Vytautas Landsbergis

Vytautas Landsbergis

Data i miejsce urodzenia	18 października 1932 Kowno
Przewodniczący Sejmu
Okres	od 25 listopada 1996 do 19 października 2000
Przynależność polityczna	Związek Ojczyzny
Poprzednik	Česlovas Juršėnas
Następca	Artūras Paulauskas
Głowa państwa litewskiego
Okres	od 11 marca 1990 do 25 listopada 1992
Przynależność polityczna	Sąjūdis
Następca	Algirdas Brazauskas
Odznaczenia

Vytautas Landsbergis (ur. 18 października 1932 w Kownie) – litewski polityk i muzykolog, głowa państwa litewskiego w latach 1990–1992 (jako przewodniczący parlamentu), ustawowo uznany w 2022 za pierwszego przywódcę niepodległej od 1990 Litwy, poseł i eurodeputowany.

Życiorys

Ukończył szkołę średnią w Kownie, a w 1955 studia w Konserwatorium Litewskim. W 1969 obronił doktorat z zakresu muzykologii. W 1994 został doktorem habilitowanym nauk humanistycznych. Od 1952 do 1990 pracował jako nauczyciel. Od 1978 do 1990 był profesorem historii muzyki w Litewskiej Akademii Muzyki. Autor nagradzanej monografii poświęconej litewskiemu kompozytorowi Mikalojusowi Čiurlionisowi z 1975. Na potrzeby tej pracy przy pomocy ciotki korespondował z przyjaciółmi kompozytora w języku polskim, co pomogło opanować ten język.

Od 1988 był zaangażowany w działalność litewskiego niepodległościowego ruchu Sąjūdis, należał do grupy założycielskiej tej organizacji. Do 1990 kierował radą Sąjūdisu, w 1991 został jego honorowym przewodniczącym.

W marcu 1989 uzyskał mandat w wyborach Zjazdu Deputowanych Ludowych ZSRR, a w lutym 1990 został członkiem Rady Najwyższej Litewskiej SRR. 11 marca 1990 wybrano go na jej przewodniczącego. Stał się wówczas głową państwa litewskiego. Przewodniczył w tym dniu historycznej sesji parlamentu, na której ogłoszono Akt Przywrócenia Państwa Litewskiego, proklamujący powstanie niepodległej Republiki Litewskiej. Pod jego przywództwem Litwa stawiła opór blokadzie i zbrojnej interwencji Armii Radzieckiej oraz uzyskała międzynarodowe uznanie niepodległości.

W 1992, po wygranych przez postkomunistów z LDDP wyborach, został liderem sejmowej opozycji. W 1993 na bazie znacznej części Sąjūdisu współtworzył nowe ugrupowanie pod nazwą Związek Ojczyzny (Litewscy Konserwatyści), którym kierował przez dziesięć lat. W kadencji 1996–2000 sprawował urząd przewodniczącego Sejmu. W 1998 bez powodzenia kandydował w wyborach prezydenckich, zajmując w nich trzecie miejsce z wynikiem 15,90%. Zasiadał także w parlamencie kolejnej kadencji (do 2004).

Od maja do lipca 2004 był posłem do PE V kadencji w ramach delegacji krajowej. W 2004 i 2009 uzyskiwał z ramienia konserwatystów mandat deputowanego do Parlamentu Europejskiego VI i VI kadencji. W 2014 nie ubiegał się o reelekcję, europosłem został wówczas jego wnuk Gabrielius Landsbergis.

W 2022 parlament uchwalił ustawę uznającą Vytautasa Landsbergisa za pierwszego przywódcę niepodległego od 1990 państwa litewskiego.

Odznaczenia i wyróżnienia

• Wielki Krzyż ze Złotym Łańcuchem Orderu Witolda Wielkiego (2003)
• Wielki Krzyż Orderu Witolda Wielkiego (1998)
• Gwiazda Tysiąclecia Litwy (2009)
• Wielki Oficer Legii Honorowej (Francja)
• Krzyż Wielki Orderu Honoru (Grecja)
• Krzyż Wielki Wielki Oficer Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa)
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi (Norwegia)
• Krzyż Wielki Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej (Polska)
• Order Wolności (Ukraina)
• Tytuł honorowego obywatela Wilna (2021)

Życie prywatne

Rodzina Vytautasa Landsbergisa pochodzi z Kurlandii. Jak sam wspominał, w rodzinie mówiło się w języku polskim i litewskim, dochodziło do wewnątrzrodzinnych podziałów ze względu na tożsamości narodowe.

Jest synem architekta Vytautasa Landsbergisa-Žemkalnisa oraz wnukiem dramaturga Gabrieliusa Landsbergisa-Žemkalnisa. Był żonaty z pianistką Gražiną Ručytė-Landsbergienė (1930–2020). Ma troje dzieci (córki Jūratė i Birutė oraz syna Vytautasa V.). Posługuje się biegle językiem polskim.

Bibliografia

• Profil na stronie Parlamentu Europejskiego. [dostęp 2013-01-02].
• Nota biograficzna na stronie Sejmu Republiki Litewskiej. [dostęp 2013-01-02]. (lit.).