Wiarołomny elektor

Wiarołomny elektor (ang. faithless elector)^[1]^[2] – członek Kolegium Elektorów Stanów Zjednoczonych, który nie głosuje na kandydaturę na prezydenta lub wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych, na którą deklarował oddać swój głos. Aby zostać wiarołomnym elektorem, zobowiązany elektor (ang. pledged elector) danego kandydata musi albo zagłosować na innego kandydata, albo popełnić błąd przy głosowaniu (np. poprzez oddanie pustego głosu), albo w ogóle nie uczestniczyć w głosowaniu. Wiarołomnym elektorem można zostać tylko poprzez złamanie przysięgi zagłosowania na deklarowanego kandydata. Wiarołomny elektor nie jest tym samym co niezobowiązany elektor (ang. unpledged elector). Niezobowiązany elektor nie łamie przysięgi przy głosowaniu, ponieważ żadnej przysięgi nie składa.

Kandydaci na elektorów są zazwyczaj nominowani przez stanową partię polityczną lub przez nominata owej partii. Nominacje elektorskie otrzymują najczęściej zaufani członkowie partii, co do których lojalności wobec partii i nominata partyjnego ma się dostateczną pewność. Kandydaci na elektorów są wybierani w miesiącach przed Narodowym Dniem Wyborów (przypadającym na pierwszy wtorek po pierwszej niedzieli listopada w roku wyborów). Procedura zgłaszania kandydatów na elektorów do organów wyborczych różni się w zależności od prawa stanu, w którym kandydat ma być elektorem. Także wewnątrzpartyjna procedura przydzielania nominacji elektorskich może być różna w zależności od stanu i partii^[3].

W razie zwycięstwa danego kandydata na prezydenta w danym stanie (nieco inne prawo obowiązuje w stanach Maine i Nebraska, gdzie wpływ na przydział głosów elektorskich ma również zwycięstwo kandydata na prezydenta w dystryktach wyborczych do Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych), kandydaci na elektorów danego kandydata na prezydenta stają się elektorami zobowiązanymi do oddania swojego głosu zgodnie z wcześniejszą przysięgą^[4]^[5].

Żeby zniechęcić do bycia wiarołomnym elektorem, za wiarołomne głosowanie może grozić kara ze strony swojej partii, a w niektórych stanach także stanowa kara kryminalna.

Dotychczas ani razu głosy wiarołomnych elektorów nie zmieniły w istotny sposób wyników wyborów.

Stan prawny

Obecnie dwadzieścia jeden stanów nie posiada praw, które obligowałyby elektorów do głosowania zgodnie ze swoją deklaracją. Dwadzieścia dziewięć stanów (i Dystrykt Kolumbii) posiada prawa penalizujące bycie wiarołomnym elektorem^[3], jednak ani razu nie wystąpiła sytuacja, w której można było owe penalizujące prawa zastosować [stan na 7 listopada 2016]. Do tego, w niektórych stanach uchwalono prawo (m.in. Minnesota i Michigan^[6]), że głos wiarołomnego elektora jest nieważny.

Stanowisko Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych

Konstytucyjność praw stanowych w zakresie przysiąg elektorskich do głosowania została potwierdzona wyrokiem Sądu Najwyższego w 1952 roku w sprawie Ray vs. Blair, liczbą głosów 5 do 2^[7]. Sąd Najwyższy stwierdził w uzasadnieniu, że stany mają prawo w swych przepisach wymagać od swoich elektorów, by ci składali przysięgę głosowania na kandydatów partii, z ramienia której stali się elektorami. W wyroku tym potwierdzone zostało też prawo stanów do usuwania potencjalnych elektorów, którzy odmawiali złożenia przysięgi przed wyborami. Sąd napisał także:

„Jakkolwiek, nawet jeśli przysięgi kandydatów do Kolegium Elektorów są prawnie nieegzekwowalne ze względu na naruszanie przez taką egzekucję zakładanej konstytucyjnie wolności elektorów, gwarantowanej art. 2 § 1 Konstytucji Stanów Zjednoczonych, do głosowania zgodnie ze swoim wyborem w Kolegium Elektorów, to nie wynika z tego, że wymaganie przysięgi w prawyborach jest niekonstytucyjne.”^[7]

Wyrok utrzymywał jedynie to, że wymaganie przez stan określonej przysięgi, a nie samego głosu, jest konstytucyjne. Sędzia Jackson napisał w swym zdaniu odrębnym w tej sprawie: „Nikt sumienny wobec naszej historii nie może zaprzeczyć, że koncepcja pierwotnie zakładała to, co jest zawarte w tekście – że elektorzy mieliby mandat wolny, aby dokonać niezależnego i niepartyjnego osądu jako ludzie najbardziej kompetentni wobec najwyższych stanowisk narodu”. Bardziej współcześni badacze prawa wskazują, że „prawo stanowe, które mogłoby udaremnić dyskrecję federalnych elektorów w jakichkolwiek nadzwyczajnych okolicznościach, w jakich owe prawo musiałoby być wykonywane, wprost pogwałcałoby Artykuł Drugi Konstytucji i Dwunastą Poprawkę do niej.”^[8]

Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych nigdy nie orzekł, czy prawa stanowe wyciągające konsekwencje wobec wiarołomnych elektorów są konstytucyjne.

Historia

W dotychczasowej historii 71 elektorów nie zastosowało się do swej przysięgi z powodu śmierci kandydata, na którego obiecywali oddać swój głos (rok 1872 i 1912). Czterech elektorów nie wzięło udziału w głosowaniu (rok 1812, 1832 i 2000). Pozostali wiarołomni elektorzy zagłosowali niezgodnie ze swymi wcześniejszymi deklaracjami albo z powodu osobistej decyzji, albo być może przez przypadek. Zazwyczaj wiarołomni elektorzy działają w pojedynkę przy podejmowaniu decyzji o wiarołomnym głosowaniu. Zdarzają się jednak wyjątki od tej reguły, tak jak w roku 1828 (większość elektorów ze stanu Georgia), w 1832 (wszyscy elektorzy ze stanu Pensylwania), czy w 1836 (wszyscy elektorzy ze stanu Wirginia).

Jedyna jak dotąd sytuacja, w której głosy oddane przez wiarołomnych elektorów mogły zaważyć na wyniku wyborów prezydenckich, miała miejsce w 1836. Wtedy to elektorzy ze stanu Wirginia, wszyscy bez wyjątku, odmówili zagłosowania, zgodnie z wcześniejszą przysięgą, na kandydata na wiceprezydenta, którym był Richard Johnson^[9]. Pomimo tego, wszyscy ci sami elektorzy, zgodnie z przysięgą, oddali swój głos na kandydata na prezydenta – Martina Van Burena. Efektem działań tychże wiarołomnych elektorów było uzyskanie przez Richarda Johnsona 147 głosów w Kolegium Elektorów (równo połowa głosów Kolegium w owym czasie), przez co na mocy Dwunastej Poprawki do Konstytucji Stanów Zjednoczonych wybór wiceprezydenta przeniósł się do Senatu Stanów Zjednoczonych. Tam Richard Johnson został wybrany na stanowisko, o które się ubiegał^[10].

Lista wiarołomnych elektorów

Liczba umieszczona przy nawiasie symbolizuje liczbę niewymienionych z imienia i nazwiska elektorów.

Rok	Elektor/Elektorzy	Osoby, które miały otrzymać głos od elektora/elektorów	Osoby, które uzyskały głos od elektora/elektorów	Uwagi
1796	Samuel Miles^[11] (Pensylwania)	John Adams, Thomas Pinckney	Thomas Jefferson, Thomas Pinckney
1796	18 (inne stany)^[11]	John Adams, Thomas Pinckney	John Adams
1800	1 (Nowy Jork)	Thomas Jefferson, Aaron Burr	Aaron Burr, Aaron Burr	Głos dwa razy oddany na tego samego kandydata; uznany za nieważny, gdyż art.2 § 1 Konstytucji zabrania oddawania obu głosów elektorskich na kandatów z tego samego stanu. Nowojorska legislatura stanowa zadecydowała o oddaniu drugiego głosu na Thomasa Jeffersona. Po tych wyborach uchwalono Dwunastą Poprawkę do Konstytucji, która zmieniła sposób oddawania głosów w Kolegium Elektorów^[12]^[13].
1808	3 (Nowy Jork)^[14]	Prezydent: James Madison Wiceprezydent: George Clinton	Prezydent: George Clinton Wiceprezydent: James Monroe
1812	2 (Massachusetts) 1 (New Hampshire)	Prezydent: DeWit Clinton Wiceprezydent: Jared Ingersoll	Prezydent: DeWitt Clinton Wiceprezydent: Elbridge Gerry
1812	1 (Ohio)	Prezydent: James Madison Wiceprezydent: Elbridge Gerry	nie oddano głosu
1820	William Plumer (New Hampshire)	Prezydent: James Monroe Wiceprezydent: Daniel D. Tompkins	Prezydent: John Quincy Adams Wiceprezydent: Richard Rush	Elektor oddał głos na Johna Quincy’ego Adamsa, który również był członkiem Partii Demokratyczno-Republikańskiej, ale nie startował w tym roku w wyścigu prezydenckim. Niektórzy historycy twierdzą, że Plumer nie uważał za słuszne, by Kolegium Elektorów wybierało kandydata przez aklamację, do czego by doszło w przypadku oddania przez niego głosu zgodnego z przysięgą.
1828	7 (Georgia)	Prezydent: Andrew Jackson Wiceprezydent: John C. Calhoun	Prezydent: Andrew Jackson Wiceprezydent: William Smith	7 na 9 elektorów z Georgii odmówiło poparcia kandydatury Johna Calhouna.
1832	30 (Pensylwania)	Prezydent: Andrew Jackson Wiceprezydent: Martin Van Buren	Prezydent: Andrew Jackson Wiceprezydent: William Wilkins	Wszyscy elektorzy z Pensylwanii odmówili głosowania na Martina Van Burena.
1832	2 (Maryland)	Prezydent: Henry Clay Wiceprezydent: John Sergeant	nie oddano głosu
1836	23 (Wirginia)	Prezydent: Martin Van Buren Wiceprezydent: Richard Johhson	Prezydent: Martin Van Buren Wiceprezydent: William Smith	Wszyscy elektorzy z Wirginii odmówili głosowania na Richarda Johnsona, gdyż na jaw wyszło, że Johnson ma romans ze swą afroamerykańską niewolnicą, Julią Chinn^[9]. Ponieważ w tamtych czasach dla większości białych mężczyzn ze stanów południowych (do których zalicza się Wirginia) taki stan rzeczy był niedopuszczalny, wszyscy wirginijscy elektorzy ustalili, że nie oddadzą głosu na Johnsona. Był to jedyny raz, kiedy istniała realna szansa, że głosy wiarołomnych elektorów zaważą o wynikach wyborów, bo bez głosów elektorów wirginijskich Richard Johnson dostał 147 głosów w Kolegium Elektorów (równo połowa głosów w tamtym czasie) i o wyborze wiceprezydenta miał zadecydować, zgodnie z Konstytucją, Senat Stanów Zjednoczonych. Tam jednak wynik dla Richarda Johnsona był pomyślny.
1860	4 (New Jersey)	Prezydent: Stephen A. Douglas Wiceprezydent: Herschel Vespasian Johnson	Prezydent: Abraham Lincoln Wiceprezydent: Hannibal Hamlin
1872	63 (różne stany)	Prezydent: Horace Greeley Wiceprezydent: Benjamin Gratz Brown	różne głosy	Horace Greeley zmarł przed głosowaniem w Kolegium Elektorów. Tylko trzech jego zobowiązanych elektorów oddało na niego swój głos pomimo tego faktu. Zostały one później unieważnione przez Kongres. Pozostali oddali głos na innych kandydatów; najczęściej byli to inni demokraci.
1892	1 (Dakota Północna) 3 (Oregon)	Prezydent: Benjamin Harrison Wiceprezydent: Whitelaw Reid	Prezydent: Grover Cleveland Wiceprezydent: Adlai Stevenson
1892	1 (Dakota Północna) 1 (Oregon)	Prezydent: Benjamin Harrison Wiceprezydent: Whitelaw Reid	Prezydent: James Weaver Wiceprezydent: James G. Field	Głos oddany na kandydatury Greenback Party.
1896	4	Prezydent: William Howard Bryan Wiceprezydent: Thomas E. Watson	Prezydent: William Howard Bryan Wiceprezydent: Arthur Sewall	Stanowiska w sprawie głosowania Partii Demokratycznej oraz Partii Populistycznej różniły się kandydatem na wiceprezydenta.
1912	4 (Utah) 4 (Vermont)	Prezydent: William Howard Taft Wiceprezydent: James Sherman	Prezydent: William Howard Taft Wiceprezydent: Nicholas Butler	James Sherman zmarł 6 dni przed wyborami.
1948	Preston Parks (Tennessee)	Prezydent: Harry Truman Wiceprezydent: Alben Barkley	Prezydent: Strom Thurmond Wiceprezydent: Fielding Wright	Preston Parks był umieszczony na karcie do głosowania zarówno jako elektor Partii Demokratycznej, jak i Partii Demokratycznej Praw Stanowych. W Tennessee wygrała Partia Demokratyczna, jednak Preston Parks oddał swoje głosy na kandydatury Partii Demokratycznej Praw Stanowych, co uczyniło go wiarołomnym elektorem.
1956	W.F. Turner (Alabama)	Prezydent: Adlai Stevenson Wiceprezydent: Estes Kefauver	Prezydent: Walter Burgwyn Jones Wiceprezydent: Herman Talmadge
1960	Henry D. Irwin (Oklahoma)	Prezydent: Richard Nixon Wiceprezydent: Henry Cabot Lodge	Prezydent: Harry F. Byrd Wiceprezydent: Barry Goldwater
1968	Lloyd W. Bailey (Karolina Północna)	Prezydent: Richard Nixon Wiceprezydent: Spiro Agnew	Prezydent: George Wallace Wiceprezydent: Curtis LeMay	Głos oddany na kandydatów Amerykańskiej Partii Niezależnych.
1972	Roger MacBride (Wirginia)^[15]^[16]	Prezydent: Richard Nixon Wiceprezydent: Spiro Agnew	Prezydent: John Hospers Wiceprezydent: Theodora Nathan	Głos oddany przez wiarołomnego elektora na kandydatów z ramienia Partii Libertariańskiej. Są to jak do tej pory jedne głosy elektorskie uzyskane przez tę partię. Jednocześnie głos na Theodorę Nathan jest pierwszym w historii głosem elektorskim oddanym na kobietę.
1976	Mike Padden (Wirginia)	Prezydent: Gerald Ford Wiceprezydent: Bob Dole	Prezydent: Ronald Reagan Wiceprezydent: Bob Dole	Ronald Reagan dostał w tych wyborach głos elektorski, mimo że w tych wyborach nie uzyskał nominacji Partii Republikańskiej i nie startował w wyborach.
1988	Margaret Leach (Wirginia Zachodnia)	Prezydent: Michael Dukakis Wiceprezydent: Lloyd Bentsen	Prezydent: Lloyd Bentsen Wiceprezydent: Michael Dukakis	Głos elektorski był formą protestu przeciwko zasadzie „zwycięzca bierze wszystko” w Kolegium Elektorów^[17], i polegał na zamianie kandydatów miejscami^[18].
2000	Barbara Lett-Simmons (Dystrykt Kolumbii)	Prezydent: Al Gore Wiceprezydent: Joseph Lieberman	nie oddano głosu	Elektor zadecydowała o niegłosowaniu, co miało być formą protestu przeciwko braku obecności reprezentantów Dystryktu Kolumbii z prawem głosu w Kongresie^[19]^[20].
2004	1 (Minnesota)	Prezydent: John Kerry Wiceprezydent: John Edwards	John Ewards [sic]^[21], nieokreślone, na jakie stanowisko	Głos oddany z błędem prawdopodobnie przez przypadek^[22]. Konsekwencją tego głosu była zmiana prawa stanowego Minnesoty, które nakazało jawność oddawanych stanowych głosów elektorskich oraz zdefiniowało głosy wiarołomnych elektorów jako nieważne^[23].
2016	Peter Bret Chiafalo, Levi Guerra, Esther John (Waszyngton)^[24]	Prezydent: Hillary Clinton Wiceprezydent: Tim Kaine	Prezydent: Colin Powell Wiceprezydent: Maria Cantwell, Susan Collins, Elizabeth Warren
	Robert Satiacum Jr. (Waszyngton)^[24]	Prezydent: Hillary Clinton Wiceprezydent: Tim Kaine	Prezydent: Faith Spotted Eagle Wiceprezydent: Winona LaDuke
	David Mulinix (Hawaje)^[24]	Prezydent: Hillary Clinton Wiceprezydent: Tim Kaine	Prezydent: Bernie Sanders Wiceprezydent: Elizabeth Warren
	Christopher Suprun, Bill Greene (Teksas)	Prezydent: Donald Trump Wiceprezydent: Mike Pence	Prezydent: John Kasich Prezydent: Ron Paul Wiceprezydent: Carly Fiorina

Przypisy

↑ TomaszT. Wieciech TomaszT., Legitymizacja wyborcza urzędu prezydenckiego w Stanach Zjednoczonych, [w:] WłodzimierzW. Bernacki, AdamA. Walaszek (red.), AMERYKOMANIA TOM 2 KSIĘGA JUBILEUSZOWA OFIAROWANA PROFESOROWI ANDRZEJOWI MANI, wyd. 2012, Tłumaczenie terminu „Faithless elector” na język polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 969, ISBN 978-83-233-3142-1 [dostęp 2016-11-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-08] (pol.).
↑ MarekM. Bankowicz MarekM., Prezydentury, Tłumaczenie terminu „faithless elector” na język polski, 2013, s. 48, ISBN 978-83-233-3474-3 (pol.).
↑ ^a ^b U. S. Electoral College: Who Are the Electors? How Do They Vote? [online], archives.gov [dostęp 2016-11-07] .
↑ Irwin L.I.L. Morris Irwin L.I.L., The American Presidency: An Analytical Approach, Cambridge University Press, 2010, s. 67, ISBN 978-1-139-49162-4, OCLC 607985767 .
↑ The Electoral College – Maine and Nebraska [online], archive.fairvote.org [dostęp 2016-11-07] .
↑ Michigan Legislature – Section 168.47 [online], legislature.mi.gov [dostęp 2016-11-07] .
↑ ^a ^b Ray v. Blair 343 U.S. 214 (1952), „Justia Law” [dostęp 2016-11-07] .
↑ StephenS. Sheppard StephenS., A Case For The Electoral College And For Its Faithless Elector, „Wisconsin Law Review”, 2015 .
↑ ^a ^b FairVote.org, Faithless Electors – Fairvote [online], fairvote.org [dostęp 2016-11-07] .
↑ Senate Journal --WEDNESDAY, February 8, 1837. [online], memory.loc.gov [dostęp 2016-11-07] .
↑ ^a ^b RonR. Chernow RonR., Alexander Hamilton, Nowy Jork 2004 .
↑ Exclusive: Why Did Our Founders Want Only Qualified Citizens to Vote? [online], familysecuritymatters.org [dostęp 2016-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-18] .
↑ Adam Ruins Voting | Adam’s Sources | Adam Ruins Everything | truTV [online], trutv.com [dostęp 2016-11-07] .
↑ John P.J.P. Kaminski John P.J.P., George Clinton: Yeoman Politician of the New Republic, Rowman & Littlefield, 1993, s. 281–288 .
↑ Jeffrey StJ.S. John Jeffrey StJ.S., MacBride Plans Campaign, „Merced Sun-Star”, 30 września 1975 .
↑ Virginian switches his electoral vote, „The Free Lance-Star”, Associated Press, 19 grudnia 1972 .
↑ FairVote.org, How the Electoral College Became Winner-Take-All – FairVote [online], fairvote.org [dostęp 2016-11-07] .
↑ Sharen ShawS.S. Johnson Sharen ShawS.S., CAPITAL LINE: [FINAL Edition], „USA Today”, 5 stycznia 1989, Cytat: Even though Bensten sought the vice presidency, Margarette Leach of West Virginia voted for him to protest the Electoral College’s winner-take-all custom. .
↑ General Election Tuesday, November 7, 2000 [online], thegreenpapers.com [dostęp 2016-11-07] .
↑ DavidD. Stout DavidD., THE 43RD PRESIDENT: THE ELECTORAL COLLEGE; The Electors Vote, and the Surprises Are Few, „The New York Times”, 19 grudnia 2000, ISSN 0362-4331 [dostęp 2016-11-07] .
↑ Vote for Edwards instead of Kerry shocks Minnesota electors [online], 17 grudnia 2004 [dostęp 2016-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2004-12-17] .
↑ Minnesota PublicM.P. Radio Minnesota PublicM.P., MPR: Minnesota elector gives Edwards a vote; Kerry gets other nine [online], news.minnesota.publicradio.org [dostęp 2016-11-07] .
↑ 208.08 – 2008 Minnesota Statutes [online], revisor.leg.state.mn.us [dostęp 2016-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2011-09-27] .
↑ ^a ^b ^c Which candidates did the seven „faithless” electors support? [online] [dostęp 2017-03-14] (ang.).

Linki zewnętrzne

[1] TomaszT. Wieciech TomaszT., Legitymizacja wyborcza urzędu prezydenckiego w Stanach Zjednoczonych, [w:] WłodzimierzW. Bernacki, AdamA. Walaszek (red.), AMERYKOMANIA TOM 2 KSIĘGA JUBILEUSZOWA OFIAROWANA PROFESOROWI ANDRZEJOWI MANI, wyd. 2012, Tłumaczenie terminu „Faithless elector” na język polski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 969, ISBN 978-83-233-3142-1 [dostęp 2016-11-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-08] (pol.).

[2] MarekM. Bankowicz MarekM., Prezydentury, Tłumaczenie terminu „faithless elector” na język polski, 2013, s. 48, ISBN 978-83-233-3474-3 (pol.).

[:0-3] U. S. Electoral College: Who Are the Electors? How Do They Vote? [online], archives.gov [dostęp 2016-11-07] .

[4] Irwin L.I.L. Morris Irwin L.I.L., The American Presidency: An Analytical Approach, Cambridge University Press, 2010, s. 67, ISBN 978-1-139-49162-4, OCLC 607985767 .

[5] The Electoral College – Maine and Nebraska [online], archive.fairvote.org [dostęp 2016-11-07] .

[6] Michigan Legislature – Section 168.47 [online], legislature.mi.gov [dostęp 2016-11-07] .

[:1-7] Ray v. Blair 343 U.S. 214 (1952), „Justia Law” [dostęp 2016-11-07] .

[8] StephenS. Sheppard StephenS., A Case For The Electoral College And For Its Faithless Elector, „Wisconsin Law Review”, 2015 .

[:2-9] FairVote.org, Faithless Electors – Fairvote [online], fairvote.org [dostęp 2016-11-07] .

[10] Senate Journal --WEDNESDAY, February 8, 1837. [online], memory.loc.gov [dostęp 2016-11-07] .

[:3-11] RonR. Chernow RonR., Alexander Hamilton, Nowy Jork 2004 .

[12] Exclusive: Why Did Our Founders Want Only Qualified Citizens to Vote? [online], familysecuritymatters.org [dostęp 2016-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-18] .

[13] Adam Ruins Voting | Adam’s Sources | Adam Ruins Everything | truTV [online], trutv.com [dostęp 2016-11-07] .

[:4-14] John P.J.P. Kaminski John P.J.P., George Clinton: Yeoman Politician of the New Republic, Rowman & Littlefield, 1993, s. 281–288 .

[15] Jeffrey StJ.S. John Jeffrey StJ.S., MacBride Plans Campaign, „Merced Sun-Star”, 30 września 1975 .

[16] Virginian switches his electoral vote, „The Free Lance-Star”, Associated Press, 19 grudnia 1972 .

[17] FairVote.org, How the Electoral College Became Winner-Take-All – FairVote [online], fairvote.org [dostęp 2016-11-07] .

[18] Sharen ShawS.S. Johnson Sharen ShawS.S., CAPITAL LINE: [FINAL Edition], „USA Today”, 5 stycznia 1989, Cytat: Even though Bensten sought the vice presidency, Margarette Leach of West Virginia voted for him to protest the Electoral College’s winner-take-all custom. .

[19] General Election Tuesday, November 7, 2000 [online], thegreenpapers.com [dostęp 2016-11-07] .

[20] DavidD. Stout DavidD., THE 43RD PRESIDENT: THE ELECTORAL COLLEGE; The Electors Vote, and the Surprises Are Few, „The New York Times”, 19 grudnia 2000, ISSN 0362-4331 [dostęp 2016-11-07] .

[21] Vote for Edwards instead of Kerry shocks Minnesota electors [online], 17 grudnia 2004 [dostęp 2016-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2004-12-17] .

[22] Minnesota PublicM.P. Radio Minnesota PublicM.P., MPR: Minnesota elector gives Edwards a vote; Kerry gets other nine [online], news.minnesota.publicradio.org [dostęp 2016-11-07] .

[23] 208.08 – 2008 Minnesota Statutes [online], revisor.leg.state.mn.us [dostęp 2016-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2011-09-27] .

[:5-24] Which candidates did the seven „faithless” electors support? [online] [dostęp 2017-03-14] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

Wybory według lat	1788/1789 1792 1796 1800 1804 1808 1812 1816 1820 1824 1828 1832 1836 1840 1844 1848 1852 1856 1860 1864 1868 1872 1876 1880 1884 1888 1892 1896 1900 1904 1908 1912 1916 1920 1924 1928 1932 1936 1940 1944 1948 1952 1956 1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008 2012 2016 2020 2024
Kandydaci	Demokraci Republikanie Libertarianie Zieloni
Zasady	12. poprawka do Konstytucji Kolegium Elektorów Stanów Zjednoczonych Wiarołomny elektor
Prawybory	Iowa caucus Superwtorek Superdelegat Ustawiana konwencja