Przejdź do zawartości

Wiphala

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wiphala
Informacje
W użyciu

Flaga narodowa

Proporcje

1:1

Wprowadzona

2009

Wiphala (wym. wiˈpʰala) – symbol o kształcie kwadratu, zazwyczaj używany jako flaga, reprezentujący rdzennych mieszkańców centralnych Andów oraz boliwijskiej Amazonii. We współczesnej wersji funkcjonuje od 1973[1], występując w kilku różnych wariantach, reprezentujących Imperium Inków (Tawantinsuyu) oraz każdy z jego dawnych czterech regionów (suyus).

Wiphala niesiona podczas argentyńskiego Dnia Flagi

Wiphala Cuzco składa się z siedmiu poziomych pasów przedstawiających barwy tęczy.

Wiphale suyu są kwadratowe i podzielone na 49 równych pól (7×7). Rozmieszczenie barw zależy od regionu, który symbolizuje wiphala: barwa biała to symbol Qullasuyu, żółta – Kuntisuyu, czerwona – Chinchasuyu, a zielona – Antisuyu.

Nowa konstytucja Boliwii, zatwierdzona w referendum konstytucyjnym z 2009 r., w art. 6 p. II uznaje Wiphalę za jeden z symboli narodowych, obok flagi i godła[2][3].

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Współcześnie Wiphala stanowi nawiązanie do czasów świetności kultury inkaskiej i symbolizuje dziedzictwo Imperium Inków w Peru i Boliwii. Kwestia, czy Wiphala rzeczywiście była inkaską flagą, jest przedmiotem dyskusji. Jednakże istnieją XVI i XVII-wieczne zapisy w kronikach, potwierdzające używanie tęczowego emblematu przez Inków. Na przykład, Francisco López de Jerez zanotował w 1534 roku: „oni wszyscy są podzieleni na grupy z flagami, w podobnym porządku jak Turcy” (w hiszpańskim oryginale: todos venían repartidos en sus escuadras con sus banderas y capitanes que los mandan, con tanto concierto como turcos). Z kolei kronikarz Bernabé Cobo zanotował:

„Guión” w wersji królewskiej, używany także jako flaga do celów religijnych, ma formę małego kwadratowego płata [tkaniny] o boku 10–12 cali (24–31 cm), wykonany jest z bawełny lub wełny a umieszczony na długim drzewcu, pozostaje sztywny nie falując pod wpływem wiatru; każdy król umieszcza na nim swe godło i znaki, każdy z królów wybiera inne, własne oznaczenia; jednakże najczęściej wśród Inków używany jest znak tęczy.

W książce El primer nueva corónica y buen gobierno z 1615 roku autorstwa Guamana Pomy znajdują się ilustracje przedstawiające różne wzory inkaskich flag. Ponadto niektóre źródła podają, że w 1534 roku podczas ataku na Cuzco i okupacji tego miasta Hiszpanie widzieli w punktach oporu emblematy w siedmiu kolorach tęczy.

Symbolika siedmiu barw

[edytuj | edytuj kod]

Siedem barw współczesnej Wiphali pochodzi od spektrum światła widzialnego. Ich symbolika jest następująca:

  • czerwony – Ziemia i ludzie Andów
  • pomarańczowy – społeczeństwo i kultura
  • żółty – energia
  • biały – czas
  • zielony – surowce naturalne
  • błękitny – niebiosa
  • fioletowy – rząd andyjski i determinacja

Ludy andyjskie i ruchy społeczne

[edytuj | edytuj kod]

Andyjska Wiphala

[edytuj | edytuj kod]

Flaga o wzorze siedmiobarwnej tęczy jest używana w Peru[4] i Ekwadorze, gdzie reprezentuje Imperium Inków lub terytorium inkaskie. Także i dziś w Cuzco siedmiobarwne tęczowe flagi są powszechnie używane, również na budynkach rządowych i na rynku. Ich symbolicznym znaczeniem jest duchowe nawiązanie do Inków oraz wizji świata występującej w rdzennych kulturach Ameryki[5].

W przeciwieństwie do tęczowej flagi używanej przez środowiska LGBT flaga Cuzco ma barwę jasnobłękitną w miejscu, gdzie flaga LGBT ma turkusową. Występuje też wersja z białym pasem między pasami żółtym a zielonym, w której błękit nie jest używany.

Wiphala a ruchy społeczne w Ekwadorze i Peru

[edytuj | edytuj kod]

W dzisiejszym Ekwadorze flaga ta kojarzona jest z indiańskim ruchem społecznym, reprezentowanym głównie przez CONAIE (Ekwadorska Konfederacja Narodowości Indiańskich). Organizacja ta odegrała znaczącą rolę w masowych protestach społecznych w latach 90. XX wieku oraz w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku, które odsunęły od władzy trzech prezydentów postrzeganych jako skorumpowani i odpowiedzialni za zubożenie społeczeństwa Ekwadoru. Flaga CONAIE to wiphala z maską pośrodku. Pochodzi ona z okresu preinkaskiego, gdy wybrzeża Ekwadoru zamieszkiwał lud znany jako La Tolita.

Boliwijska Wiphala

[edytuj | edytuj kod]

Ajmarska Wiphala to kwadratowa flaga podzielona na 7×7 (49) kwadratowych pól. Siedem kolorów tęczy rozmieszczono na niej w układzie poziomym. Ich dokładne położenie i układ barw różni się w zależności od wersji, odpowiadając poszczególnym suyu z Imperium Inków. Używana jest podczas marszów rdzennych mieszkańców Boliwii oraz boliwijskich chłopów.

Taka flaga z kwadratami o barwach tęczy używana jest jako symbol uniwersalny dla rdzennej ludności regionu andyjskiego, a niekiedy też dla grup Indian Amazonii pozostających z nimi w sojuszu politycznym.

Wersja Qullasuyu wiphali została przyjęta przez Boliwię jako oficjalny symbol państwowy w ratyfikowanej nowej konstytucji tego kraju.

Flagi Suyu

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. La Bandera del Tahuantisuyo [online], 23 czerwca 2004 [dostęp 2016-07-31] [zarchiwizowane z adresu 2012-10-01] (hiszp.).
  2. "Bandera indígena boliviana es incluida como símbolo patrio en nueva Constitución", 21 października, United Press International.
  3. Republika Boliwii, (tekst propozycji) Nueva Constitución Política del Estado, 2007.
  4. flagspot.net Przez Keczua i Ajmarów
  5. revista.serindigena.cl – Wiphala, Símbolo de la Nación Andina. [dostęp 2009-08-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-10)].
  6. FOTW
  7. FOTW
  8. FOTW
  9. FOTW

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]