Wanda Barszczewska
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód | |
| Odznaczenia | |
 
| |
.jpg)
Wanda Barszczewska (ur. 18 grudnia 1862 w Warszawie[1], zm. 9 grudnia 1941 tamże) – aktorka teatralna związana głównie z teatrami warszawskimi[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Córka nauczyciela, Jana Barszczewskiego, i Zuzanny z domu Sumińskiej[3]. Przyszła na świat w domu przy Nowym Świecie 5, gdzie ojciec prowadził zakład naukowy dla chłopców. Miała brata Stefana, który został pisarzem[4].
Ukończyła (jako jedna z pierwszych) powstałą w 1874 pensję Izabeli Smolikowskiej (współcześnie to IX LO im. Klementyny Hoffmanowej)[4]. Pracowała jako nauczycielka, ucząc się także gry aktorskiej pod kierunkiem Wincentego Rapackiego[3].
Debiutowała w amatorskim przedstawieniu 4 marca 1884 w Warszawskim Towarzystwie Dobroczynności. W 1884 wyjechała do Krakowa, gdzie zamieszkała przy ul. Grodzkiej 48. W Krakowie zadebiutowała w połowie września[4] w Teatrze Krakowskim w komedii w roli Antoniny (W gościnie, czyli Reif-Reiflingen). W Krakowie występowała do roku 1887[5].
Zrezygnowała z przeprowadzki do Lwowa za radą Mieczysława Frenkla, z którym prowadziła korespondencję. Aktor darzył ją uczuciem. Po latach nieodwzajemnione uczucie wygasło. Oboje często występowali w teatrze. W Warszawie Barszczewska „zaopiekowała się” chorującą na astmę Zofią Noiret. Przyjaźniły się. Barszczewska przyjaźniła się również z Gabrielą Lucyńską[4].
W Warszawie Barszczewska debiutowała w 1887 na scenie Teatru Letniego w Ogrodzie Saskim w kreacji Pani de Nohan w Mężu na wsi[4]. Wystąpiła 20 września 1887 w Teatrze Rozmaitości w roli Marii Letelière w komedii Emila Augiera Rodzina Fourchambault[5]. Przyjęto ją do zespołu Warszawskich Teatrów Rządowych[4], w którym grała (głównie w komediach i melodramatach) aż do przejścia na emeryturę 1 lipca 1914[5]. Ceniono ją za tonację głosu i kreację postaci scenicznych. Łącznie zagrała w około 200 rolach mniej eksponowanych, które nie zapadały w pamięć krytyki i publiczności[4].
Mieszkała przy Alejach Jerozolimskich 25 m. 5, a następnie na drugim piętrze w oficynie kamienicy przy ul. Hożej 32. Po śmierci Zofii Noiret wolny pokój zajęła siostra Wandy, Karolina Bobrowska[4].
Na emeryturze Barszczewska występowała rzadko. Poza tym uczyła deklamacji i zajmowała się tłumaczeniami dramatów z języka francuskiego (m.in. przełożyła na polski Szczęście małżeńskie Albina Valabregue)[6][5].
Zmarła w mieszkaniu przy ul. Hożej[4]. Pochowano ją na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera D-3-22,23)[7]. Przez lata na jej płycie nagrobnej widniał błędny rok urodzenia[4].
Jej brat, Witold, był ojcem aktorki Elżbiety Barszczewskiej[8], którą Wanda bardzo wspierała. Bratem ciotecznym Wandy był Julian Ochorowicz, a bratem stryjecznym Leon Barszczewski[4].
Role teatralne (wybór)
[edytuj | edytuj kod]- jako Kasandra, Odprawa posłów greckich; Teatr Wielki, Warszawa, 21 września 1907[2]
- jako Lukrecja, Beatryks Cenci Juliusza Słowackiego; Teatr Wielki, Warszawa, 30 kwietnia 1909 (jubileusz 25-lecia pracy na scenie)[4]
- jako Matka, Klątwa; Teatr Wielki, Warszawa, Wielki Wtorek, 22 marca 1910[9]
- jako Julia, Modne małżeństwo; Teatr Letni, Warszawa, 10 lipca 1913
- jako Celina Bełska, Dom kobiet; Teatr Polski, Warszawa, 21 marca 1930 – spektakl określany jako „wydarzenie sezonu”; u Wandy Barszczewskiej zwrócono uwagę m.in. na wspaniałą dykcję i majestat granej w tym spektaklu postaci[10]; był to jej ostatni występ na scenie[4].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Złoty Krzyż Zasługi (9 listopada 1931)[11]
- Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)[12].
Spuścizna
[edytuj | edytuj kod]W 1911 rzeźbiarz Czesław Makowski wykonał gipsowy medalion z popiersiem Wandy Barszczewskiej. Jego kopie znajdują się w Muzeum Teatralnym i Instytucie Teatralnym, a oryginał w Galerii Rzeźby w Łazienkach Królewskich. Jest eksponowany w Królewskiej Galerii Rzeźby w Starej Pomarańczarni. Rękopisy Wandy Barszczewskiej przechowuje Pracownia Historii Szkolnictwa Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w Warszawie[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Genealodzy PL Genealogia, Akt urodzenia [online], metryki.genealodzy.pl [dostęp 2022-12-29].
- ↑ a b Wanda Barszczewska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2019-12-01].
- ↑ a b Zofia Nałkowska, Dzienniki, t. 2: 1935–1939, Warszawa: Czytelnik, 1988, ISBN 83-07-01579-0, OCLC 180456568 [dostęp 2019-12-01].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Igor Strojecki, Tajemnice damy z medalionu, „Stolica” (3–4), 2019, s. 31–35.
- ↑ a b c d Czachowska Jadwiga, Raszewski Zbigniew (red.), Słownik Biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965, PWN, 1973.
- ↑ Szczęście małżeńskie. Komedya w 3 aktach przez Albina Valabregue, tłumaczyła Wanda Barszczewska (Kraków 27 II 1886) – Silesian Digital Library [online], www.sbc.org.pl [dostęp 2019-12-01].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: BARSZCZEWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-01].
- ↑ PressReader.com – Your favorite newspapers and magazines. [online], www.pressreader.com [dostęp 2019-12-01].
- ↑ Roman. Taborski, Dramaty Stanisława Wyspiańskiego na scenie do 1939 roku, Warszawa: Wydawn. Nauk. Semper, 1994, s. 105, ISBN 83-85810-24-2, OCLC 34576283 [dostęp 2019-12-01].
- ↑ Edward Krasiński, Wokół premiery Domu Kobiet – listy z archiwum Arnolda Szyfmana, „Pamiętnik teatralny” (z. 3-4), 1974.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346 „za zasługi na polu sztuki scenicznej”.
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306 „za zasługi dla polskiej sceny”.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Portret Wandy Barszczewskiej – zbiory cyfrowe Muzeum Narodowego w Warszawie
- Wanda Barszczewska na zdjęciach w bibliotece Polona