Wiera Popowa
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Wiera Jewstafjewna Popowa |
|---|---|
| Imię i nazwisko urodzenia |
Wiera Bogdanowska |
| Data i miejsce urodzenia |
17 września 1867 |
| Data i miejsce śmierci |
8 maja 1896 |
| Przyczyna śmierci | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Alma Mater | |
| Małżeństwo |
Jakow Popow (1895–1896) |
Wiera Jewstafjewna Popowa z domu Bogdanowska (ur. 17 września 1867 w Sankt Petersburgu, zm. 8 maja 1896 w Iżewsku) – rosyjska chemiczka. Była jedną z pierwszych kobiet zajmujących się tą dziedziną nauki w Rosji, pierwszą która napisała podręcznik do chemii oraz – prawdopodobnie – pierwszą kobietą na świecie, która zginęła w wyniku wybuchu w laboratorium chemicznym[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Wczesne lata i edukacja
[edytuj | edytuj kod]Jej ojcem był Jewstaf Iwanowicz Bogdanowski, znany chirurg, a potem profesor na Cesarskiej Wojskowej Akademii Medycznej[2].
Razem z dwójką rodzeństwa początkowo pobierała nauki w domu. W 1878 roku, w wieku 11 lat, rozpoczęła naukę w Instytucie Smolnym. W 1883 roku rozpoczęła czteroletnią naukę na Kursach Bestużewa, a następnie przez dwa lata pracowała w laboratoriach Cesarskiej Akademii Nauk i Wojskowej Akademii Chirurgicznej. W 1889 roku wyjechała z Rosji do Szwajcarii, gdzie rozpoczęła pracę nad doktoratem z chemii na Uniwersytecie Genewskim[3].
Pracę doktorską obroniła w 1892 roku, a jej tematem były badania nad ketonem dibenzylowym. Bogdanowska zainteresowana była syntezą fosforowego analogu acetylenu, metylidynefosfanem (H−C≡P), ale jej promotor, profesor Carl Gräbe, odwiódł ją od tego pomysłu[2][1][3]. W Genewie pracowała także z dr. Philippem Augustem Guyem, który prowadził badania nad stereochemią[4].
Kariera
[edytuj | edytuj kod]
Od 1890 roku uczyła chemii w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Puławach[5]. W 1892 roku wróciła do Sankt Petersburga, gdzie podjęła pracę jako nauczycielka chemii na Kursach Bestużewa[1]. Była to instytucja założona w 1878 roku, aby zachęcić rosyjskie kobiety do studiowania w kraju. Pracowała też jako asystentka prof. Michała Lwowa, prowadząc pierwsze kursy stereochemii[3], którą znała dzięki zajęciom u Philippe’a Auguste’a Guye’a w Genewie[6]. Prowadziła także badania w laboratorium Gabriela Gustawsona na Petersburskim Uniwersytecie Państwowym[3]. Jej reputacja jako wykładowcy i jej znajomość nauczania zachęciły ją do napisania podręcznika chemii podstawowej. Pisała recenzje, tłumaczyła artykuły naukowe na temat chemii. Była też współautorką pracy o prof. Aleksandrze Butlerowie, który zmarł w 1886 roku[7]. W latach 1891–1894 opublikowała szereg artykułów na podstawie swojej pracy doktorskiej.
Poza chemią interesowała się także entomologią, literaturą i językami. W 1889 roku opublikowała pracę na podstawie badań nad pszczołami. Publikowała własne opowiadania, a także tłumaczenia francuskiego pisarza Guya de Maupassanta[5][7].
Po ślubie w roku 1895 zamieszkała w Iżewsku, gdzie we własnym laboratorium wróciła do swoich dawnych prób otrzymania metylidynefosfanu[1]. Pracowała także w laboratorium zakładów uzbrojeniowych[3][7].
Śmierć
[edytuj | edytuj kod]8 maja 1896 roku próbowała przeprowadzić reakcję między białym fosforem a cyjanowodorem. Mieszanina eksplodowała, a cztery godziny później Popowa zmarła z powodu obrażeń i zatrucia fosforowodorem powstałym podczas wybuchu[3][8][a]. Po jej śmierci ukazał się duży artykuł w Journal of the Russian Physico-chemical Society[10], a także notki w Nature[11] i Science[12].
Mąż zabrał ciało żony do rodzinnej posiadłości w guberni czernihowskiej, w powiecie sośnickim, we wsi Szabalinow. Ciało zostało zniszczone w pierwszych latach władzy radzieckiej, a krypta, w której pochowano Wierę Popową, jest obecnie w ruinie. Zdobiący ją pomnik znajduje się w Regionalnym Muzeum Sośnickim. Jej portret zawisł w szkole dla kobiet, na Kursach Bestużewa. Popow przekazał też uczelni 15 000 rubli na kształcenie kobiet[2][3].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Jesienią 1895 roku Popowa poślubiła dużo starszego od siebie generała Jakowa Kozmicza Popowa, dyrektora Iżewskich Zakładów Uzbrojenia[1][b], które były jednym z głównych producentów broni strzeleckiej dla armii Cesarstwa Rosyjskiego.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Syntezę i właściwości metylidynefosfanu opisano dopiero w roku 1961. Związek ten został otrzymany w wyniku przepuszczania fosforowodoru przez łuk elektryczny między elektrodami grafitowymi. Jest on reaktywnym gazem ulegającym samozapłonowi na powietrzu[9].
- ↑ Niektóre źródła sugerują, że związek ten zawarła, aby móc kontynuować badania naukowe, a warunkiem jej zgody na ślub było wybudowanie dla niej przez męża laboratorium chemicznego[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Rayner-Canham 2005 ↓, s. 64.
- ↑ a b c Вера Богдановская-Попова. Super Style. [dostęp 2019-03-27]. (ros.).
- ↑ a b c d e f g Creese 2015 ↓, s. 60.
- ↑ Попова, Вера Евстафьевна. Academic.ru. [dostęp 2019-03-27]. (ros.).
- ↑ a b Słownik encyklopedyczny 1890–1907 ↓, s. 82-86.
- ↑ Eleanor S. Elder, Sue-Dee Lazzerini, The deadly outcome of chance – Vera Estaf'evna Bogdanovskaia, „Journal of Chemical Education”, 56 (4), 1979, s. 251, DOI: 10.1021/ed056p251 (ang.).
- ↑ a b c Одна из первых в России. Вера Евстафьевна Попова (Богдановская) (1867–1896). Kvadrat.ru. [dostęp 2019-03-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)]. (ros.).
- ↑ Попова Вера Евстафьевна. Rulex.ru. [dostęp 2019-03-27]. (ros.).
- ↑ T.E. Gier, HCP, a unique phosphorus compound, „Journal of the American Chemical Society”, 83 (7), 1961, s. 1769–1770, DOI: 10.1021/ja01468a058 (ang.).
- ↑ G. Gustawson (lub Gustawsona), Несколько слов о Вере Евстафьевне Богдановской-Поповой [Nieskolko słow o Wierie Jewstafjewnie Bogdanowskoj-Popowoj], „Żurnał Russkogo fiziko-chimiczeskogo obszczestwa”, 29 (3), 1897, s. 147–151 (ros.).
- ↑ Notes, „Nature”, 56 (1441), 1897, s. 129–133, DOI: 10.1038/056129c0 (ang.).
- ↑ Scientific notes and news, „Science”, 6 (133), 1897, s. 94–98, DOI: 10.1126/science.6.133.94 (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marelene F Rayner-Canham, Geoffrey W Rayner-Canham: Women in Chemistry: Their Changing Roles from Alchemical Times to the Mid-Twentieth Century. Philadelphia: Chemical Heritage Foundation, 2005, seria: History of Modern Chemical Sciences. ISBN 978-0941901277. (ang.).
- Mary R. S. Creese, Thomas M. Creese: Ladies in the Laboratory IV: Imperial Russia's Women in Science, 1800–1900: A Survey of Their Contributions to Research. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, 2015. (ang.).
- G. Gustawson (lub Gustawsona), Несколько слов о Вере Евстафьевне Богдановской-Поповой [Nieskolko słow o Wierie Jewstafjewnie Bogdanowskoj-Popowoj], „Żurnał Russkogo fiziko-chimiczeskogo obszczestwa”, 29 (3), 1897, s. 147–151 (ros.).
- Słownik encyklopedyczny Brockhausa i Efrona. Bibliographisches Institut & F.A. Brockhaus AG, 1890–1907, s. 82-86 т. и 4 доп.