektryczno-spalinowy 001 ÷ 012 12 Newag 2020–2022 [57][70][71]
31WEbb Impuls 31WEbb elektryczny 020 1 Newag 2024 [72]

Transport wodny

[edytuj | edytuj kod]
Falochrony portu Świnoujście w Bramie Świny przy Morzu Bałtyckim
Terminal Promowy Świnoujście

Na wybrzeżu województwa zachodniopomorskiego znajduje się pięć morskich portów handlowych: w Szczecinie, Świnoujściu, Kołobrzegu, Policach i Darłowie oraz 9 małych portów bałtyckich i 13 przystani rybackich. Na terenie województwa realizowane jest ok. 90% pasażerskiego ruchu promowego i 47% przeładunków w Polsce. Z uwagi na zły stan techniczny małe porty i przystanie wymagają kosztownych prac modernizacyjnych[73]. Prawnie na terenie województwa ustalono 18 portów morskich i 8 przystani morskich.

Region ma dogodny układ śródlądowych dróg wodnych łączących porty ujścia Odry z krajami UE, a szczególnie z Niemcami. Aktualny stan zabudowy hydrotechnicznej drogi wodnej na odcinku Szczecin-Kostrzyn nad Odrą nie pozwala na pełne wykorzystanie jej możliwości transportowych[73].

Na terenie woj. zachodniopomorskiego utworzono 8 morskich przejść granicznych w: Darłowie, Dziwnowie, Kołobrzegu, Mrzeżynie, Nowym Warpnie, Trzebieży, Szczecinie i Świnoujściu.

Transport lotniczy

[edytuj | edytuj kod]
Port lotniczy Szczecin-Goleniów

Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:

Transport rowerowy

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie województwa trwa budowa 4 głównych tras rowerowych[75][76][77][78]:

  • Velo Baltica (EuroVelo nr 10 i 13),
  • Trasa Pojezierzy Zachodnich (nr 20 i 20a),
  • Stary Kolejowy Szlak (nr 15 i 15a),
  • Blue Velo[h] (nr 3).

Turystyka

[edytuj | edytuj kod]
Kąpielisko letnie w Pobierowie

W ciągu całego 2022 z obiektów znajdujących się na terenie województwa skorzystało 3,26 mln turystów, z których 0,728 mln (22,3%) stanowili turyści zagraniczni[79]. Na terenie województwa znajdowało się 1397 obiektów całorocznego zakwaterowania, które posiadały 143 289 miejsc noclegowych. W województwie było 285 obiektów hotelowych mających 32 955 miejsc noclegowych.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Struktura demograficzna mieszkańców woj. zachodniopomorskiego według danych z 31 grudnia 2007[80]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 1 692 271 100 870 319 51,43 821 952 48,57
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) 329 706 19,48 160 630 9,49 169 076 9,99
Wiek produkcyjny (18–65 lat) 1 115 412 65,91 539 463 31,88 575 949 34,03
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) 247 153 14,6 170 226 10,06 76 927 4,55

Struktura demograficzna mieszkańców woj. zachodniopomorskiego według danych z 30 czerwca 2012[81]: Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2012):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
osób % osób % osób %
Ogółem 1 722 149 100 883 318 51,29 838 831 48,71
Miasto 1 184 590 68,79 616 692 35,81 567 898 32,98
Wieś 537 559 31,21 266 626 15,48 270 933 15,73

Struktura płci i wieku w województwie zachodniopomorskim według danych z 30 czerwca 2008 roku[82]:

W 2002 w powszechnym spisie ludności na 1 698 214 mieszkańców woj. zachodniopomorskiego przeważająca większość zdeklarowała narodowość polską. Największą grupą obywateli polskich w województwie należącą do mniejszości narodowej lub etnicznej była mniejszość ukraińska, do której należało 3703 osób, co stanowiło 0,218% ogółu mieszkańców. Drugą grupą była mniejszość niemiecka licząca 1014 osób, stanowiącą 0,0597% mieszkańców[83].

Tylko 1 osoba w woj. zachodniopomorskim zadeklarowała używanie w kontaktach domowych języka kaszubskiego, który jest językiem regionalnym Pomorza[83].

Mniejszości narodowe i etniczne (obywatele polscy) w 2002 w woj. zachodniopomorskim[83]
Mniejszość Liczba osób Procentowy udział w województwie Liczba osób deklarujących używanie w kontaktach domowych języka mniejszości Procentowy udział w województwie
Mniejszość białoruska 117 0,0069% 39 0,0023%
Mniejszość czeska 6 0,0004% 11 0,0007%
Mniejszość litewska 67 0,0039% 23 0,0013%
Mniejszość łemkowska 66 0,0039% 25 0,0015%
Mniejszość niemiecka 1014 0,0597% 5581 0,3286%
Mniejszość ormiańska 8 0,0005% 13 0,0008%
Mniejszość romska 699 0,0412% 768 0,0452%
Mniejszość rosyjska 221 0,0130% 618 0,0364%
Mniejszość słowacka 2 0,0001% 12 0,0007%
Mniejszość tatarska 9 0,0001% 0 0,0000%
Mniejszość ukraińska 3703 0,2180% 2407 0,1417%
Mniejszość żydowska 44 0,0026% 3 0,0002%
  • Piramida wieku mieszkańców W. zachodniopomorskiego w 2014[84].


Religia

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Religia w województwie zachodniopomorskim.

Kultura

[edytuj | edytuj kod]
Teatr Współczesny i Muzeum Narodowe w Szczecinie
Kościół św. Huberta w Nowym Warpnie

Na terenie województwa w 2008 znajdowało się 482 placówek bibliotecznych i 24 kina stałe[85]. Działały 22 muzea, 12 teatrów i instytucji muzycznych, 15 galerii i salonów sztuki[80].

W 2014 placówek muzealnych było 32, w tym 14 miało status muzeum w rozumieniu ustawodawczym. Cztery z nich kontynuują tradycje instytucji sprzed czasów II wojny światowej (Muzeum Narodowe w Szczecinie oraz Skarbiec Katedralny w Kamieniu Pomorskim, muzeum w Koszalinie i Darłowie), a w tych powyższych (poza kamieńskim) oraz w Muzeum Pojezierza Myśliborskiego w Myśliborzu, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Stargardzie, Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, a także Muzeum Regionalne w Szczecinku udostępniają również swoje zbiory biblioteczne. Większość z powyższych (z wyłączeniem placówek w Kamieniu Pomorskim i Myśliborzu), a także Muzeum Historii Ziemi Kamieńskiej w Kamieniu Pomorskim oraz Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie posiada w swoich zbiorach starodruki[86].

Największą biblioteką jest Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica w Szczecinie, która 31 grudnia 2006 r. posiadała 1,05 mln książek i czasopism, a także 453,8 tys. pozycji ze zbiorów specjalnych[87].

Tradycje

[edytuj | edytuj kod]

Na liście produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajduje się 32 produktów z woj. zachodniopomorskiego[88]:

Na Pomorzu Zachodnim kultywowane są tradycje związane z morzem, m.in. w formie imprez cyklicznych jak czerwcowe Dni Morza w Szczecinie i Łarpia Sail Festival w Policach[89].

Oświata

[edytuj | edytuj kod]
Budynek rektoratu Uniwersytetu Szczecińskiego

Realizacją polityki oświatowej na terenie województwa kieruje Zachodniopomorski Kurator Oświaty. Kuratorium ma siedzibę w Szczecinie, posiadając także 2 delegatury: w Koszalinie i Wałczu[90].

Na obszarze woj. zachodniopomorskiego w roku szkolnym 2022/23 znajdowało się 525 szkół podstawowych, 91 techników, 107 liceów ogólnokształcących, 97 szkół branżowych I i II stopnia, 5 szkół ogólnokształcących artystycznych, 59 szkół policealnych i 45 szkół dla dorosłych, a ponadto funkcjonowało 14 szkół wyższych, w których studiowało ogółem 31,8 tys. osób[91].

Samorząd województwa prowadzi dwie placówki doskonalenia nauczycieli, których celem jest zapewnienie dostępu do różnorodnych form doskonalenia i dokształcania oraz kompleksowej informacji pedagogicznej. Na obszarze całego województwa działa Zachodniopomorskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli z siedzibą w Szczecinie, która ma także oddziały zamiejscowe w: Goleniowie, Gryficach, Myśliborzu, Pyrzycach i Świnoujściu[92]. Na terenie powiatów: białogardzkiego, drawskiego, kołobrzeskiego, koszalińskiego, sławieńskiego, świdwińskiego, szczecineckiego i w Koszalinie działa Centrum Edukacji Nauczycieli w Koszalinie[93].

Sport

[edytuj | edytuj kod]
Stadion Miejski w Szczecinie

Na terenie województwa w 2008 we wszystkich dyscyplinach działało 643 klubów sportowych, w których ćwiczyło łącznie 43,1 tys. osób[94].

W najwyższych rozgrywkach krajowych w 2024 roku występowały następujące drużyny:

Największym obiektem sportowym w województwie jest Stadion Miejski w Szczecinie, który może pomieścić 21 tys. osób. Stadion jest wykorzystywany do meczów piłki nożnej. Stadiony lekkoatletyczne znajdują się w Szczecinie, Białogardzie oraz w Koszalinie[95][96].

Administracja i polityka

[edytuj | edytuj kod]
Sesja Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego
Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego

Choć sejmik, marszałek i wojewoda rezydują w Szczecinie, to niektóre instytucje rangi wojewódzkiej mają swą główną siedzibę w Koszalinie.

Samorząd województwa

[edytuj | edytuj kod]

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego, składający się z 30 radnych, którzy są wybierani przez mieszkańców województwa w 5 okręgach wyborczych. Siedzibą sejmiku województwa jest Szczecin. Sejmik wybiera organ wykonawczy województwa, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem. W Koszalinie znajduje się także wydział zamiejscowy urzędu marszałkowskiego[97].

W 2016 r. wydatki budżetu samorządu woj. zachodniopomorskiego wynosiły 576,75 mln zł, a dochody budżetu 667,4 mln zł. Zobowiązania (dług publiczny) samorządu według danych na koniec 2016 r. wynosiły 272,4 mln zł, co stanowiło 40,8% wysokości wykonywanych dochodów. Największe środki z budżetu samorządu województwa przeznacza się na transport i łączność (w 2016 r. – 51,8% wydatków tj. 298,9 mln zł)[98].

Budżet samorządu woj. zachodniopomorskiego w latach 2002–2016
Rok Wykonane wydatki [mln zł] Wykonane dochody [mln zł] Zobowiązania [mln zł] Wskaźnik zadłużenia do dochodu [%]
2016[99] 576,75 667,42 272,39 40,8%
2015[100] 738,58 770,23 315,81 41,0%
2014[101] 870,66 844,64 323,50 38,3%
2013[102] 829,58 792,32 308,39 38,9%
2012[103] 822,68 786,68 267,70 34,0%
2011[104] 852,51 743,12 250,23 33,7%
2010[105] 786,13 735,79 153,86 20,9%
2009[106][107] 1091,43 1075,12 53,75 5,0%
2008[108][107] 536,04 541,06 37,23 6,9%
2007[109][107] 452,16 485,80 62,25 12,8%
2006[110] 376,07 375,10 60,00 16,0%
2005[111] 328,32 272,66 53,30 19,5%
2004[112] 235,00 254,60 8,01 3,1%
2003[113] 210,36 203,44 8,76 4,3%
2002[114] 200,70 201,52 2,64 1,3%

Zobowiązania (dług publiczny) samorządu woj. zachodniopomorskiego w mln zł w latach 2002–2016:

W 2012 przeciętne zatrudnienie administracji samorządu wojewódzkiego wynosiło 1443 osoby[115].

Marszałkowie Województwa Zachodniopomorskiego:

Podział mandatów w Sejmiku Zachodniopomorskiego (kadencja 2024–2029)[124]
Komitet Wyborczy Liczba radnych
Platforma Obywatelska
15/30
Prawo i Sprawiedliwość
10/30
Trzecia Droga
3/30
Lewica
1/30
Koalicja Samorządowa
1/30

Budżety jednostek samorządu terytorialnego w woj. zachodniopomorskim

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz więcej w artykule Województwo zachodniopomorskie, w sekcji Podział administracyjny.

W 2013 r. wydatki budżetów wszystkich samorządów powiatów wynosiły 1266,4 mln zł, a dochody budżetów 1223,3 mln zł. Zadłużenie samorządów powiatów na koniec 2013 r. wynosiło 370,0 mln zł, co stanowiło 30,2% wysokości wykonywanych dochodów[125].

W 2013 r. wydatki budżetów wszystkich samorządów miast na prawach powiatu wynosiły 2465,1 mln zł, a dochody budżetów 2436,4 mln zł. Zadłużenie samorządów miast na prawach powiatu na koniec 2013 r. wynosiło 1310,9 mln zł, co stanowiło 53,8% wysokości wykonywanych dochodów[126].

W 2013 r. wydatki budżetów wszystkich samorządów gminnych wynosiły 4057,1 mln zł, a dochody budżetów 4056,9 mln zł. Zadłużenie samorządów gminnych na koniec 2013 r. wynosiło 1688,1 mln zł, co stanowiło 41,6% wysokości wykonywanych dochodów[127].

Administracja państwowa

[edytuj | edytuj kod]
Gmach Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego na Wałach Chrobrego w Szczecinie
Budynek delegatury ZUW w Koszalinie

W 2012 przeciętne zatrudnienie administracji państwowej w województwie wynosiło 7285 osób[115].

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Zachodniopomorski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Szczecin[128], gdzie znajduje się urząd wojewódzki. Działa także delegatura urzędu w Koszalinie[129][130].

Wojewodowie Zachodniopomorscy:

Wicewojewodowie:

Polityka

[edytuj | edytuj kod]

Mieszkańcy województwa wybierają łącznie 20 posłów na Sejm w 2 okręgach wyborczych: nr 41 (siedziba okręgu Szczecin) i nr 40 (siedziba Koszalin)[133]. Mieszkańcy wybierają 4 senatorów w jednomandatowych okręgach wyborczych: nr 97, nr 98, nr 99, nr 100[134].

Do Parlamentu Europejskiego posłowie wybierani są z okręgu wyborczego nr 13, który obejmuje także województwo lubuskie.

  • Jednomandatowe okręgi wyborcze do Senatu RP
    Jednomandatowe okręgi wyborcze do Senatu RP
  • Okręgi wyborcze do Sejmu RP
    Okręgi wyborcze do Sejmu RP
  • Okręgi wyborcze do sejmiku województwa
    Okręgi wyborcze do sejmiku województwa

Sądownictwo

[edytuj | edytuj kod]
Sąd Okręgowy w Koszalinie

W województwie znajduje się jeden Sąd Apelacyjny w Szczecinie, w którego obszarze właściwości znajdują się 3 sądy okręgowe (także Gorzów Wielkopolski). Teren województwa zachodniopomorskiego jest objęty właściwością dwóch sądów okręgowych (w Szczecinie i Koszalinie) oraz 18 sądów rejonowych[135]. Prócz tego istnieją 4 siedziby wydziałów zamiejscowych sądów rejonowych[136]. Wydziały prawa pracy znajdują się przy 4 sądach rejonowych[137]. Rozpoznawanie spraw gospodarczych zostało przekazane Sądowi Rejonowemu w Koszalinie oraz Sądowi Rejonowemu Szczecin-Centrum w Szczecinie[138].

Sądom powszechnym na obszarze woj. zachodniopomorskiego towarzyszy 1 prokuratura apelacyjna, 2 prokuratury okręgowe, 21 prokuratur rejonowych[139].

W Szczecinie znajduje się także wojewódzki sąd administracyjny[140]. Woj. zachodniopomorskie posiada 2 samorządowe kolegia odwoławcze (Koszalin, Szczecin) posiadające swoje obszary właściwości miejscowej[141].

Bezpieczeństwo publiczne

[edytuj | edytuj kod]

W województwie zachodniopomorskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Szczecinie i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[142].

Policja

[edytuj | edytuj kod]

Zachodniopomorska policja posiada 17 jednostek powiatowych i 3 miejskie[143].

Wskaźnik wykrywalności sprawców przestępstw stwierdzonych w 2009 r. w województwie wynosił 68,6%, gdzie najwyższa wykrywalność dotyczyła powiatów: drawskiego (87,7%), choszczeńskiego (86,2%), szczecineckiego (84,0%), a najniższy w Szczecinie (55,1%)[144][145].

Straż pożarna

[edytuj | edytuj kod]
Remiza Komendy Powiatowej PSP w Kołobrzegu

Główną siedzibą straży pożarnej jest Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Szczecinie. Prócz niej w województwie działa 17 komend powiatowych PSP oraz 3 komendy miejskie[146]. Prócz nich według danych z lutego 2011 r. w ramach krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego w województwie działa 160 jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej[147].

Na terenie województwa w Bornem Sulinowie znajduje się Ośrodek Szkolenia PSP.

Wojsko

[edytuj | edytuj kod]

Nad wybrzeżem województwa znajdują się 2 bazy morskie: port wojenny Kołobrzeg, port wojenny Świnoujście.

Opieka zdrowotna

[edytuj | edytuj kod]
Szpital w Stargardzie

W 2022 na obszarze województwa znajdowały się 44 szpitale ogólne, w których leczyło się 281,5 tys. osób[148]. W całym województwie pracowało łącznie 3485 lekarzy specjalistów[149].

Opiekę medyczną osobom znajdującym się w stanach nagłego zagrożenia zdrowotnego zapewnia Wojewódzka Stacja Pogotowia Ratunkowego w Szczecinie posiadająca dwie dyspozytornie (w Szczecinie i Kołobrzegu) oraz 89 zespołów ratownictwa medycznego w 47 lokalizacjach, wyposażonych w ok. 140 ambulansów. WSPR zatrudnia ok. 60 lekarzy, 850 ratowników medycznych i 50 dyspozytorów (dane z 2019)[150].

Cmentarze wojenne

[edytuj | edytuj kod]
Cmentarz wojenny w Drawsku Pomorskim

Na terenie województwa znajduje się wiele miejsc pochówku żołnierzy i jeńców wojennych różnych narodowości (Polaków, Rosjan, Francuzów, Anglików, Belgów, Włochów, Niemców i in.) Zdecydowana większość z nich zginęła podczas II wojny światowej. Zachowały się także kwatery ofiar I wojny światowej oraz wojny francusko-pruskiej 1870-1871.

Cmentarze lub wydzielone kwatery wojenne znajdują się w następujących miejscowościach województwa zachodniopomorskiego: Barlinek, Białogard, Borne Sulinowo, Bobolice, Chojna, Choszczno, Czaplinek, Dębno, Drawsko Pomorskie, Glinna (jedyny na Pomorzu Zachodnim niemiecki cmentarz wojenny), Golczewo, Gryfino, Kamień Pomorski, Kołobrzeg, Koszalin, Łobez, Myślibórz, Połczyn-Zdrój, Resko, Siekierki, Sławno, Stargard, Szczecin, Szczecinek, Trzcińsko-Zdrój, Tychowo, Wałcz, Wolin, Złocieniec[151].

Współpraca międzynarodowa

[edytuj | edytuj kod]

Umowy, porozumienia i listy intencyjne zawarte przez samorząd województwa zachodniopomorskiego[152]:

Większość województwa położona jest w Euroregionie Pomerania, fragmenty także w euroregionach: Pro Europa Viadrina i Bałtyk.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Obie uznane za pomnik historii.
  2. ↑ Z kostki kamiennej, klinkieru, betonu, z płyt kamienno-betonowych, bitumu.
  3. ↑ a b c Tylko w sezonie letnim.
  4. ↑ a b c d e f g Linia mieści się w obrębie jednego posterunku.
  5. ↑ a b Kolej wąskotorowa.
  6. ↑ Pojazd muzealny.
  7. ↑ a b Pojazdy zmodernizowane w latach 2013–2016 przez ZNTK „Mińsk Mazowiecki”.
  8. ↑ Pierwotnie Trasa Zielonego Pogranicza.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2024 r. (stan w dniu 30.06) [online], Główny Urząd Statystyczny, 15 października 2024 [dostęp 2024-10-28] (pol.).
  2. ↑ a b Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 13, Tab. 2. Powierzchnia geodezyjna według kierunków wykorzystania; stan na 1.01.2023 (dostęp 20.10.2024)
  3. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 31, Tab. 1 (16). Ludność; stan w dniu 31.12.2023 (dostęp 20.10.2024)
  4. ↑ I.1. Ogólna charakterystyka województwa. W: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020. Szczecin: UM Woj. Zachodniopomorskiego, 2005-12, s. 8.
  5. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego 2013, Urząd Statystyczny w Szczecinie, 11 lutego 2014, s. 50, ISSN 1640-0038.
  6. ↑ Odznaka „Korona Polski” [online], msw-pttk.org.pl [dostęp 2021-04-26].
  7. ↑ Michał Rembas: Małe, a piękne, czyli o tym jak zdobyto na nartach najwyższą górę Zachodniopomorskiego!. [w:] Gazeta.pl Podróże [on-line]. Agora SA, 2005-02-23. [dostęp 2015-03-31]. Za: Marek Leda (PTTK, Oddział Zachodniopomorski, Regionalna Pracownia Krajoznawcza) → działka 371, obręb geodezyjny Sępolno Wielkie (53°58′32″N 16°50′05″E/53,975556 16,834722).
  8. ↑ Góra Krajoznawców – Peakbagger.com [online], peakbagger.com [dostęp 2021-04-26].
  9. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego 2015. VIEWFINDER PANORAMAS. (ang.).
  10. ↑ 3.2.1.2. Klimat. W: Regionalne Biuro Gospodarki Przestrzennej Woj. Zachodniopomorskiego: Plan zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego. Szczecin: Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, 2002-06, s. 32–33.
  11. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 142, Tab. 1 (109). Powierzchnia gruntów leśnych; stan w dniu 31.12.2022 (dostęp 20.10.2024)
  12. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 142, Wykres 2 (101). Struktura powierzchni lasów według gatunków panujących w drzewostanie (dostęp 20.10.2024)
  13. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 18, Tabl. 2. Powierzchnia o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona; stan w dniu 31 grudnia 2022 (dostęp 20.10.2024)
  14. ↑ a b c Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2022-07-16].
  15. ↑ a b c d e f Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2016 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2016 r. /Tabele: 5, 6, 7. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-19].
  16. ↑ a b Dane według podgrup cech > Podmioty gospodarcze i przekształcenia własnościowe i strukturalne > Podmioty gospodarki narodowej – wskaźniki > Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tys. ludności (2013). [w:] Bank Danych Lokalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-10-12].
  17. ↑ a b Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 25 września 2015 r. ws. przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów (M.P. z 2015 r. poz. 913).
  18. ↑ a b c d e f I.4.5. Zabytki i dziedzictwo kulturowe. W: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020. Szczecin: UM Woj. Zachodniopomorskiego, 2005-12, s. 34–36.
  19. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 2005 r. (Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz. 1401).
  20. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 września 2010 r. (Dz.U. z 2010 r. nr 184, poz. 1236).
  21. ↑ a b Rocznik Statystyczny Województw 2013, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, styczeń 2014, s. 90, ISSN 1230-5820.
  22. ↑ a b c Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 90, ISSN 1230-5820.
  23. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2008 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 2008, s. 84, ISSN 1230-5820 [zarchiwizowane z adresu 2014-09-28].
  24. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2007 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 2007, s. 140, ISSN 1230-5820 [zarchiwizowane z adresu 2014-09-28].
  25. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2006 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, grudzień 2006, s. 138, ISSN 1230-5820.
  26. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2023, Główny Urząd Statystyczny Warszawa 2023, s. 168, Tabl. 1 (153). Produkt krajowy brutto w 2021 r. (ceny bieżące) (dostęp 20.10.2024)
  27. ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 30 maja 2014 r. (M.P. z 2014 r. poz. 470).
  28. ↑ Dane dla jednostki podziału terytorialnego> ZACHODNIOPOMORSKIE> PODMIOTY GOSPODARCZE I PRZEKSZTAŁCENIA WŁASNOŚCIOWE I STRUKTURALNE (2013). [w:] Bank Danych Lokalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2014-10-09].
  29. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 57, Tabl. 1 (37) Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15-89 lat - na podstawie BAEL; stan na 4. kwartał 2002 (dostęp 20.10.2024)
  30. ↑ Piotr Jasina: Niepokojący raport o naszym regionie. M.in. jest najgorzej z pracą. [w:] mmSzczecin.pl [on-line]. Media Regionalne sp. z o.o, 2014-10-21. [dostęp 2014-10-22]. Za cytatem: Andrzej Przewoda, dyrektor Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie.
  31. ↑ Ubóstwo w Polsce w 2013 r.. Główny Urząd Statystyczny, 2012-05-31. s. 15. [dostęp 2014-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)].
  32. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2013, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, styczeń 2014, s. 549, ISSN 1230-5820.
  33. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 58, Tabl. 2. Pracujący; stan w dniu 31 grudnia 2022 (dostęp 20.10.2024)
  34. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 501–504, ISSN 1230-5820. → Dane Powszechnego Spisu Rolnego; bez powierzchni upraw trwałych, ogrodów przydomowych oraz upraw na przyoranie (nawozy zielone).
  35. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 134, Tabl. 1 (97). Powierzchnia użytków rolnych według rodzajów użytków; stan w czerwcu 2020 (dostęp 20.10.2024)
  36. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 135, Tabl. 4 (100). Powierzchnia zasiewów; stan w czerwcu 2022 (dostęp 20.10.2024)
  37. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 135, Tabl. 5 (101). Zbiory i plony wybranych ziemiopłodów (dostęp 20.10.2024)
  38. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2023. Główny Urząd Statystyczny Warszawa 2023, s. 128, Tabl. 5 (114). Zbiory głównych ziemipopłodów w 2002. ISBN 1230-5820 (dostęp 20.10.2024)
  39. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 134, Tabl. 2 (98). Gospodarstwa rolne według grup obszarowych; stan w czerwcu 2020 (dostęp 20.10.2024)
  40. ↑ a b Transport – wyniki działalności w 2009 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 20 sierpnia 2010, s. 117, 120, 122, ISSN 1506-7998 [zarchiwizowane z adresu 2015-02-16].
  41. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 152, Tabl. 2 (125). Pojazdy samochodowe i ciągniki zarejestrowane; stan w dniu 31 grudnia 2022 (dostęp 20.10.2024)
  42. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 155, Tabl. 8 (131). Wypadki drogowe i ich ofiary w 2022 (dostęp 20.10.2024)
  43. ↑ (§ 3. Statut GDDKiA) Zarządzenie nr 8 Ministra Infrastruktury z dnia 26 lutego 2010 r. (Dz. Urz. Ministra Infrastruktury z 26 lutego 2010, Nr 3, poz. 6).
  44. ↑ (§ 1. pkt 3. Regulamin Organizacyjny oddziału GDDKiA) Zarządzenie nr 61 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 20 października 2009 r.
  45. ↑ Zarządzenie nr 107 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 26 listopada 2010 roku w sprawie zmiany obszarów działania Oddziałów Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w Szczecinie i w Zielonej Górze.
  46. ↑ Rejon Koszalin. Oddział GDDKiA w Szczecinie. [dostęp 2011-07-22].
  47. ↑ Zarządzenie nr 6 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 3 kwietnia 2024 roku w sprawie nadania numerów drogom krajowym. 2024-04-08. [dostęp 2024-11-07].
  48. ↑ Uchwała Zarządu Województwa Zachodniopomorskiego Nr 12/99 z dnia 10 marca 1999 r. ws. utworzenia Zachodniopomorskiego Zarządu Dróg Wojewódzkich w Koszalinie.
  49. ↑ Podział dróg według rodzaju nawierzchni. Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie, 2009-02-03. [dostęp 2011-07-21].
  50. ↑ (§ 2. Statutu) Uchwała Nr XXXIV/412/06 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 23 października 2006 r.
  51. ↑ Informacje ogólne. Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie. [dostęp 2011-07-21].
  52. ↑ Sieć drogowa w granicach rejonów dróg. Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie. [dostęp 2011-07-21].
  53. ↑ § 7. Regulamin organizacyjny Zachodniopomorskiego Zarządu Dróg Wojewódzkich w Koszalinie.
  54. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 152, Tabl. 1 (124). Sieć komunikacyjna; stan w dniu 31 grudnia 2022 (dostęp 20.10.2024)
  55. ↑ Wymiana pasażerska na stacjach w 2023 roku. Urząd Transportu Kolejowego. [dostęp 2024-07-05].
  56. ↑ Jakub Madrjas: Przewozy Regionalne mają czteroletnią umowę z woj. zachodniopomorskim. Rynek Kolejowy, 2016-12-05. [dostęp 2018-09-10].
  57. ↑ a b Newag z historyczną umową na pociągi hybrydowe dla Pomorza Zachodniego. Rynek Kolejowy, 2020-07-16. [dostęp 2020-07-16].
  58. ↑ Zachodniopomorskie domawia 5 hybrydowych Impulsów! Wkrótce "morski" Impuls przyjedzie do Szczecina - Portal Kolejowy NaKolei.pl [online], nakolei.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  59. ↑ Ganz po renowacji. 24kurier.pl, 2015-12-05. [dostęp 2016-09-14].
  60. ↑ Legendarny pociąg jak nowy. To dzieło hobbystów. Zobacz i przejedź się nim. szczecin.wyborcza.pl, 2015-11-25. [dostęp 2016-09-14].
  61. ↑ a b Marek Graff. Pojazdy z napędem spalinowym dla ruchu regionalnego w Polsce. „Technika Transportu Szynowego”. 4/2014, s. 28. Emi-press. ISSN 1232-3829. (pol.). 
  62. ↑ Karol Wach, Trzy szynobusy do kupienia [online], TransInfo, 9 sierpnia 2023 [dostęp 2024-02-04] (pol.).
  63. ↑ Karol Wach, Polregio kupują autobusy szynowe SA 136. Trafią do woj. lubuskie [online], TransInfo, 29 listopada 2023 [dostęp 2024-02-04] (pol.).
  64. ↑ Eksperci kolejowi: Zmodernizowane pociągi mniej bezpieczne niż nowe. radioszczecin.pl, 2016-03-26. [dostęp 2016-09-14].
  65. ↑ INWESTYCJE KOLEJOWE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO. bi.gazeta.pl. [dostęp 2016-09-14].
  66. ↑ Ktoś chce kupić dwa pociągi? Zobacz, ile kosztują i dlaczego są na sprzedaż. Głos Szczeciński, 2020-07-08. [dostęp 2020-12-17].
  67. ↑ Karol Wach, Koleje Małopolskie kupiły EN57. Do Krakowa z przystankiem w Mińsku Mazowieckim [online], TransInfo, 29 sierpnia 2024 [dostęp 2024-09-14] (pol.).
  68. ↑ a b Duma Pomorza rusza na trasę. Ostatni Impuls dla zachodniopomorskiego. InfoRail, 2018-09-07. [dostęp 2018-09-09].
  69. ↑ Ostatni zachodniopomorski Impuls już jeździ. inforail.pl, 2015-12-22. [dostęp 2015-12-22].
  70. ↑ Newag kończy dostawy hybryd dla Pomorza Zachodniego - Rynek Kolejowy [online], rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-04-26].
  71. ↑ Festiwalowa hybryda już na torach z pasażerami. Newag oficjalnie zrealizował kontrakt wart blisko 300 mln zł - Portal Kolejowy NaKolei.pl [online], nakolei.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
  72. ↑ Pierwszy Impuls 2 z nowej serii już na Zachodnim Pomorzu [online], www.rynek-kolejowy.pl [dostęp 2024-09-14] (pol.).
  73. ↑ a b I.3.1 Infrastruktura transportowa, Komunikacja wodna. W: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020. Szczecin: BIP UM Woj. Zachodniopomorskiego, grudzień 2005, s. 26. (pol.).
  74. ↑ I.3.1 Infrastruktura transportowa, Komunikacja lotnicza. W: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020. Szczecin: BIP UM Woj. Zachodniopomorskiego, grudzień 2005, s. 25.
  75. ↑ Kolejne 50 km tras rowerowych do zaprojektowania [online], 1 lipca 2018 [zarchiwizowane z adresu 2018-12-25].
  76. ↑ Rowerowy konkurs Marszałka Nazwij trasy Pomorza Zachodniego i zgarnij nagrody! [online], rowery.wzp.pl [dostęp 2018-12-25].
  77. ↑ Znamy nazwy tras rowerowych Pomorza Zachodniego [online], rowery.wzp.pl [dostęp 2018-12-25].
  78. ↑ Konkurs na otwarcie trasy rowerowej Blue Velo Gryfino-Trzcińsko-Zdrój [online], rowery.wzp.pl [dostęp 2018-12-25].
  79. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 120, Tabl. 6 (88). Baza noclegowa turystyki; stan w dniu 31 lipca w 2022 (dostęp 20.10.2024)
  80. ↑ a b Dane dla jednostki podziału terytorialnego. [w:] Bank Danych Regionalnych [on-line]. Główny Urząd Statystyczny. (pol.).
  81. ↑ Główny Urząd Statystyczny, Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, Warszawa: GUS, 2012, s. 12, ISSN 1734-6118 [dostęp 2013-04-30] (pol. • ang.).
  82. ↑ Rocznik Statystyczny Rolnictwa 2009. [dostęp 2015-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-09-18)].
  83. ↑ a b c Mniejszości według województw, powiatów i gmin w 2002 r.. W: Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2008-07-15.
  84. ↑ Województwo zachodniopomorskie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2015-05-20], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  85. ↑ Warunki życia ludności w województwie zachodniopomorskim w latach 2006–2008, Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2010, s. 71, ISSN 2080-9301.
  86. ↑ M. Kurzyńska, Druki pomorskie w kolekcji starych druków Muzeum Narodowego w Szczecinie na tle zasobów muzeów Pomorza Zachodniego, [w:] Piśmiennictwo na Pomorzu Zachodnim do końca XVIII wieku, red. J. Kosman, Szczecin 2015, s. 35–36.
  87. ↑ Majątek Biblioteki. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej [on-line]. Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica w Szczecinie. [dostęp 2010-03-01]. (pol.).
  88. ↑ Lista produktów tradycyjnych> woj. zachodniopomorskie. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2015-04-05].
  89. ↑ Larpia.pl – Festiwal Muzyki Żeglarskiej [online], larpia.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2010-05-05] (pol.).
  90. ↑ Delegatury. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej [on-line]. Kuratorium Oświaty w Szczecinie. [dostęp 2011-07-22].
  91. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 93, Tabl. 1 (66). Edukacja wg szczebli wykształcenia; rok 2023/23 (dostęp 20.10.2024)
  92. ↑ (§ 1. Statutu ZCDN) Załącznik nr 1 do Uchwały Nr XXXIV/399/09 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 22 grudnia 2009 r.
  93. ↑ (§ 2. Statutu CEN Koszalin). Uchwała Nr XXXIV/398/09 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 22 grudnia 2009 r.
  94. ↑ Warunki życia ludności w województwie zachodniopomorskim w latach 2006–2008, Urząd Statystyczny w Szczecinie, 2010, s. 73, ISSN 2080-9301.
  95. ↑ Stadion ZOS Bałtyk Koszalin. KKPN Bałtyk. [dostęp 2014-09-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-14)].
  96. ↑ Obiekty sportowe. Urząd Miejski w Koszalinie. [dostęp 2014-09-27].
  97. ↑ Kontakt » Wydział Zamiejcowy. Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego. [dostęp 2017-08-29].
  98. ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2016 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2016 r. /Tabele: 5, 6, 7. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-19].
  99. ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2016 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2016 r. /Tabele: 5, 6, 8. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
  100. ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2015 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2014 r. /Tabele: 5, 6, 8. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
  101. ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2014 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2014 r. /Tabele: 5, 6, 8. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
  102. ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2013 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2013 r. /Tabele: 3, 4, 6. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
  103. ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2012 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2012 r. /Tabele: 3, 4, 6. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
  104. ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2013 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2011 r. /Tabele: 3, 4, 6. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
  105. ↑ Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » Archiwum » 2010 r. » Analizy budżetów JST » Wykonanie budżetów jst IV kwartał 2010 r. /Tabele: 3, 4, 6. Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
  106. ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2009 r., Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2010, s. 165, ISSN 1732-0879.
  107. ↑ a b c Działalność informacyjno-szkoleniowa » Analizy budżetów jednostek samorządu terytorialnego » Archiwum » 2009 r. » Dług publiczny 2009 (2007–2009). Regionalna Izba Obrachunkowa w Szczecinie. [dostęp 2017-08-29].
  108. ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2008 r., Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2009, s. 150, ISSN 1732-0879.
  109. ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2007 r., Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2008, s. 163, ISSN 1732-0879.
  110. ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2006 r., cz. II Sprawozdanie z wykonania budżetu przez JST w 2006 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2007, s. 160, ISSN 1732-0879.
  111. ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2005 r., cz. II Sprawozdanie z wykonania budżetu przez JST w 2005 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2006, s. 174, ISSN 1732-0879.
  112. ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2004 r., cz. II Sprawozdanie z wykonania budżetu przez JST w 2004 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2005, s. 168, ISSN 1732-0879.
  113. ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2003 r., cz. II Sprawozdanie z wykonania budżetu przez JST w 2003 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2004, s. 211, 214, ISSN 1732-0879.
  114. ↑ Sprawozdania z działalności RIO i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2002 r., cz. II Sprawozdanie z wykonania budżetu przez JST w 2002 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2003, s. 205, 208, ISSN 1732-0879.
  115. ↑ a b Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego 2013, Urząd Statystyczny w Szczecinie, 11 lutego 2014, s. 83, ISSN 1640-0038.
  116. ↑ Uchwała Nr I/2/98 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 6 listopada 1998 r. ws. wyboru Marszałka.
  117. ↑ Uchwała Nr X/96/2000 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 26 stycznia 2000 r. ws. przyjęcia rezygnacji i odwołania Marszałka.
  118. ↑ Uchwała Nr X/98/2000 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 26 stycznia 2000 roku ws. wyboru Marszałka.
  119. ↑ Uchwała Nr II/3/02 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 9 grudnia 2002 r. ws. wyboru Marszałka.
  120. ↑ Uchwała Nr II/4/06 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 18 grudnia 2006 r. ws. wyboru Marszałka.
  121. ↑ Uchwała Nr XIX/184/08 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 22 kwietnia 2008 r. ws. przyjęcia rezygnacji.
  122. ↑ Uchwała Nr XIX/186/08 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 22 kwietnia 2008 r. ws. wyboru Marszałka.
  123. ↑ Uchwała Nr I/3/10 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 29 listopada 2010 r. ws. wyboru Marszałka.
  124. ↑ Serwis PKW – Wybory 2024.
  125. ↑ Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2013 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2014, s. 330, 333, ISSN 1732-0879.
  126. ↑ Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2013 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2014, s. 305, 314, ISSN 1732-0879.
  127. ↑ Sprawozdanie z działalności regionalnych izb obrachunkowych i wykonania budżetu przez jednostki samorządu terytorialnego w 2013 roku, Warszawa: Krajowa Rada Regionalnych Izb Obrachunkowych, 2014, s. 270, 277, ISSN 1732-0879.
  128. ↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  129. ↑ Statut ZUW w Szczecinie cyt. „§3. ust. 2. Delegatura Urzędu działa w Koszalinie.” Zał. do Zarządzenia Nr 171/2012 Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 17 kwietnia 2012 r. (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2012 r., poz. 1185).
  130. ↑ Delegatura w Koszalinie. Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie. [dostęp 2014-10-02].
  131. ↑ Powołanie nowego wojewody zachodniopomorskiego. szczecin.uw.gov.pl, 28 listopada 2018. [dostęp 2020-11-29].
  132. ↑ Jolanta Kowalewska, Jest nowy wojewoda zachodniopomorski. Został nim Adam Rudawski. To wykładowca akademicki, ekspert Polski 2050 [online], szczecin.wyborcza.pl, 20 grudnia 2023 [dostęp 2023-12-20].
  133. ↑ Ustawa z dnia 1 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy (Dz.U. z 2011 r. nr 94, poz. 550).
  134. ↑ Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2022 r. poz. 1277).
  135. ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 grudnia 2018 r. w sprawie ustalenia siedzib i obszarów właściwości sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz zakresu rozpoznawanych przez nie spraw (Dz.U. z 2023 r. poz. 125).
  136. ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 grudnia 2009 r. (Dz.U. z 2009 r. nr 223, poz. 1787).
  137. ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 października 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1396).
  138. ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 7 października 2014 r. (Dz.U. z 2014 r. poz. 1397).
  139. ↑ Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 marca 2010 r. ws. utworzenia prokuratur (Dz.U. z 2010 r. nr 49, poz. 297).
  140. ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. nr 72, poz. 652).
  141. ↑ Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 listopada 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. nr 198, poz. 1925).
  142. ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27]. (pol.).
  143. ↑ Jednostki Policji Zachodniopomorskiej. Komenda Wojewódzka Policji w Szczecinie. [dostęp 2011-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-03)].
  144. ↑ Przestępstwa ogółem (styczeń – grudzień). Komenda Wojewódzka Policji w Szczecinie. [dostęp 2011-08-13].
  145. ↑ Województwo zachodniopomorskie. [w:] Statystyczne Vademecum Samorządowca 2010 (SVS 2010) [on-line]. Urząd Statystyczny w Szczecinie. [dostęp 2011-08-13].
  146. ↑ Dane teleadresowe jednostek organizacyjnych PSP woj. zachodniopomorskiego. Komenda Wojewódzka PSP w Szczecinie. [dostęp 2010-06-29].
  147. ↑ Wykaz OSP w KSRG w województwie zachodniopomorskim w lutym 2011 r.. Komenda Wojewódzka PSP w Szczecinie, 2011-03-02. [dostęp 2011-11-17].
  148. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 102, Tabl. 1 (70). Ochrona zdrowia - podstawowe dane; stan w dniu 31 grudnia 2022 (dostęp 20.10.2024)
  149. ↑ Rocznik Statystyczny Województwa Zachodniopomorskiego. Główny Urząd Statystyczny w Szczecinie 2023, s. 105, Tabl. 2 (71). Lekarze specjaliści; stan w dniu 31 grudnia 2022 (dostęp 20.10.2024)
  150. ↑ Pogotowie ratunkowe zaprasza na swój jubileusz [online], 24kurier.pl [dostęp 2019-08-10].
  151. ↑ Wojewódzki Komitet Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Szczecinie. [dostęp 2012-08-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-11)].
  152. ↑ Regiony partnerskie. Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego. [dostęp 2009-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-05-16)].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Wiadomości w Wikinews
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku
Podział administracyjny Polski
Województwa
Siedziby wojewodów
i sejmików
Podziały administracyjne
województw
Herby województw
Flagi województw
Województwa proponowane
Inne jednostki podziału

Województwo zachodniopomorskie
Miasta na prawach powiatu
Powiaty
Inne zagadnienia

Miasta w województwie zachodniopomorskim
Miasta na prawach powiatu
Miasta powiatowe
Miasta gminne

Herb województwa zachodniopomorskiego

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Województwo_zachodniopomorskie&oldid=75253841”