Ulica Stawki w Warszawie
| Muranów, Nowolipki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Ulica Stawki na wysokości ul. Lewartowskiego, widok w kierunku zachodnim | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Długość |
1340 m | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Warszawy  | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 52°15′10,0″N 20°59′20,8″E/52,252778 20,989111
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ulica Stawki – ulica Warszawy w dzielnicach Wola i Śródmieście, na osiedlu Muranów.
Ulica zaczyna się przy ul. gen. Władysława Andersa i biegnie do ul. Okopowej. Przedłużeniem ulicy w kierunku wschodnim jest ul. Muranowska.
Historia
[edytuj | edytuj kod]„Stawkami” pierwotnie określano grunty Szymanowskich, dopiero później nazwę tę nadano ulicy[1]. Powstała ona w miejscu drogi narolnej[2], prowadzącej wzdłuż glinianek i stawów (stąd jej nazwa)[3]. Stawy powstały w wyniku spiętrzeń rzeki Drny[4]. Pierwotnie była to niewielka uliczka zaczynająca bieg od ul. Pokornej i ciągnąca się do ul. Okopowej, równoległa do ul. Niskiej[1].
Zabudowę rozpoczęto około 1770. Nazwa ulicy występuje od 1784[3].
W 1824 na rozkaz wielkiego księcia Konstantego pomiędzy ulicami: Dziką, Stawki i Pokorną powstał plac musztry oraz przeglądów wojska, nazwany placem Broni. Plac miał kształt kwadratu o boku 420 metrów i był największym placem XIX-wiecznej Warszawy[5]. Wytyczenie placu spowodowało przesunięcie wschodniego wlotu Stawek na skrzyżowaniu z ul. Dziką o około 40 metrów na południe oraz odgięcie 250-metrowego odcinka ulicy na wschód od skrzyżowania z ul. Dziką względem osi równoległej do ul. Niskiej[6].
W 1891 na teren u zbiegu Stawek i ul. Pokornej przeniesiono z ul. Wałowej targowisko nazywane Wołówką[7].
Od XIX wieku wśród mieszkańców przeważała ludność żydowska. W listopadzie 1940 zachodnia część ulicy znalazła się w granicach warszawskiego getta[8]. W styczniu lub lutym 1941 do getta włączono również Umschlagplatz oraz nieparzystą (południową) stronę Stawek[8].
Po wojnie zmieniono przebieg ulicy, wydłużając ją o 280 metrów na południowy wschód od skrzyżowania z ul. Pokorną do skrzyżowania z nową ul. Marcelego Nowotki[a], w miejscu północno-wschodniego narożnika zlikwidowanego placu Muranowskiego[9]. Nowy odcinek ulicy poprowadzono przez obszar dawnego pałacowego ogrodu oraz dziedzińca pałacu Murano, który w drugiej połowie XIX wieku pokryty został przez gęstą zabudowę mieszkalną[10]. Ponadto zachodni wlot ulicy na skrzyżowaniu z ul. Dziką przesunięto o około 40 metrów na południe, umieszczając go naprzeciwko wlotu wschodniego, zaś 480-metrowy odcinek pomiędzy skrzyżowaniami z ulicami Dziką i Smoczą odgięto na południe prowadząc ulicę przez obszar zniszczonej zabudowy mieszkalnej. Ulicy o zmienionym przebiegu nadano nazwę ulica Stawki uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 25 marca 1959[11].
1 stycznia 1956 oddano do użytku linię tramwajową przebiegającą wzdłuż ulicy na odcinku pomiędzy skrzyżowaniami z ulicami Marcelego Nowotki[a] i Juliana Marchlewskiego[b][12] z torowiskiem niewydzielonym pomiędzy skrzyżowaniami z ulicami Pokorną i Dziką oraz torowiskiem wydzielonym na pozostałych odcinkach[13].
W latach 1949–1967 w rejonie zachodniej części ulicy zbudowano osiedle Muranów Zachodni[14]. W latach 1966–1968 pod nr 14 wzniesiono budynek Technikum Poligraficznego[15]. W latach 1974–1978 w niedużej odległości, przy ulicach Dzikiej i Inflanckiej wzniesiono osiedle Stawki[16].
Ważniejsze obiekty
[edytuj | edytuj kod]- Biurowiec Intraco (nr 2)
- Pomnik Umschlagplatz
- Gmach Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego (nr 5/7)
- Trakt Pamięci Męczeństwa i Walki Żydów – dwa kamienne bloki oraz dwie tablice pamiątkowe (nr 5/7 oraz 10)
- Pomnik granic warszawskiego getta (ulica Stawki róg Okopowej)
- Zespół Szkół Licealnych i Ekonomicznych nr 1 wraz z Zespołem Szkół Collegium Szkoła Służb Medycznych i Młodzieżowym Domem Kultury Śródmieście. Przed II wojną światową w budynku miały swoją siedzibę Publiczne Szkoły Powszechne nr 112, 120 i 122, biura Zarządu Miasta st. Warszawy, Archiwum Dawnych Ksiąg Meldunkowych oraz dom składowy wraz z biurami magazynów, ekspedycji i oddziału celnego. W czasie funkcjonowania getta w gmachu mieścił się szpital żydowski. Zachodnia część budynku wyznaczała Umschlagplatz. 1 sierpnia 1944 oddział „Kolegium A” Kedywu Armii Krajowej, dowodzony przez por. Stanisława Janusza Sosabowskiego ps. „Stasinek”, zdobył budynek po walce z załogą SS, uwalniając uwięzionych tam Żydów z Węgier i Grecji, co upamiętnia tablica[17]
- Zespół Szkół Poligraficznych im. Marszałka Józefa Piłsudskiego (nr 14)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Daniela Kosacka: Północna Warszawa w XVIII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 132.
- ↑ Daniela Kosacka: Północna Warszawa w XVIII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 133.
- ↑ a b Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 182. ISBN 978-83-62189-08-3.
- ↑ Daniela Kosacka: Północna Warszawa w XVIII wieku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 44.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Suplement '96. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1996, s. 12. ISBN 83-01-12057-6.
- ↑ Plan Miasta Stołecznego Warszawy, Wymierzony przez Officerów Korpusu Inżenierów w latach 1818 i 1819 i litografowany przez tychże roku 1822. Warszawa: Korpus Inżynierów Wojskowych, 1825.
- ↑ Jarosław Zieliński, Jerzy S. Majewski: Spacerownik po żydowskiej Warszawie. Warszawa: Agora SA i Muzeum Historii Żydów Polskich, 2014, s. 77. ISBN 978-83-268-1283-5.
- ↑ a b Paweł E. Weszpiński: Mapa nr 1. Getto warszawskie. Granice przed wielką akcją likwidacyjną. [w:] Barbara Engelking, Jacek Leociak, Getto warszawskie. Przewodnik po nieistniejącym mieście. Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2013. ISBN 978-83-63444-27-3.
- ↑ Jarosław Zieliński, Jerzy S. Majewski: Spacerownik po żydowskiej Warszawie. Warszawa: Agora SA i Muzeum Historii Żydów Polskich, 2014, s. 358. ISBN 978-83-268-1283-5.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 11. Miechowska–Myśliwiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2005, s. 452-455. ISBN 83-88372-30-0.
- ↑ Uchwała nr 5 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 25 marca 1959 r. w sprawie nadania nazw ulicom nowowybudowanym. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 3, poz. 17, s. 17-18, 1959-06-01.
- ↑ Linia tramwajowa zwykła 29. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 2024-01-14]. (pol.).
- ↑ Dariusz Walczak: Tramwaje powojennej Warszawy 1945-1975. Rybnik: Wydawnictwo Eurosprinter, 2018, s. 69. ISBN 978-83-63652-30-2.
- ↑ Barbara Orlańska, Andrzej Dobrucki, Wacław Orzeszkowski, Jan Kazimierz Zieliński: Warszawskie osiedla ZOR. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1968, s. 32, 153.
- ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1965–1989. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 18. ISBN 83-908950-7-2.
- ↑ Barbara Petrozolin-Skowrońska (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 810, ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 291. ISBN 83-912463-4-5.