Tylkowo

Tylkowo

wieś
Młyn w Tylkowie
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	szczycieński
Gmina	Pasym
Liczba ludności (2004)	560
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	12-130
Tablice rejestracyjne	NSZ
SIMC	0485919
Położenie na mapie gminy Pasym Tylkowo
Położenie na mapie Polski Tylkowo
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Tylkowo
Położenie na mapie powiatu szczycieńskiego Tylkowo
53°38′08″N 20°44′44″E

Tylkowo – głaz pamiątkowy

Tylkowo (niem. Scheufelsdorf) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Pasym. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Tylkowo znajduje się na trasie Olsztyn – Szczytno, nad rzeczką Tylkówką (inna nazwa to Kalwa), ok. 4 km na zachód od Pasymia. We wsi znajdują się dwa sklepy, przystanek autobusowy, szkoła i elektrownia wodna. Według danych z 2005 roku wieś obejmowała obszar 1556 ha gruntów rolnych i leśnych. Obecnie we wsi mieszka 397 mieszkańców. Budynki mieszkalne i gospodarcze ulokowane są wzdłuż trzech ulic (jedna jest asfaltowa, dwie gruntowe). Domy stoją frontem do drogi, wieś ma charakter ulicówki.

Historia

W pobliżu Tylkowa odkryto cmentarzysko typu kurhanowego, pochodzące z epoki brązu (m.in. kurhan o średnicy 14 m, otoczony rozbudowanym wieńcem kamiennym). Wieś lokowana w 1384 przez wielkiego mistrza krzyżackiego Konrada Zöllnera von Rotenstein, na 30 włókach z 10 latami wolnizny. Nadanie otrzymał Ditryk Schewnpflugk (brat Tyla z Tylkówka). W dokumentach podatkowych z 1542 r. wymieniany jest młyn wodny a wieś określana jest jako własność ziemska.

W 1855 roku mieszkańcy wsi napisali skargę na tutejszego nauczyciela Sterna, który surowo karał dzieci za najmniejsze przewinienie. Kary cielesne wzburzyły mieszkańców Tylkowa – „my naszych dziatków więcej do niego słać nie będziem”. List podpisany słowami „ludzie pokój miłujące tak w miłości i w pokoju jako bracia pomiędzy sobą żyjemy” napisany był w języku polskim, z elementami gwary mazurskiej.

W 2005 roku we wsi były 84 domy z 390 mieszkańcami.

Ludzie związani z Tylkowem

• W Tylkowie urodził się Marcin Nikuta (1741–1812) doktor filozofii Uniwersytetu Królewieckiego, profesor Szkoły Rycerskiej w Warszawie. Pedagog i filantrop zajmujący się opieką i wychowaniem młodzieży.
• w Tylkowie urodził się August Kiwicki (17 września 1879 – 4 marca 1950 w Dłużku), bojownik o polskość Warmii i Mazur w okresie plebiscytowym, prześladowany przez niemieckie władze, opisany przez Melchiora Wańkowicza w reportażu „Na tropach Smętka”

Zabytki i atrakcje turystyczne

• Budownictwo murowane głównie XIX-wieczne.
• Szkoła murowana z czerwonej cegły na fundamencie z kamieni polnych, z przełomu XIX i XX wieku.
• Przy drodze do Tylkówka dawny zespół młyński na rzece Kośna z XIX w. (obecnie elektrownia wodna): młyn, spichlerz, urządzenia hydrotechniczne oraz młynarzówka z początku XX wieku.
• W kierunku na Łajs i Małszewo zabytkowa brukowana droga, długości ok. 10 km, jest częścią szlaku rowerowego Pasym – Narajty – Tylkówko.
• W pobliżu wsi znajdują się dwa stanowiska archeologiczne (kurhany).
• Przez Tylkowo przebiega pomarańczowy szlak rowerowy Pasym – Narajty – Tylkówko – Pasym.
• Głaz pamiątkowy poświęcony pobytowi w Tylkowie i okolicach Karola Wojtyły, który pływał kajakiem po okolicznych jeziorach i rzeczkach. Głaz znajduje się nad rzeczką Kalwa. Odsłonięcia kamienia dokonał proboszcz parafii w Pasymiu ks. Józef Grażul, a ufundowała społeczność Tylkowa.

Bibliografia

• Iwona Liżewska, Wiktor Knercer: Przewodnik po historii i zabytkach Ziemi Szczycieńskiej. Olsztyn, Agencja Wydawnicza „Remix” s.c., 1998, ISBN 83-87031-13-5.
• historia Tylkowa. tylkowo.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-10)].
• O Tylkowie