Władisław Ardzinba
 Władisław Ardzinba w redakcji gazety Prawda w Moskwie w 1996 roku | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Prezydent Abchazji | |
| Okres |
od 26 listopada 1994 |
| |
.jpg)
Władisław Ardzinba (ros. Владислав Ардзинба, ur. 14 maja 1945[1] w Jaszyra koło Suchumi, zm. 4 marca 2010 w Moskwie) – abchaski polityk. Pierwszy prezydent nieuznawanej na arenie międzynarodowej[a], ale faktycznie niepodległej Abchazji (wchodzącej de jure w skład Gruzji) od 26 listopada 1994 do 12 lutego 2005.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Historyk z wykształcenia[2], specjalizował się w historii i mitologii Bliskiego Wschodu[3]. Pracował do 1987 w Instytucie Orientalistycznym w Moskwie[2]. W 1989 został wybrany na deputowanego do Rady Najwyższej ZSRR, od końca 1990 przewodniczył także Radzie Najwyższej Autonomicznej Republiki Abchazji[2]. W parlamencie związkowym należał do zachowawczej grupy deputowanych sprzeciwiających się postulatom pierestrojki i polityce Michaiła Gorbaczowa[4]. W znaczący sposób przyczynił się do zmiany ordynacji wyborczej do Rady Najwyższej Abchazji, która umożliwiła objęcie większości mandatów przez Abchazów, mimo przewagi liczebnej Gruzinów w republice[5].
W lipcu 1992 kierowana przez Ardzinbę Rada Najwyższa Abchazji proklamowała niepodległość prowincji[5]. Sam Ardzinba zapowiedział, iż 14 sierpnia 1992 Rada Najwyższa omówi problem uporządkowania relacji bilateralnych z Gruzją, która dążyła do zachowania integralności terytorialnej i nie miała zamiaru zgodzić się na secesję Abchazji. 14 sierpnia na terytorium Abchazji wkroczyły siły gruzińskie, rozpoczynając wojnę w Abchazji[5]. W walce z Gruzją Ardzinba aktywnie rekrutował do abchaskich sił zbrojnych ochotników z Północnego Kaukazu, w tym Czeczeńców, dowodzonych przez Szamila Basajewa[3]. Latem 1993 Ardzinba brał udział w rozmowach pokojowych z gruzińskim prezydentem Eduardem Szewardnadze, pod auspicjami rosyjskiego prezydenta Borysa Jelcyna[6], jednak już 15 września 1993, po wejściu wojsk Tengiza Kitowaniego do Abchazji (pod pretekstem walki ze zwolennikami obalonego prezydenta Zwiada Gamsachurdii[b]), zerwał rozejm. Ofensywa Abchazów zakończyła się ich sukcesem. W rezultacie klęski Gruzinów 250 tys. przedstawicieli tej narodowości zostało zmuszonych do opuszczenia prowincji[7].
Ardzinba został w 1994 pierwszym prezydentem nieuznawanej na arenie międzynarodowej Abchazji[3]. Rządził nią de facto jednoosobowo, podpisał w maju 1994 układ gwarantujący wycofanie wojsk walczących stron ze strefy buforowej między Abchazją i Gruzją i zapewniający uchodźcom możliwość powrotu do dawnych miejsc zamieszkania. Prezydent Abchazji utrudniał jednak realizację tego ostatniego zobowiązania, przez co jedynie 20% wypędzonych Gruzinów wróciło do swoich domów, nie odzyskując przy tym całości lub części utraconego mienia[8]. Ardzinba nie zgodził się w tym samym roku na uznanie Abchazji za autonomiczną republikę w granicach Gruzji, żądając, by kraj ten przyjął ustrój konfederacyjny, a Abchazja została uznana za jej człon równorzędny z Gruzją. Rozwiązanie to było niemożliwe do przyjęcia dla rządu gruzińskiego[8].
Po wybuchu I wojny czeczeńskiej Rosja ochłodziła swoje stanowisko wobec aspiracji rządu abchaskiego. Przewodniczący Dumy Władimir Szumiejko w czasie oficjalnej podróży na Zakaukazie w 1995 nazwał Ardzinbę bandytą, porównując go z Dżocharem Dudajewem, analogicznie wypowiadał się o prezydencie nieuznawanej Abchazji premier Rosji Wiktor Czernomyrdin w czasie swojej wizyty w Tbilisi w tym samym roku. Równocześnie Rosja nie podjęła bardziej zdecydowanych kroków progruzińskich[8].
3 października 1999 Ardzinba został wybrany na drugą kadencję prezydencką. Dzień później Rada Bezpieczeństwa ONZ potwierdziła swoje stanowisko wobec Abchazji, także władze gruzińskie określiły wybory jako bezprawne[9]. Z powodu pogarszającego się stanu zdrowia Ardzinba był coraz mniej aktywny w bieżącej polityce, a w 2005 odszedł z urzędu. Zmarł w 2010 w klinice w Moskwie[3]. Po jego śmierci ogłoszono w Abchazji trzydniową żałobę[10]. Mimo że w ostatnich latach życia tracił popularność w społeczeństwie abchaskim ze względu na niski poziom życia w republice, wciąż cieszy się znacznym szacunkiem jako twórca współczesnej Abchazji[11].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Niepodległość uznana jedynie przez Rosję i Nikaraguę od 2008.
- ↑ Równocześnie z wojną abchaską trwała wojna domowa w Gruzji.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Who’s who in international affairs 2003., wyd. 3rd ed, London: Europa Publications, 2002, ISBN 1-85743-156-1, OCLC 50526266 [dostęp 2020-02-07].
- ↑ a b c W. Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2010, s. 450. ISBN 978-83-7436-219-1.
- ↑ a b c d First Abkhaz Leader Ardzinba Dead at 64.
- ↑ Rafał Czachor, Abchazja, Osetia Południowa, Górski Karabach: geneza i funkcjonowanie systemów politycznych, Wrocław 2014, s. 158.
- ↑ a b c W. Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2010, s. 295–296. ISBN 978-83-7436-219-1.
- ↑ W. Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2010, s. 298. ISBN 978-83-7436-219-1.
- ↑ W. Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2010, s. 304–306. ISBN 978-83-7436-219-1.
- ↑ a b c W. Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2010, s. 314–315. ISBN 978-83-7436-219-1.
- ↑ W. Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2010, s. 433. ISBN 978-83-7436-219-1.
- ↑ 7, 8, 9 марта объявляются в Республике Абхазия траурными днями [online], archive.ph, 1 lipca 2012 [dostęp 2022-07-04].
- ↑ Rafał Czachor, Abchazja, Osetia Południowa, Górski Karabach: geneza i funkcjonowanie systemów politycznych, Wrocław 2014, s. 172–173.
