Willa Tadeusza Michejdy
 nr rej. :– A/721/2020 z 26.10.2020 (woj. śląskie)[1] – A/1446/91 z 30.12.1991 (woj. katowickie)[2] | |
 Willa Tadeusza Michejdy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Typ budynku |
willa mieszkalna |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Rozpoczęcie budowy |
1926 |
| Ukończenie budowy |
1930 |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°15′02,76″N 19°00′40,61″E/50,250767 19,011281
| |
Willa Tadeusza Michejdy – modernistyczny dom wybudowany w Katowicach w latach 1926–1930[3] przy ul. księcia Józefa Poniatowskiego 19 przez architekta Tadeusza Michejdę[4] jako willa własna[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Willa własna Tadeusza Michejdy była jego pierwszym samodzielnym projektem w Katowicach, gdzie osiedlił się w 1924 roku po ukończeniu studiów na Politechnice Lwowskiej[6][7].
Pierwotny projekt powstał w 1926 roku. Ostateczny kształt domu odbiega jednak od tej koncepcji. Zmiany nie dotyczyły ogólnej formy budynku, ani jego wnętrza, a jedynie kompozycji i dekoracji fasady i kształtu ogrodzenia[6].
Architekt zaprojektował budynek dwurodzinny. Parter mieścił mieszkanie rodziny Michejdów, jego pracownię architektoniczną i siedzibę Związku Architektów na Śląsku. Na dwóch wyższych kondygnacjach zaprojektowano duże komfortowe mieszkanie pod wynajem[7][8].
W 1941 roku po przymusowym opuszczeniu Katowic przez architekta z rodziną dom został przejęty przez Niemców. Po 1945 zamieniony na mieszkania kwaterunkowe. Obecnie jest własnością prywatną[3][9].
Został wpisany do rejestru zabytków 30 grudnia 1991 (nr rej.: A/1446/91, A/721/2020[1])[2][10]
W 1998 roku katowicki oddział SARP ufundował umieszczoną na ogrodzeniu willi tablicę upamiętniającą postać i działalność Tadeusza Michejdy.
Willę umieszczono w projekcie „Szlak Moderny” w Katowicach[11].
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Stylistycznie budynek nawiązuje do tzw. polskiej sztuki dekoracyjnej związanej z Wystawą Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 r. (kapitele o dekoracji kryształkowej) i ulubionego w tym czasie przez Tadeusza Michejdę formizmu stworzonego przez Stanisława Ignacego Witkiewicza.
Jest to trzykondygnacyjny budynek na planie prostokąta, z którego wyłamują się dwukondygnacyjne przybudówki w narożnikach, połączone wspartym na słupach balkonem, biegnącym na poziomie pierwszego piętra przez całą elewację południową. Dachy przybudówek wykorzystano jako balkony dostępne z pomieszczeń drugiego piętra. Dom przykrywa płaski dach-taras otoczony żelazną balustradą, na którym spoczywa nadbudówka, pełniąca funkcję strychu.
Ściany budynku są gładkie, tynkowane.
Elewacje boczne (wschodnią i zachodnią) oraz tylną (południową) zaprojektowano podobnie. Rytmicznie rozstawione okna o tym samym kształcie i rozmiarze ujęto w pionowe lizeny zwieńczone niewielkim gzymsem.
Odmiennie potraktowano elewację frontową (północną). Znajdującą się centralnie wnękę przedzielają dwa masywne słupy, rozszerzające się schodkowo w stronę utworzonych w ten sposób nisz, w których umieszczono prostokątne, wielodzielne okna, a na osi całego założenia drzwi wejściowe z trójkątnym szczytem nad portalem wyprofilowanym uskokowo. Po obu stronach centralnej wnęki na wysokości pierwszego piętra znajdują się płaskorzeźby, przedstawiające mocno stylizowane sceny pracy architekta.
Willę otacza niewysoki mur z dwuskrzydłową furtką wykonaną z kutych krat.
W narożniku północno-zachodnim bezpośrednio do ogrodzenia przylega pawilon, pełniący obecnie funkcję sklepu, a od strony ul. Kilińskiego dobudowany pod kątem prostym garaż.
Dom ma trzy kondygnacje mieszkalne. Parter został przeznaczony na mieszkanie rodziny architekta. Usytuowana po północno-zachodniej stronie część mieszkalna w celu odizolowania od reszty pomieszczeń została wydzielona osobnym korytarzem i nie jest dostępna bezpośrednio z holu. Znajdowały się tu w układzie amfiladowym: pokój pana, pokój stołowy z wyjściem do ogrodu, pokój pani połączony z pokojem dziecinnym, służbówka, kuchnia, łazienka i dwie ubikacje.
Na prawo z dużej sieni na parterze mieściło się wejście do biura architektonicznego, połączonego z gabinetem.
Pierwsze i drugie piętro stanowiły jedno mieszkanie, wynajmowane w celu spłacenia długu hipotecznego[8]. Na piętrze zaprojektowano duży pokój stołowo-mieszkalny z wyjściem na werandę, z jednej strony łączący się przez dwuskrzydłowe drzwi z salonem, a z drugiej z oddzielającym go kotarą pokojem pani, w którym umieszczono wyjście na balkon, połączone z zejściem do ogrodu. Ponadto ulokowano tu kuchnię, pokój służbowy i spiżarnię.
Drugie piętro zajmowały: pokój pana i pani, pokoje dzieci, pokój gościnny, łazienka i ubieralnia.
Hol pełniący funkcję klatki schodowej miał charakter reprezentacyjny. Dominują tu trójbiegowe schody o niklowanym oporęczowaniu.
Wnętrza willi odznaczały się wysokim standardem. Większość pomieszczeń posiadała dębowe podłogi parkietowe firmy „Parquet” z Katowic oraz stolarkę firmy „M. Robak” z Mysłowic. W budynku zainstalowano ogrzewanie i urządzenia sanitarne firmy „E. Landau” z Katowic[12].
Dom wybudowano z cegieł stosując stropy żelbetowe[13].
Galeria zdjęć
[edytuj | edytuj kod]-
Fasada (2022) -
Klatka schodowa. Źródło: „Architektura i Budownictwo” 1932, z. 5, s. 147 -
Rzuty pierwszego piętra i parteru. Źródło: „Architektura i Budownictwo” 1932, z.5, 146 -
Przekrój poprzeczny i rzut drugiego piętra. Źródło: „Architektura i Budownictwo” 1932, z.5, 146 -
Elewacja południowo-zachodnia. Stan na 2013 rok. -
Elewacja południowo-zachodnia. Stan na 1930 rok. Źródło: „Architektura i Budownictwo” 1932, z.5, 146
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 30 października 2020 r.. wkz.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-08)]. (pol.). wkz.katowice.pl [dostęp 2020-10-30].
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2011-07-19].
- ↑ a b E. Stachura: Tadeusz Michejda – śląski architekt dwudziestolecia międzywojennego. W: Ziemia Śląska. Red. L. Szaraniec, t. 2, Katowice 1989, s. 127.
- ↑ Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w województwie śląskim na lata 2010–2013. slaskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)]. (pol.). www.slaskie.pl [dostęp 2011-07-19].
- ↑ Katowice – Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 22.
- ↑ a b Waldemar. Odorowski, Architektura Katowic w latach międzywojennych, 1922-1939, Katowice: Muzeum Śląskie, 1994, s. 77, ISBN 83-85039-05-8, OCLC 34543819.
- ↑ a b Tomasz Kiełkowski, Styl gotycki wyklucza się. Międzywojenna architektura w województwie śląskim, Katowice, s. 161, ISBN 978-83-85871-69-9, OCLC 950002049.
- ↑ a b A. Syska, Katowickie wille Tadeusz Michejdy, [w:] A. Borowik (red.), Dom – zabytkowa architektura mieszkalna., Katowice, s. 260, ISBN 978-83-939745-0-4, OCLC 962078048.
- ↑ E. Stachura: Tadeusz Michejda (1895-1955): śląski architekt lat międzywojennych. Katowice, 1986, s. 12.
- ↑ Papoń Krzysztof, Rejestr zabytków [online], www.wkz.katowice.pl [dostęp 2018-05-25] (pol.).
- ↑ Willa Tadeusza Michejdy, ul. Poniatowskiego 19 | Szlak moderny [online], www.moderna.katowice.eu [dostęp 2018-05-25].
- ↑ T. Michejda: O zdobyczach architektury nowoczesnej. „Architektura i Budownictwo” 1932, z. 5, s. 146–147.
- ↑ Ewa Stachura: Twórczość architektoniczna Tadeusza Michejdy w pejzażu dwudziestolecia międzywojennego. „Śląski Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1989, nr 3, s. 26.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Anna Syska: Katowickie wille Tadeusza Michejdy. W: Dom – zabytkowa architektura mieszkalna. Red. Aneta Borowik. Katowice, 2014, s. 259–274
- Anna Syska: Styl gotycki wyklucza się: międzywojenna architektura w województwie śląskim. Katowice, 2015, s. 161
- Ewa Stachura: Tadeusz Michejda – śląski architekt dwudziestolecia międzywojennego. W: Ziemia Śląska. Red. L. Szaraniec, t. 2, Katowice 1989, s. 109–193
- Ewa Stachura: Tadeusz Michejda (1895-1955): śląski architekt lat międzywojennych. Katowice, 1986
- Ewa Stachura: Twórczość architektoniczna Tadeusza Michejdy w pejzażu dwudziestolecia międzywojennego. „Śląski Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1989, nr 3, s. 11–58
- Marek Tomiczek: Dom wyjątkowy. „Spotkania z Zabytkami” 1996, z. 6, s. 29–31
- Tadeusz Michejda: O zdobyczach architektury nowoczesnej. „Architektura i Budownictwo” 1932, z. 5, s. 137–152
- Waldemar Odorowski: Architektura Katowic w latach międzywojennych 1922-1939. Katowice, 1994, s. 77–79; 236-238
