Wikipedysta:Socpud/brudnopis

Kryspynyzm (łac. Crispinus - nudziarz) – regionalizm, bardzo rzadka i specyficzna odmiana gwary łódzkiej charakteryzująca się niechlujnym, nonszalanckim wymawianiem samogłosek. Wypowiadając słowa często stosuje się żywą gestykulację w celu wzmocnienia przaśnej stylistyki. Określenie kryspynyzm w żartobliwy sposób nawiązuje pośrednio do cech charakteru ludzi posługujących się tym dialektem.

Historia

Początki kryspynyzmu sięgają XV wieku, czego dowodzą zachowane z tamtego okresu pisma urzędowe z Przedborza nad Pilicą. Dialekt zrodził się prawdopodobnie w okolicach Wyżyny Przedborskiej (dzisiaj rejon granicy województw łódzkiego i świętokrzyskiego), skąd kupcy przemierzający szlaki handlowe przenieśli go na grunt traktu piotrkowskiego. Z czasem, gdy Łódź przeobraziła się z małego miasteczka rolnego w obiecującą potęgę przemysłową, kryspynyzm stracił na znaczeniu, a zasięg ograniczył się do mieszkańców Karolewa, podłódzkiej osady (przyłączona do miasta w 1906 roku). W czasie II wojny światowej obszar przemianowano na Litzmannstadt-Karlshof, a mieszkańców poddano germanizacji. Po wojnie gwara przetrwała jedynie wśród niewielkiej grupy powracających emigrantów.

Współcześnie gwarą posługuje się zaledwie od kilku do kilkunastu mieszkańców aglomeracji łódzkiej. Według najnowszych prognoz dialekt zaniknie całkowicie za około 25 lat.

Cechy charakterystyczne

• Niechlujna wymowa samogłosek, np. alkoholycy, czyly, fylm, pywo.
• Częste odwoływanie się do lokalnych autorytetów, np. A co szefowa na to? (także: per kierowniczko, królowo)
• Żywa gestykulacja, np. klaśnięcie dłońmi (jako akcent w kluczowych momentach)

Spory naukowe

Uczeni nie są zgodni co do zasadności wyodrębniania subdialektu. Większość traktuje kryspynyzm jako "sztuczny twór znudzonych językoznawców", twierdząc jednocześnie, iż jest to zwyczajna dysfunkcja narządów artykulacji.