Veľké Leváre
48°30′11″N 17°00′04″E/48,503056 17,001111 Kościół w Veľkých Levárach | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj | |||
| Powiat | |||
| Starosta |
Štefan Kudlička[1] | ||
| Powierzchnia |
26,45[2] km² | ||
| Wysokość |
170[3] m n.p.m. | ||
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|||
| Nr kierunkowy |
421 34[3] | ||
| Kod pocztowy |
908 73[3] | ||
| Tablice rejestracyjne |
MA | ||
Położenie na mapie kraju bratysławskiego  | |||
Położenie na mapie Słowacji  | |||
| 48°30′11″N 17°00′04″E/48,503056 17,001111
| |||
| Strona internetowa | |||
Veľké Leváre (węg. Nagylévárd)[6][7] – wieś (obec) na Słowacji położona w kraju bratysławskim, w powiecie Malacky, w regionie Záhorie[8], 10 km od Malaciek i 40 km od Bratysławy[9][10].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Na terenie wsi ludzkie osadnictwo istniało już w młodszym neolicie. Wieś powstała na ważnym szlaku handlowym, biegnącym przez Záhorie z południa na północ, jako osada strażnicza[11].
Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1378 roku[12], kiedy nosiła ona nazwę Noglew. W 1380 wieś nazywała się Lwer, w 1413 Leuar, w 1446 Schüzen, w 1460 Lewary Maior, w 1488 Welykylewar, w 1498 Großchüczen, w 1518 Welykylwar, w 1773 Welke Lewardy, w 1808 Weliké Lewáre, w 1920 Velké Leváry, a od 1927 nosi obecną nazwę[13]. W XVI w. osiedli tu koloniści z Chorwacji, a wkrótce po nich osadnicy habańscy. Ci drudzy zajmowali się głównie wyrobem szeroko znanej ceramiki "habańskiej" oraz produkcją noży. Następnie pojawili się kolejni osadnicy z Moraw. Od 1744 r. miejscowość rozwijała się jako szlacheckie miasteczko, obdarzone prawami organizowania cotygodniowych targów i dorocznych jarmarków. W XIX w. nastąpił dalszy rozwój rzemiosła, powstały cechy rzemieślnicze. Z końcem tego stulecia funkcjonował już młyn parowy, cegielnia, gorzelnia. W latach międzywojennych głośne strajki robotników drzewnych[11].
W 1397 roku w miejscowości znajdował się mały kościół. W latach 1729–1733 na jego miejscu wybudowano nowy[14], barokowy o dwóch wysokich wieżach, wchodzący w skład archidiecezji bratysławskiej[15]. Znajduje się w nim największy ołtarz w stylu ludwikowskim (Ludwika XVI) na Słowacji[14][16]. Przed kościołem stoi pręgierz z początków XVIII w.[11] We wsi znajduje się także kościół ewangelicki należący do senioratu bratysławskiego[17], a także dwór habański z 1592 roku, będący największą zachowaną budowlą anabaptystów w Europie stojącą w pierwotnym miejscu ich osiedlenia. Od 1972 roku jest on siedzibą Muzeum Anabaptystów[18].
Ludność
[edytuj | edytuj kod]Według danych z dnia 31 grudnia 2014, wieś zamieszkiwało 3576 osób, w tym 1806 kobiet i 1770 mężczyzn[19].
W 2001 roku rozkład populacji względem narodowości i przynależności etnicznej wyglądał następująco[20]:
- Słowacy – 97,26%
- Romowie – 1,08%
- Czesi – 0,90%
- Węgrzy – 0,20%
- Polacy – 0,03%
- pozostali/nie podano – 0,52%,
natomiast w 2011 roku przedstawiał się on tak[21]:
- Słowacy – 96,11%
- Czesi – 0,76%
- Węgrzy – 0,42%
- Romowie – 0,23%
- Rusini – 0,20%
- Ukraińcy – 0,06%
- Morawianie – 0,06%
- Polacy – 0,03%
- Żydzi – 0,03%
- Serbowie – 0,03%
- Bułgarzy – 0,03%
- pozostali – 0,06%
- nie podano – 2%
Ze względu na wyznawaną religię struktura mieszkańców kształtowała się w 2001 roku następująco[22]:
- Katolicy rzymscy – 81,11%
- Ateiści – 11,81%
- Luteranie – 3,85%
- Zbory chrześcijańskie – 0,20%
- Świadkowie Jehowy – 0,20%
- Katolicy greccy – 0,12%
- Starokatolicy – 0,03%
- Adwentyści Dnia Siódmego – 0,03%
- nie podano – 2,65%,
natomiast w 2011 roku prezentowała się tak[23]:
- Katolicy rzymscy – 72,51%
- Ateiści – 14,17%
- Luteranie – 3,01%
- Zbory chrześcijańskie – 0,68%
- Katolicy greccy – 0,23%
- Prawosławni – 0,20%
- Świadkowie Jehowy – 0,20%
- Metodyści – 0,11%
- Adwentyści Dnia Siódmego – 0,06%
- Kalwiniści – 0,06%
- Starokatolicy – 0,03%
- Baptyści – 0,03%
- Kościół Braterski – 0,03%
- Mormoni – 0,03%
- pozostali – 0,25%
- nie podano – 8,42%
W miejscowości urodził się czeski klarnecista i dyrygent Gustav Brom[24][25][26][27].
Transport
[edytuj | edytuj kod]W miejscowości znajduje się stacja kolejowa, przez którą przebiega trasa linii nr 110 z Bratysławy do Brzecławia[28], a także kilka przystanków autobusowych na trasie z Bratysławy do wsi Borský Svätý Jur[29][30]. Przez miejscowość przebiega również droga krajowa nr 2[31].
Od 1646 do 1948 roku istniała przeprawa promowa na Morawie z Veľkých Levarów do Drösing[32][33].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí. Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 26,45S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ a b c Statistical Office of the Slovak Republic: Základná charakteristika. 2015-04-17. [dostęp 2022-03-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Wykaz urzędów telegraficznych w Czechosłowacji. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Poczt i Telegrafów”. R. 3, № 23, s. 390, 393, 1921-05-14. Ministerstwo Poczt i Telegrafów. (pol.).
- ↑ György Lelkes: Magyar helységnév-azonosító szótár. Budapest: Balassi Kiadó, 1992, s. 279. ISBN 978-963-7873-00-3. (węg.).
- ↑ Veľké Leváre. ezahorie.sk. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Všeobecné informácie. levare.sk. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Veľké Leváre. muzeum.sk. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ a b c Szomolányi Juraj a kolektív: Malé Karpaty. Turistický sprievodca ČSSR, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1986, s. 325-326 (słow.)
- ↑ Veľké Leváre. e-obce.sk. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Miroslav Kropilák: Vlastivedný slovník obcí na Slovensku. T. 3. Bratislava: Veda, 1978, s. 246. (słow.).
- ↑ a b Kostol Mena Panny Márie. farnost.velkelevare.info. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Dekanáty a farnosti. abuba.sk. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Ján Karásek: Reštaurátori zachraňujú najväčší luisézny oltár v SR. sme.sk, 1997-08-21. [dostęp 2017-07-27]. (słow.).
- ↑ Bratislavský seniorát. ecav.sk. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Habánsky dvor – Veľké Leváre. slovakia.travel. [dostęp 2017-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-14)]. (pol.).
- ↑ Počet obyvateľov k 31.12.2014 / Population on 31st December 2014. statistics.sk. [dostęp 2017-07-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-05-30)]. (słow. • ang.).
- ↑ Výsledky sčítania obyvateľov, domov a bytov 2001 – Obyvateľstvo podľa pohlavia a národnosti – Veľké Leváre. sodb.infostat.sk. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Sčítanie obyvateľov, domov a bytov 2011 – Obyvateľstvo podľa pohlavia a národnosti – Veľké Leváre. statistics.sk. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Výsledky sčítania obyvateľov, domov a bytov 2001 – Obyvateľstvo podľa pohlavia a náboženstva – Veľké Leváre. sodb.infostat.sk. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Sčítanie obyvateľov, domov a bytov 2011 – Obyvateľstvo podľa pohlavia a náboženského vyznania – Veľké Leváre. statistics.sk. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Československý biografický slovník. Praha: Encyklopedický Institut ČSAV, 1992, s. 68. (cz.).
- ↑ Zomrel slávny dirigent Gustav Brom. sme.sk, 1995-09-26. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Lothar Martin: DAS ORCHESTER DES GUSTAV BROM IST EINE BIG BAND VON WELTFORMAT. radio.cz, 2016-03-06. [dostęp 2017-07-25]. (niem.).
- ↑ Gustav Brom. encyklopedie.brna.cz. [dostęp 2017-07-25]. (cz.).
- ↑ 110 Bratislava - Kúty - Břeclav. zsr.sk. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ 102416 Bratislava - Malacky - Malé Leváre/Závod - Borský Svätý Jur. slovaklines.sk. [dostęp 2021-03-31]. (słow.).
- ↑ 275 (Bratislava-)Malacky-Závod-Borský Svätý Jur. idsbk.sk. [dostęp 2021-03-31]. (słow.).
- ↑ Miestopisný priebeh ciest I. triedy. [w:] Miestopisný priebeh cestných komunikácií [on-line]. ssc.sk, 2016. [dostęp 2017-07-25]. (słow.).
- ↑ Historické spojenie. tikdnv.sk. [dostęp 2017-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-03)]. (słow.).
- ↑ Prievoz/Fähren/Ferry. [w:] CHKO Záhorie [on-line]. daphne.sk. s. 36. [dostęp 2017-08-12]. (słow. • niem. • ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona internetowa (słow.)
