Timokracja
Timokracja (gr. τιμοκρατία, od τιμή 'honor, wartość, cześć, szacunek' i κράτος siła, władza) – typ ustroju politycznego. Słowo timokracja posiada różne znaczenia, wywodzące się ze znaczeń greckiego źródłosłowu. Dlatego też w literaturze nie ma zgody, co do interpretacji tego pojęcia.
Timokracja Platona
[edytuj | edytuj kod]Pierwotna wersja, opisana przez Platona, to opierająca się na ideach Sokratesa władza ludzi kierujących się honorem. Inaczej mówiąc miały być to rządy "najdzielniejszych". W swoim dialogu Państwo Platon opisał cztery nieidealne społeczeństwa (timokrację, oligarchię, demokrację oraz tyranię), z których timokracja jest najbliższa ideałowi (królestwu filozofów), kolejne zaś etapy degeneracji prowadzą ku coraz gorszym formom rządów, czyli demokracji i tyranii. Timokracja według Platona miała być ustrojem wojowników – podobnie jak w Sparcie. Jej wadą było to, iż rządzący – żołnierze kierowali się nie rozsądkiem a żądzą zaszczytów, sławy i ambicją. Prowadzić miała do oligarchii[1].
Timokracja Arystotelesa
[edytuj | edytuj kod]Inne znaczenie timokracji wywodzi się z prac ucznia Platona - Arystotelesa, który dzielił ustroje na prawe (dobre) i nieprawe (złe). Rozumienie timokracji przez niego budzi jednak wątpliwości badaczy.
Sam Arystoteles pisał zresztą w sposób niejasny: "Istnieją trzy rodzaje ustrojów państwowych i takaż liczba ich zwyrodnień, jakby form wynaturzonych. A mianowicie istnieją następujące ustroje państwowe: królestwo i arystokracja, i trzecia forma, oparta na ocenie [własności], którą nazwać należałoby timokracją, przeważnie jednak zwykło się ją nazywać politeją. Spomiędzy tych ustrojów najlepszym jest królestwo, najgorszym - timokracja. Zwyrodnieniem królestwa jest tyrania. [...] Arystokracja natomiast wyradza się w oligarchię (...). [...] Od timokracji droga prowadzi do demokracji, gdyż te dwa ustroje graniczą niejako ze sobą; bo i timokracja chce opierać się na większości i wszyscy, których majątek osiąga pewną miarę, są w niej sobie równi. Demokracja jest najmniej zła, jako że niedaleko odbiega od politei. [...] Timokrację przypomina stosunek między braćmi, gdyż są sobie równi, jeśli pominąć zachodzące pomiędzy nimi różnice wieku; toteż jeśli różnica wieku jest zbyt wielka, przyjaźń ich traci charakter braterskiej[2].
Zdaniem Marii Szyszkowskiej Arystoteles dzieląc ustroje na "prawe" i "nieprawe", jako "prawe" wyróżnił:
Z kolei jako nieprawe:
- tyranię
- oligarchię
- timokrację (jako zwyrodniałą formę politei)[3].
Jednakże ani Lech Dubel, ani Andrzej Sylwestrzak omawiając doktrynę Arystotelesa nie wspominają o tym, jakoby wyróżnił on timokrację jako oddzielny ustrój. Dlatego też, jeśli tak zinterpretujemy Arystotelesa, iż zaliczymy timokrację do arystokracji, to timokracja będzie ustrojem właściwym[4].
Wydaje się, iż słownikowe ujęcie timokracji nawiązuje do słów Arystotelesa o majątku. Greckie "time" to "oszacowanie" (por. łac. aestimatum) a "kratos" to "władza". Stąd też timokrację rozumiano jako formę rządów, polegającą na sprawowaniu władzy przez najbogatszych[5]. Por. plutokracja.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Andrzej Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 2009, s. 49.
- ↑ Arystoteles, Etyka nikomachejska [w:] Dzieła wszystkie, tom 5, tłum. Daniela Gromska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s.250-251.
- ↑ Maria Szyszkowska, Europejska filozofia prawa.
- ↑ Lech Dubel, Historia doktryn politycznych i prawnych do schyłku XX wieku, Warszawa 2007, s. 72.
- ↑ Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa 1980, s. 762.
