Urszulewo (gmina Skrwilno)
52°58′38″N 19°33′18″E/52,977222 19,555000| wieś | |
 Zabudowania nad Jeziorem Urszulewskim | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (marzec 2011) |
216[2] |
| Strefa numeracyjna |
54 |
| Kod pocztowy |
87-506[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CRY |
| SIMC |
0870050 |
Położenie na mapie gminy Skrwilno  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu rypińskiego  | |
| 52°58′38″N 19°33′18″E/52,977222 19,555000[1]
| |
Urszulewo – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Skrwilno, na obszarze Równiny Urszulewskiej przy drodze wojewódzkiej nr 560. Wieś położona jest w bliskim sąsiedztwie Szczutowa i Słupi.
Miejscowość leży nad Jeziorem Urszulewskim. Znajduje się w niej wiele domów letniskowych oraz gospodarstwa agroturystyczne. We wsi działa poczta[4], sklep, Ochotnicza Straż Pożarna[5] i duży tartak[6].
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa włocławskiego. Miejscowość jest siedzibą sołectwa[7].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 wieś liczyła 216 mieszkańców[2].
Geneza i znaczenie nazwy
[edytuj | edytuj kod]Nazwa Urszulewo stosowana jest od II wojny światowej. Wcześniej posługiwano się nazwą Orszulewo, pochodzącą zapewne od imienia właścicielki wsi w XVI w. Urszuli Sierpskiej. Zgodnie z informacją Rady Języka Polskiego, imię Orszula jest oboczną formą imienia Urszula. W języku łacińskim ursula, to mała ursa, czyli niedźwiedziczka. Wpływ na utrzymanie formy Orszula mógł mieć język włoski, w którym łacińska nazwa ursa, to orsa[8].
Historia
[edytuj | edytuj kod]XVI–XVII w.
[edytuj | edytuj kod]Wieś została lokowana po 1543 przez Urszulę Sierpską, córkę Elżbiety ze Skórów Sierpskiej i Prokopa Sierpskiego vel Gulczewskiego, starosty i chorążego płockiego[9] i żonę Marcina z Ostroroga Lwowskiego herbu Nałęcz, kasztelana kowalskiego (zm. 1535/38). Według regestru poborowego z 1564 była wsią należącą ciągle do Urszuli Sierpskiej. W rejestrze tym zostali wyliczeni jako „novo locati” czterej kmiecie: Antoni Villicus, Stanisław Wydrowski, Albert Vernoch i Mateusz Gryzek[10]. Następnie wieś przeszła na Urszulę Lwowską (córkę Marcina i Urszuli), która wyszła za mąż za Piotra Potulickiego herbu Grzymała. Kolejnym właścicielem był ich syn – Stanisław Potulicki, po którego śmierci (ok. 1618) wieś odziedziczyła jego żona – Zofia Potulicka ze Zbąskich[11]. Zofia Potulicka w 1624 przepisała wieś na uposażenie klasztoru benedyktynek w Sierpcu[12][13].
XVIII–XIX w.
[edytuj | edytuj kod]Według spisu majątków ziemskich z 1789 wieś była dalej własnością „Zakonnic Panien Benedyktynek” z Sierpca[14]. W efekcie II rozbioru Polski w 1793 Orszulewo zostało włączone do Królestwa Prus i najprawdopodobniej wtedy w efekcie konfiskaty majątków kościelnych przeszło na rzecz państwa. Po okresie Księstwa Warszawskiego Orszulewo stało się częścią Królestwa Polskiego. W związku z tym wykaz z 1825 informuje, że Orszulewo z 14 domami wchodziło w skład „Dóbr Rządowych należących do Ekonomii Serpskiéy w Obwodzie Mławskim”[15].
W czasie powstania styczniowego w dniu 9 lipca 1863 w okolicach Orszulewa doszło do bitwy. W bitwie tej oddział liczący ponad 300 partyzantów, dowodzony przez Teofila Jurkowskiego został rozbity przez około 250 osobowy oddział żołnierzy rosyjskich pod dowództwem kapitana sztabowego Kenstowicza[16]. W wyniku walk zginęło 34 powstańców, a 8 zostało rannych. Straty rosyjskie wyniosły prawdopodobnie 2 rannych. Część poległych powstańców została pochowana na cmentarzu w Szczutowie[17].
W 1864 przeprowadzono uwłaszczenie, na mocy którego chłopi uzyskali prawo własności ziemi. W efekcie w 1885 Orszulewo jest określane jako wieś włościańska. Administracyjnie miejscowość należała wtedy do powiatu rypińskiego, gminy Szczutowo i parafii Łukome. Wieś liczyła 36 domów i 216 mieszkańców[10].
XX w.
[edytuj | edytuj kod]Zgodnie z mapą z 1915 we wsi było 39 nieruchomości, w tym wiatrak i smolarnia[18].
Według spisu powszechnego z 1921 w Orszulewie było 45 budynków i 257 mieszkańców. Wśród mieszkańców 234 osoby były wyznania rzymskokatolickiego, 9 osób wyznania ewangelickiego i 14 wyznania mojżeszowego. Narodowość polską podało 240 osób, niemiecką 3 osoby, a żydowską 14 osób[19].
W okresie II wojny światowej wieś została włączona do III Rzeszy, a jej nazwa została zmieniona na „Urselhof”[20].
Legenda
[edytuj | edytuj kod]Lokalna legenda głosi, że w wodach Jeziora Urszulewskiego żyje potwór nazywany Ulek albo Paskuda[21].
Ochotnicza Straż Pożarna
[edytuj | edytuj kod]Ochotnicza Straż Pożarna w Urszulewie została założona w 1964. Początkowo na wyposażenie OSP składała się motopompa, bosaki i wiadra. Sprzęt ten przechowywano u prezesa i naczelnika OSP. W 1978 zarząd OSP zdecydował o budowie remizy. Remiza została oddana do użytku w 1981. Pierwszy samochód OSP otrzymała w 1985[22].
Pozostałe informacje
[edytuj | edytuj kod]- Na terenie wsi rośnie lipa drobnolistna mająca status pomnika przyrody[23].
- W miejscowości znajduje się grób, w którym spoczywa nieznany mężczyzna zamordowany przez Niemców w 1945[24].
- W Urszulewie od 2010 co roku w okresie letnim odbywają się regaty windsurfingowe[25].
- We wsi do 2012 znajdował się w ośrodek wypoczynkowy należący do Chorągwi Kujawsko-Pomorskiej ZHP.
- W 2017 w Urszulewie wystawiono figurę Jana Nepomucena. Figura tego świętego, czyli tzw. nepomuk, stała we wsi już wcześniej, tj. od przełomu XVIII i XIX w. do lat 80. XX w[26].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 143150
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1326 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Godziny otwarcia Poczta Polska Urszulewo [online], www.otwarcia-godziny.pl [dostęp 2016-08-16] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-11].
- ↑ Ochotnicza Straż Pożarna w Urszulewie KRS 0000121044 REGON 340145703 | Krs-Pobierz [online], krs-pobierz.pl [dostęp 2016-08-16].
- ↑ BIG FORM, Tartak Urszulewo – produkcja wyrobów drewnianych [online], tartak-urszulewo.pl [dostęp 2016-08-16].
- ↑ Logonet Sp. z o.o. w Bydgoszczy, Wykaz sołtysów Gminy Skrwilno – BIP w JST – Gmina Skrwilno [online], bip.skrwilno.lo.pl [dostęp 2016-08-11].
- ↑ Redaktor Strony Komitetu, Orszula [online], www.rjp.pan.pl [dostęp 2016-08-30].
- ↑ Piotr Gałkowski, Szlachta okolic Wąpielska (XV–XIX w.), [w:] Mirosław Krajweski (red.), Ziemia Dobrzyńska, 2000, s. 106-107, ISSN 0867-1907.
- ↑ a b Orszulewo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 604.
- ↑ Paweł Bogdan Gąsiorowski. Sieprscy : genealogia i pamięć. „Bieżuńskie Zeszyty Historyczne”. Nr 28, s. 5-20, Bieżuń 2014. Muzeum Małego Miasta w Bieżuniu.
- ↑ Kronika dziejów Ziemi Sierpeckiej [online], www.sierpc.com.pl [dostęp 2016-08-17].
- ↑ Sierpc online – Historia miasta: Kalendarium [online], www.sierpc.com.pl [dostęp 2016-08-17].
- ↑ Borucki ↓, s. 44.
- ↑ Gawarecki ↓, s. 153.
- ↑ Tadeusz Chrzanowski (red.), Życie Lasów Kujawsko-Pomorskich. Biuletyn Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu, wyd. 3 (68), Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Toruniu, 2013, s. 32, ISSN 1507-0395.
- ↑ l, Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej / Archiwum Bronisława Komorowskiego / 150. rocznica Powstania Styczniowego / Miejsca pamięci / Mazowieckie [online], www.prezydent.pl [dostęp 2016-08-17].
- ↑ MAPSTER – Szczegóły [online], igrek.amzp.pl [dostęp 2016-08-16].
- ↑ Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej ↓, s. 165.
- ↑ Urselhof is a place in German Empire – Former eastern territories [online], ehemalige-ostgebiete.de [dostęp 2016-08-17].
- ↑ Ewelina Kwiatkowska [email protected] 056 619 99 10, Tajemniczy potwór z Urszulewa straszy w szuwarach, „pomorska.pl” [dostęp 2018-10-12] (pol.).
- ↑ Piotr Gałkowski, Straże Pożarne Powiatu Rypińskiego, Rypin: Zarząd Oddziału Powiatowego OSP RP w Rypinie, 2016, s. 611-618, ISBN 978-83-944349-0-8.
- ↑ Administrator, Gmina Szczutowo [online], www.eszczutowo.pl [dostęp 2016-08-16].
- ↑ URSZULEWO – MOGIŁA OFIARY TERRORU HITLEROWSKIEGO Z 1945 ROKU [online], groby.radaopwim.gov.pl [dostęp 2016-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-19].
- ↑ Regaty Tour do Urszulewo 2016 – fotorelacja | Portal Rypina – rypin-cry.pl [online], 15 sierpnia 2016 [dostęp 2016-08-19] (pol.).
- ↑ Gmina Brzozie, Historia kołem się toczy – Gmina Brzozie, „Gmina Brzozie”, 26 czerwca 2017 [dostęp 2017-07-10] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maksymilian Borucki: Ziemia kujawska pod względem historycznym, jeograficznym, archeologicznym, ekonomicznym i statystycznym. Wyd. Herman Neuman. Włocławek 1882.
- Wincenty Hipolit Gawarecki: Opis topograficzno-historyczny Ziemi Dobrzyńskiéy. Wyd. Nakł. Karola Kuliga. Płock 1825.
- Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej: Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 1 : m.st. Warszawa : Województwo warszawskie. Wyd. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 1925.
| Siedziba gminy | |
|---|---|
| Wsie | |
| Kolonie | |
| Osady | |
| Integralne części wsi |
|
