Willa przy ul. Pawła Stalmacha 17 w Katowicach
 nr rej. :- A/1178/23 z 21 kwietnia 2023 (woj. śląskie) - A/1407/90 z 5 sierpnia 1990 (woj. katowickie) | |
 „Willa Kocura” przy ul. Pawła Stalmacha 17 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Katowice |
| Adres | |
| Typ budynku |
willa |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Kondygnacje |
3 |
| Rozpoczęcie budowy |
1907 |
| Pierwszy właściciel |
Anton Zimmermann |
| Kolejni właściciele |
miasto Katowice |
| Obecny właściciel | |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′12,09″N 19°00′44,93″E/50,253358 19,012481
| |
Willa przy ul. Pawła Stalmacha 17 w Katowicach (w dzielnicy Śródmieście) – trzykondygnacyjny budynek z 1907 r.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Powszechnie znana, jako willa Adama Kocura została wzniesiona w 1907 r. przez mistrza murarskiego i ciesielskiego Antona Zimmermanna jako dom własny. Zbudowana jest w stylu eklektyzmu, z elementami stylu Arts and Crafts[1]. Otoczenie willi powstałe wraz z jej budową, zostało później rozbudowane z inicjatywy Adama Kocura[2]. Ogród posiada charakter ozdobno-użytkowy, znajdują się w nim drzewa owocowe, cisy i platany[3].
Murowany gmach z częściowym podpiwniczeniem i trzema kondygnacjami powstał na rzucie zbliżonym do kwadratu. Wielopołaciowy dwuspadowy dach nakryto dachówką. Rozczłonkowana niesymetryczna bryła zaakcentowana jest charakterystyczną wieżą w narożniku, z zachowanym wysokim czterospadowym dachem. W pierwotnych projektach planowano, by zastosować cebulastą kopułę, ale ostatecznie pomysł zarzucono. Czteroosiowa elewacja frontowa w najbardziej wysuniętej części posiada fragment o konstrukcji szachulcowej. Zastosowano ją na wysokości poddasza. Willa od strony wschodniej posiada wejście główne z gankiem, do którego prowadzą schody. Elewacja boczna (wschodnia) jest mocno rozczłonkowana i posiada znacznie mniej zdobień oraz podwójny pas okien. Drewniany wykusz na poziomie piętra, ze znajdującym się nad nim tarasem, powstał na elewacji północno-zachodniej. Tu umieszczono także skrajny ryzalit z trójspadowym daszkiem. Od południa również zastosowano ryzalit skrajny, z dwiema osiami oraz balkonem. Pod większością okien piętra na wszystkich elewacjach zastosowano zdobienia w postaci girland kwiatów[4].
W 1935 r. wdowa po Zimmermannie odsprzedała nieruchomość władzom miasta. Po przebudowie, dokonanej kosztem 25 tys. ówczesnych złotych[5], w willi zamieszkał ówczesny prezydent Katowic − Adam Kocur. W czasie II wojny światowej mieściły się tu mieszkania dla funkcjonariuszy gestapo. W 1945 r. budynek przejął Urząd Bezpieczeństwa. Następnie administrowało nim Zjednoczenie Hutnictwa Żelaza i Stali, a willa pełniła funkcje rezydencji rządowej. Nocowali tu m.in. Konstanty Rokossowski, Nikita Chruszczow oraz Fidel Castro[3]. W tym czasie powstał schron, usytuowany na tyłach budynku i połączony z nim tunelem. Od 1980 r. przez niespełna dwa lata mieściła się tu siedziba śląskiej NSZZ „Solidarność”, a następnie kwaterowało tu ZOMO. W latach 90. ub. wieku budynek przejął Związek Górnośląski, który od 2014 r, prowadzi tu Dom Śląski[5].
Willa wpisana do rejestru zabytków 5 sierpnia 1990 (nr rej.: A/1407/90, obecnie A/1178/23), a jej otoczenie wraz z ogrodem 11 sierpnia 1992 (nr rej.: A/1484/92, obecnie A/1179/23)[6][7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Willa prezydenta czy nie? [online], Katowice.dlawas.info, 2 października 2016 [dostęp 2020-02-02].
- ↑ Katarzyna Łakomy: Wille miejskie Katowic. Katowice: Muzeum Śląskie, 2011. ISBN 978-83-62593-06-4.
- ↑ a b Willa przy ul. Stalmacha. www.katowice.gazeta.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
- ↑ Michał Bulsa, Beata Witaszczyk, Piotr Tabaczyński, Domy i gmachy Katowic. T. 2, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka Grzegorz Grzegorek, 2016, s. 114, ISBN 978-83-63780-15-9, OCLC 971436448.
- ↑ a b Justyna Przybytek, W 360° dookoła Śląska. Zwiedzamy willę Kocura [WIDEO 360] [online], plus.dziennikzachodni.pl, 2 lutego 2017 [dostęp 2020-02-07].
- ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 19 maja 2023 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2023-06-01]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2011-08-15].
