Przejdź do zawartości

Wanda Niegolewska

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wanda Niegolewska
Data i miejsce urodzenia

10 sierpnia 1877
Karmin

Data i miejsce śmierci

9 lutego 1970
Poznań

Zawód, zajęcie

ziemianka i działaczka społeczna

Odznaczenia
Honorowa Odznaka PCK Wielkopolski Krzyż Powstańczy

Wanda Niegolewska z Wężyków (ur. 10 sierpnia 1877 w Karminie, zm. 9 lutego 1970 w Poznaniu) – polska ziemianka i działaczka społeczna, uczestniczka powstania wielkopolskiego i powstania warszawskiego, posłanka na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Była najmłodszą córką powstańca styczniowego Adolfa Izydora Wężyka herbu Wąż i Marii z Psarskich herbu Jastrzębiec[1][2]. W dniu 26 września 1904 wyszła za Stanisława Niegolewskiego. Gospodarowali w majątku Niegolewo, a w 1908 Wanda odziedziczyła majątek Myjomice[2]. W 1909 miał powierzchnię 1506 ha, a w 1930 –1402 ha. W okresie międzywojennym reformą rolną zostało objętych 200 ha[3]. W majątkach w Myjomicach i Niegolewie Wanda prowadziła ogrody warzywne, pasieki i parki[2][4].

Wanda urodziła trzech synów: Andrzeja (1905), Zygmunta (1906) i Macieja (1907)[2]. Ten najmłodszy administrował dobrami w Myjomicach[3].

Podejmowała działalność społeczną i patriotyczną. Przed I wojną światową prowadziła tajne nauczanie dzieci wiejskich. Wykładała język polski, historię, uczyła pieśni patriotycznych i kościelnych[4][5]. Organizowała amatorski teatr dzieci i młodzieży[5]. Wygłaszała odczyty na temat nowoczesnych metod wychowania dzieci, o zachowaniu higieny, o zdrowym żywieniu, zakładaniu ogrodów przydomowych z warzywami i ziołami. W Niegolewie stworzyła i finansowała ochronkę dla dzieci chłopskich[4]. W 1902 była opiekunką Komitetu Pań Opiekunek Stacyi Sanitarnej prowadzonej w Kobylnicy przez Towarzystwo Kolonii Wakacyjnych i Stacyi Sanitarnej „Stella”[6]. W 1909 wraz z mężem przyjęła w majątku Niegolewo sześcioro dzieci na wakacje. Wyjazd organizowało towarzystwo[7]. Była członkinią komitetu Towarzystwa Kuchnia dla ubogich przy ul. Wiedeńskiej w Poznaniu[8], osobiście posługiwała w kuchni[9].

Od 1904 była członkinią Stowarzyszenia Pań Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo. Organizowała pomoc dla ubogich, chorych i potrzebujących dzieci. W okresie międzywojennym była członkinią zarządu wojewódzkiego Akcji Katolickiej i Sodalicji Mariańskiej[2]. Patronowała działalności społecznej i kulturalno-oświatowej Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Żeńskiej[4]. Ufundowała wiele stacji drogi krzyżowej w kaplicy w Niegolewie[2]. W latach 1920–1930 była przewodniczącą oddziału Stowarzyszenia Pań Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo w Buku[2].

W wyborach 16 listopada 1918 została wybrana delegatką powiatu grodziskiego na grudniowy Sejm Dzielnicowy w Poznaniu[10]. W 1928 Niegolewska była członkinią komitetu budowy gimnazjum im. Zofii Sokolnickiej, zmarłej rok wcześniej posłance na wspomniany sejm i Sejm Ustawodawczy II RP[11].

W czasie powstania wielkopolskiego finansowała i wyposażyła szpital w Buku zorganizowany w budynku szkolnym[2][5]. Ukończyła kurs pierwszej pomocy[5]. Opatrywała rannych, zajmowała się chorymi. Organizowała zbiórki funduszy, środków opatrunkowych i lekarstw dla powstańców. Wraz z mężem i wolontariuszkami Czerwonego Krzyża organizowała aprowizację dla powstańców z Buku, Opalenicy i Zbąszynia. Część żywności transportowano do Poznania[2][4].

Wraz z bukowskim oddziałem Czerwonego Krzyża aprowizowała żołnierzy wyruszających na front wojny polsko-bolszewickiej ze stacji kolejowej w Buku. Dostarczała oddziałom na froncie żywność, z okazji świąt wysyłała paczki żywnościowe[5].

Była przewodniczącą powiatowego oddziału Czerwonego Krzyża[4]. Na specjalnych kursach propagowano wiedzę o higienie i zdrowiu. Kurs w 1937 zakończył się przyjęciem wydanym przez Wandę w dworze w Niegolewie[2].

Należała do Izby Rolniczej w Poznaniu. Zasiadała w zarządzie powiatowym Towarzystwa Czytelni Ludowych[4]. W 1911 i 1913 uczestniczyła w spotkania towarzystwa w Poznaniu[2]. W 1918 współzałożyła Związek Kółek Włościanek Wielkopolskich w Poznaniu[4]. Kolejne koła powstały w terenie, m.in. w Buku. W 1919 w Sali Ogrodu Zoologicznego w Poznaniu Niegolewska zorganizowała zebranie związku z udziałem 800 uczestniczek. Została wybrana na przewodniczącą. Funkcję pełniła do 1938, potem była przewodniczącą honorową. Organizowała szkolenia dla młodych rolników z nowoczesnych metod uprawy, hodowli i zarządzania majątkiem ziemskim. Edukowała kobiety[2][12]. W 1929 była członkinią zarządu wielkopolskiego oddziału Stowarzyszenia Opieki Polskiej nad Rodakami na Obczyźnie[13].

W 1928 majątek Niegolewskich w Niegolewie odwiedził Prezydent II RP Ignacy Mościcki[2].

Po wybuchu II wojny światowej wyjechała z Niegolewa. Podczas okupacji niemieckiej mieszkała z mężem przy ul. Czeczota 16 na Górnym Mokotowie w Warszawie[4]. W mieszkaniu organizowała konspiracyjne zebrania Armii Krajowej[2]. W czasie powstania warszawskiego przygotowywała posiłki dla powstańców z Mokotowa[4]. Po upadku powstania została wywieziona do obozu przejściowego w Pruszkowie. Potem mieszkała w Minodze, Paszkówce i Krakowie[2].

Po 1945 razem z mężem i wychowanicą Marią Sierocką zamieszkała przy ul. Wołoskiej 20 na poznańskim Sołaczu. Była utrzymywana przez dwóch synów. Jeden mieszkał w Warszawie, a drugi w powiecie bydgoskim. Zajmowała się gospodarstwem domowym. W korespondencji do bliskich przesyłała notki o zdarzeniach rodzinnych, życzenia dla solenizantów czy jubilatów, informacje o nowo wydanych ciekawych książkach i streszczenia artykułów z tygodników społecznych i literackich[4].

Została pochowana obok zmarłego w 1948 męża w grobowcu rodzinnym na starym cmentarzu św. Krzyża w Buku[2][4]. W jej pogrzebie wzięły udział setki osób[5].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Za pracę w czasie powstania wielkopolskiego zarówno ona, jak i mąż, w marcu 1925 zostali odznaczeni Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym[2][3][14]. Wanda dostała Odznakę Honorową Polskiego Czerwonego Krzyża stopnia II[2].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Imię Wandy Niegolewskiej noszą: Oddział PTTK w Buku (od 1974) oraz koło PTTK Senior[2][4]. Od 24 sierpnia 2014 na cmentarzu św. Krzyża w Buku przy grobie Niegolewskich istnieje tablica dedykowana Wandzie Niegolewskiej z okazji 150-lecia Kółek Włościanek[2]. W 2017 w Buku powstał mural 3D upamiętniający powstanie wielkopolskie. Przedstawiono na nim Wandę i Stanisława Niegolewskich[15].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Wanda Wężyk z Osin h. Wąż [online], Sejm-Wielki.pl [dostęp 2021-12-27].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Wanda Niegolewska [online], CSW2020 [dostęp 2021-12-29] (pol.).
  3. ↑ a b c Niegolewscy w XIX i XX wieku [rozdział IV] [online], Magdalena Malinowska, 7 czerwca 2012 [dostęp 2021-12-29] (pol.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m Agnieszka Krygier-Łączkowska, Wanda Niegolewska, Bytyń – siedziba rodzinna [online], Region Szamotulski [dostęp 2021-12-29] (pol.).
  5. ↑ a b c d e f Kobiety Powstania Wielkopolskiego 27.12.2020 [online], poznan.tvp.pl [dostęp 2021-12-29] (pol.).
  6. ↑ Sprawozdanie Towarzystwa Kolonii Wakacyjnych i Stacyi Sanitarnej „Stella” w Poznaniu za rok 1901/1902, Poznań 1902.
  7. ↑ Sprawozdanie „Stelli” Towarzystwa Kolonii Wakacyjnych i Stacyi Sanitarnej w Poznaniu za rok 1909, t. 14, Poznań 1910.
  8. ↑ Sprawozdanie Tow. Kuchnia dla ubogich przy ul. Wiedeńskiej nr.8 za rok 1910–1911, „Postęp”, 22 (258), 1911, s. 1–2.
  9. ↑ Sprawozdanie kuchni dla ubogich, „Postęp”, 13 (240), 1902, s. 1–2.
  10. ↑ Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu, w grudniu 1918, pbc.rzeszow.pl, Poznań 1918 [dostęp 2021-12-29].
  11. ↑ W rocznicę śmierci śp. Zofji Sokolnickiej, „Gazeta Polska: codzienne pismo polsko-katolickie dla wszystkich stanów”, 32 (48), 1928, s. 2.
  12. ↑ Hubert Wejmann, 150-lecie Kół Włościanek 1864–2014. Wanda Niegolewska – patronka Wielkopolskich Kół Włościanek 1918–1938, Buk: Urząd Miasta i Gminy, 2014, ISBN 978-83-939711-0-7, OCLC 909176378 [dostęp 2021-12-29].
  13. ↑ Konstytucyjne zebranie Wielkopol. oddziału Stow. Opieki Polskiej nad Rodakami na Obczyźnie, „Oświata. Bezpłatny dodatek tygodniowy do „Gazety Polskiej””, 17 (38), 1929, s. 3–4.
  14. ↑ Wanda Niegolewska, Udział Ziemian w Powstaniu Wielkopolskim na przykładzie rodziny Niegolewskich [online], Powstanie Wielkopolskie [dostęp 2021-12-29] (pol.).
  15. ↑ Powstańczy mural [online], Miasto i Gmina Buk [dostęp 2021-12-29] (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wanda_Niegolewska&oldid=75270717”