Gąska gorzkawa
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gąska gorzkawa |
| Nazwa systematyczna | |
| Tricholoma stans (Fr.) Sacc. Mycol. helv. 1(3): 179 (1984) | |
Gąska gorzkawa (Tricholoma stans (Fr.) Sacc.) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1869 r. Elias Fries jako podgatunek gąski kroplistobrzegiej (Agaricus pessundatus subsp. stans). W 1884 r. Pier Andrea Saccardo podniósł go do rangi odrębnego gatunku[1]. Polską nazwę zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r.[2]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]O średnicy 5–10 cm, początkowo wypukły, potem przechodzący w prawie płaski. Powierzchnia gładka, czerwonawobrązowa do szarobrązowej, czasami z bladym brzegiem, zwykle bez prążkowania, ale czasami może być bardzo słabo prążkowany[3].
Przy trzonie wykrojone, o średniej gęstości, białe lub kremowe[3].
Wysokość 4–6 cm, grubość 1–3 cm, cylindryczny lub nieco bulwiasty u podstawy. Powierzchnia górą gładka i biaława, niżej drobno włókienkowata bladobrązowa. Brak pierścienia[3].
Biały, po dotknięciu brązowiejący. Smak i zapach niewyraźny, mączny[3].
Biały[3].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki elipsoidalne, gładkie, 5,5–7 × 4–5,5 µm, nieamyloidalne[3].
- Gatunki podobne
Najbardziej podobna jest gąska kroplistobrzega (Tricholoma pessundatum). Odróżnia się silniejszym aromatycznym zapachem i smakiem, jej zarodniki są znacznie węższe i zwykle ma okrągłe, wgłębione plamy w pobliżu brzegu kapelusza[3].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Znane jest występowanie gąski gorzkawej w Europie, Ameryce Północnej i na Nowej Zelandii[4]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył tylko dwa stanowiska z uwagą, że rozprzestrzenienie tego gatunku i stopień zagrożenia nie są znane[2], w późniejszych latach podano jednak wiele jego stanowisk, a najnowsze podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[5].
Naziemny grzyb mykoryzowy tworzący ektomykoryzy głównie z sosnami. Owocniki od lata do jesieni[3].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Ze względu na rzadkość występowania nie wiadomo, czy gąska ta jest jadalna, niejadalna, czy trująca[3]. Sądząc po polskiej nazwie nadanej przez W. Wojewodę jako gorzka, jest niejadalna. Ogólna zasada jest taka, że w celach spożywczych zbiera się tylko grzyby pewne, co do których nie ma wątpliwości, że są jadalne[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-06-12].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 669, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h i Tricholoma stans (Fr.) Sacc. – Upright Knight [online], First Nature [dostęp 2024-06-12] (ang.).
- ↑ Występowanie Tricholoma stans na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-06-12].
- ↑ Aktualne stanowiska gąski gorzkawej w Polsce [online] [dostęp 2024-06-12].
- ↑ Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 372–377, ISBN 978-83-258-0588-3.