Uvariopsis
 Uvariopsis dicaprio | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Uvariopsis | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Uvariopsis Engler Notizbl. Königl. Bot. Gart. Berlin 2: 298 (1899)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
U. zenkeri[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
Uvariopsis Engl. – rodzaj roślin z rodziny flaszowcowatych (Annonaceae). Obejmuje 19 gatunków[3][5], przy czym 6 z nich opisano w XXI wieku, m.in. w 2022 roku gatunek U. dicaprio nazwano na cześć Leonardo DiCaprio[5]. Uhonorowano w ten sposób aktora w podziękowaniu za jego udział w kampanii na rzecz ochrony kompleksu Ebo Forest w Kamerunie – jedynego znanego miejsca występowania tego endemitu i ważnego centrum różnorodności roślinności tropikalnej[6][7].
Zasięg rodzaju Uvariopsis obejmuje Afrykę Środkową na obszarze od Gwinei na zachodzie, po Sudan i Kenię na wschodzie i Angolę i Zambię na południu[3]. Są to drzewa zwykle niewielkich rozmiarów wyróżniające się parzystą liczbą listków okwiatu (u innych flaszowcowatych kwiaty są trzykrotne)[5]. Większość gatunków rośnie w nizinnych lasach równikowych, tylko U. submontana i U. lovettiana występują w podgórskich lasach mglistych odpowiednio w Kamerunie i Tanzanii. Wiele gatunków ma bardzo ograniczone zasięgi lub znanych jest z pojedynczych okazów. Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w Kamerunie, gdzie rośnie 14 gatunków, z czego 6 jest endemitami tego kraju. Rośliny te zagrożone są w wysokim stopniu postępującym niszczeniem lasów – ich wylesianiem i zamianą na obszary górnicze lub plantacje olejowca[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Zimozielone drzewa i krzewy[8], na ogół o niewielkich rozmiarach[5]. Pędy nagie lub owłosione[5], włoski zawsze pojedyncze, proste[8].
- Liście
- Jak w całej rodzinie – skrętoległe, pojedyncze, krótkoogonkowe i całobrzegie[9][5].
- Kwiaty
- U większości przedstawicieli kwiaty są jednopłciowe (wyjątek wśród flaszowcowatych). Kwiaty męskie są mniejsze od żeńskich, wszystkie wyrastają na szypułkach pojedynczo lub w pęczkach. U wielu przedstawicieli rodzaju kwiaty rozwijają się wprost na starszych pędach i pniu (kaulifloria), ale też są i takie, u których wyrastają w kątach liści[5]. Okwiat składa się z dwóch złączonych działek kielicha i czterech, rzadko trzech płatków korony wyrastających w jednym okółku[5]. Pręciki w kwiatach męskich są bardzo liczne i składają się niemal z samych eliptyczno-jajowatych pylników – nitki, na których są osadzone, są bardzo silnie zredukowane. Owocolistki w kwiatach żeńskich są wolne, jajowate i omszone, na szczycie z siedzącym znamieniem każdy zawiera jedną komorę u podstawy[8].
- Owoce
- Mięsiste, niepękające, walcowate do jajowatych, zwykle ciasno upakowane i zwężone u nasady[8].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna
Rodzaj należy do rodziny flaszowcowatych, a w jej obrębie do podrodziny Annonoideae i plemienia Monodoreae[10].
- Wykaz gatunków[3]
- Uvariopsis bakeriana (Hutch. & Dalziel) Robyns & Ghesq.
- Uvariopsis bisexualis Verdc.
- Uvariopsis citrata Couvreur & Niang.
- Uvariopsis congensis Robyns & Ghesq.
- Uvariopsis congolana (De Wild.) R.E.Fr.
- Uvariopsis dicaprio Cheek & Gosline[5]
- Uvariopsis dioica (Diels) Robyns & Ghesq.
- Uvariopsis globiflora Keay
- Uvariopsis guineensis Keay
- Uvariopsis korupensis Gereau & Kenfack
- Uvariopsis letestui Pellegr.
- Uvariopsis lovettiana Couvreur & Q.Luke
- Uvariopsis noldeae Exell & Mendonça
- Uvariopsis sessiliflora (Mildbr. & Diels) Robyns & Ghesq.
- Uvariopsis solheidii (De Wild.) Robyns & Ghesq.
- Uvariopsis submontana Kenfack, Gosline & Gereau
- Uvariopsis tripetala (Baker f.) G.E.Schatz
- Uvariopsis vanderystii Robyns & Ghesq.
- Uvariopsis zenkeri Engl.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
- ↑ a b c d e Uvariopsis Engl.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-09].
- ↑ Uvariopsis Engler. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-01-09].
- ↑ a b c d e f g h i j Gosline G, Cheek M, Onana JM, Ngansop Tchatchouang E, van der Burgt XM, MacKinnon L, Dagallier LMJ.. Uvariopsis dicaprio (Annonaceae) a new tree species with notes on its pollination biology, and the Critically Endangered narrowly endemic plant species of the Ebo Forest, Cameroon.. „PeerJ”. 9:e12614, 2022.
- ↑ Sana Noor Haq: Scientists name new tropical tree species after Leonardo DiCaprio. CNN, 9.01.2022. [dostęp 2022-01-10].
- ↑ Chen Ly: Newly identified tree species named in honour of Leonardo DiCaprio. newscientist.com, 6.01.2022. [dostęp 2022-01-10].
- ↑ a b c d Uvariopsis Engl. & Diels [family ANNONACEAE]. [w:] Global Plants [on-line]. JSTOR. [dostęp 2022-01-09].
- ↑ Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 105-106. ISBN 978-1842466346.
- ↑ Lars W. Chatrou, Michael D. Pirie, Roy H. J. Erkens, Thomas L. P. Couvreur, Kurt M. Neubig, J. Richard Abbott, Johan B. Mols, Jan W. Maas, Richard M. K. Saunders, Mark W. Chase. A new subfamilial and tribal classification of the pantropical flowering plant family Annonaceae informed by molecular phylogenetics. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 169, 1, s. 5–40, 2012. DOI: 10.1111/j.1095-8339.2012.01235.x.