Transport kolejowy w Islandii

Linia kolejowa

Kolej portowa w Reykjavíku
Dane podstawowe
Długość	12 km
Rozstaw szyn	900 mm
Pociąg w drodze do kamieniołomów na wzgórzu Öskjuhlíð
Historia
Lata budowy	marzec – kwiecień 1913
Rok otwarcia	1913
Rok zawieszenia ruchu	1928
Rok likwidacji	1940–1945
Przebieg Legenda eksploatowana / istniejąca   zlikwidowana / rozebrana lub planowana kolej metro lub kolej lekka stacja kolejowa/stacja metra przystanek stacja bez ruchu pasażerskiego ładownia, posterunek ruchu itp przystanek częściowo używany koniec linii odcinek odcinek w tunelu odcinek na estakadzie wiadukt most tunel pod wodą zmiana kilometrażu granica państwowa / inna mijanka przejazd kolejowo-drogowy przeprawa promowa     odcinek zelektryfikowany   Wyspa Örfirisey Falochron Norðurgarður Falochron Grandagarður Mijanka Kamieniołom Öskjuhlíð Lokomotywownia Lokomotywownia Kamieniołom Skólavörðuholt Falochron Ingólfsgardur

Islandia nie posiada i nie posiadała publicznego systemu transportu kolejowego. Jest ona największym europejskim państwem nieposiadającym kolei. Na wyspie istniały jednak trzy odrębne systemy kolei przemysłowych.

Pierwszy z nich to kolej portowa w Reykjavíku powstała w roku 1913 przy okazji rozbudowy portu i zlikwidowana w roku 1928. Kolejny to kolej na farmie w Korpúlfsstaðir istniejąca przez ponad 60 lat i zlikwidowana w połowie lat 90. Po raz ostatni na Islandii kolej wykorzystywana była w latach 2004–2008 przy okazji budowy hydroelektrowni Kárahnjúkar.

Kolej portowa w Reykjavíku

Kolej portowa w Reykjavíku istniała w latach 1913–1928. Jej budowę rozpoczęto w marcu 1913, natomiast cała 12-kilometrowa linia została oddana do użytku już w połowie kwietnia tego samego roku. Data rozebrania linii nie jest znana. Jej ostatnie fragmenty zostały usunięte prawdopodobnie w latach 1940–1945.

Przebieg

Linia zaczynała się na wyspie Örfirisey i praktycznie od razu dzieliła się na dwa tory. Jeden z nich prowadził na falochron północny Norðurgarður, natomiast drugi falochronem Grandagarður docierał do stałego lądu, gdzie po około kilometrze odbijał w kierunku północnym. Po kilku kolejnych kilometrach linia skręcała w kierunku wschodnim na tereny obecnego lotniska Reykjavík. Tam znajdowała się mijanka oraz bocznica do kamieniołomów na wzgórzu Öskjuhlíð. Po kolejnym zakręcie w lewo, na wysokości dzisiejszej ulicy Hringbraut, odgałęziały się w lewo dwie krótkie bocznice prowadzące do lokomotywowni, a kilkaset metrów dalej kolejna, prowadząca do kamieniołomów na wzgórzu Skólavörðuholt. Następnie linia kolejowa docierała wzdłuż ulicy Snorrabraut do nabrzeża i skręcała w lewo. Ostatnia bocznica prowadziła na falochron Ingólfsgardur, a główny tor kończył się kilkaset metrów za rozjazdem.

Tabor

Lokomotywy parowe Minør i Pionér

Producent	Fabryka lokomotyw Arnold Jung
Lata budowy	1892
Wymiary
Masa pustego parowozu	13 t
Masa służbowa	15 t
Długość	4,9 m
Wysokość	3 m
Średnica kół napędnych	78 cm
Napęd
Trakcja	parowa
Ciśnienie w kotle	12,25 at
Parametry eksploatacyjne
Moc znamionowa	150 KM
Prędkość konstrukcyjna	50 km/h

Na kolei użytkowane były dwie dwuosiowe lokomotywy parowe o masie służbowej 15 ton, wyprodukowane w fabryce lokomotyw Arnold Jung w roku 1892. Lokomotywa o numerze fabrycznym 129 została nazwana Minør, a o numerze 130 Pionér. Lokomotywy te były pierwotnie własnością firmy R. Dolberg Maschinen- und Feldbahnfabrik AG z Dortmundu. W roku 1910 zostały odkupione przez duńskie przedsiębiorstwo zajmujące się budową urządzeń portowych i po wymianie kotła w lokomotywie Pionér w roku 1913 zostały dostarczone do portu w Reykjavíku.

Obie lokomotywy zachowały się do dnia dzisiejszego. Od roku 1961 Pionér był częścią wystawy z okazji 175-lecia nadania praw miejskich Reykjavíkowi, potem został przeniesiony do muzeum miejskiego. Minør prezentowany jest na nabrzeżu portowym.

Lokomotywy ciągnęły składy dwuosiowych wagonów samowyładowczych z drewnianymi burtami. Każdy z wagonów miał pojemność około 4 m³. Po zakończeniu eksploatacji w roku 1928 wagony zostały sprzedane do Polski.

• 
  Lokomotywa Pionér w muzeum w Reykjavíku
• 
  Lokomotywa Minør eksponowana na przystani

Wykorzystanie

Linia powstała w celu dowozu kamienia z kamieniołomów na miejsce budowy portu oraz falochronów. Początkowo w miejscu planowanych falochronów wykonano drewniane mosty z położonym na nich torowiskiem. Wagony z kamieniem i piaskiem były wprowadzane na most, a następnie ich zawartość była wyładowywana.

10 listopada 1913, kiedy prace były już prawie ukończone, zorganizowano dla dziennikarzy przejazd po terenach portowych i falochronach. Wykorzystano do tego celu specjalny pociąg z dwoma wagonami, używanymi do przewozu robotników pracujących przy budowie.

Po zakończeniu prac nad przystanią cała linia kolejowa wraz z infrastrukturą i obie lokomotywy z wagonami zostały odkupione przez władze miasta Reykjavík i były wykorzystywane przy budowach oraz do transportu towarowego.

Kolej na farmie w Korpúlfsstaðir

Drugim systemem kolei, który powstał w Islandii była kolej na farmie w Korpúlfsstaðir – dzielnicy Reykjavíku. Została ona zbudowana około roku 1930. Tory miały rozstaw 600 mm. W roku 1984 wagoniki były poruszane siłą ludzkich mięśni. Nie jest pewne czy na farmie używano lokomotyw. Kolejka została zlikwidowana wraz z całą farmą w połowie lat 90.

Kolej hydroelektrowni Kárahnjúkar

Linia kolejowa powstała w związku z budową hydroelektrowni Kárahnjúkar.

Budowa elektrowni rozpoczęła się w roku 2003. Zbiorniki wodne mające dostarczać wody do elektrowni znajdują się ponad 30 kilometrów od miejsca budowy, tak więc konieczne było wywiercenie tuneli, którymi woda docierałaby do elektrowni. W efekcie powstało ponad 50 kilometrów tuneli doprowadzających wodę oraz kolejne 20 kilometrów tuneli technicznych. W maju 2004 rozpoczęto budowę w tunelach linii kolei wąskotorowej o rozstawie szyn 914 mm. Kolej była wykorzystywana do przewozu materiałów budowlanych oraz robotników. Łączna długość torów wyniosła 53,4 km.

Tabor

Na kolei wykorzystywano dwa typy lokomotyw spalinowych: DHD-15 oraz CFL 180 DCL.

	DHD-15	CFL 180 DCL
Producent	GIA – Szwecja	Schöma – Niemcy
Układ osi	B	B
Długość	4970 mm	7500 mm
Szerokość	1150 mm	1600 mm
Wysokość	1500 mm	2200 mm
Masa służbowa	15 t	25 t
Moc	112 kW	132 kW
Prędkość maksymalna	20 km/h	30 km/h
Źródło

Pociągi służące do wywozu gruzu składały się zazwyczaj z lokomotywy oraz czterech dwuosiowych wagonów. Wykorzystywano także wagony osobowe oraz platformy do przewozu sprzętu.

W roku 2008, kiedy tunele były gotowe kolej została zlikwidowana. Na miejscu budowy pozostała tylko jedna lokomotywa CFL 180 DCL oraz wagon do przewozu urobku, które w sierpniu 2008 zostały ustawione w charakterze pomnika przy punkcie informacji turystycznej niedaleko elektrowni.

Plany

Pierwsze plany stworzenia systemu transportu kolejowego na Islandii pojawiły się w roku 1906. Na wniosek ówczesnego premiera Islandii, Hannesa Hafsteina, przygotowano szkice przebiegu linii. Miała ona zaczynać się w Reykjavíku, podążać w kierunku miejscowości Mosfellssveit (aktualnie Mosfellsbær) i półwyspu Kjalarnes, a następnie Mosfellsheiði i Þingvellir. Linia miała kończyć się w miejscowości Selfoss, gdzie docierałaby wzdłuż rzeki Sog. Przewidywano także możliwość rozgałęzienia linii w Kjalarnes i przedłużenia jej do miejscowości Akranes i w okolice fjordu Borgarfjörður.

W latach 1922–1923 powrócono do planów budowy linii i postanowiono, że powinna ona prowadzić najkrótszą drogą do miejscowości Selfoss. W roku 1927 podczas przygotowywania planów zagospodarowania dla Reykjavíku w dzielnicy Norðurmýri pozostawiono teren pod stację kolejową.

Ze względu na rosnący ruch samochodowy i potrzebę stworzenia lepszej sieci drogowej plany związane z koleją ostatecznie porzucono w 1931.

Na początku XXI wieku pojawiły się propozycje stworzenia linii kolejowej z Reykjavíku na lotnisko Keflavík, jednak do chwili obecnej nie doczekały się one realizacji.