Theodore Roszak (artysta)

Theodore Roszak

Data i miejsce urodzenia	1 maja 1907 Poznań
Data i miejsce śmierci	3 września 1981 Nowy Jork
Narodowość	amerykańska
Dziedzina sztuki	malarstwo, rzeźba
Epoka	konstruktywizm, ekspresjonizm abstrakcyjny
Strona internetowa

Theodore Roszak (ur. 1 maja 1907 w Poznaniu, w ówczesnym Cesarstwie Niemieckim, zm. 3 września 1981 w Nowym Jorku) – amerykański rzeźbiarz polskiego pochodzenia. W wieku dwóch lat wyemigrował wraz z rodziną do Stanów Zjednoczonych. Karierę rozpoczął jako rysownik i litograf, później zajął się malarstwem, a na początku lat 30. XX wieku – rzeźbą. Podczas II wojny światowej projektował samoloty. Po wojnie miał szereg wystaw indywidualnych w Stanach Zjednoczonych i za granicą. Zrealizował szereg rzeźb dla instytucji publicznych. Jest jednym z prekursorów tzw. rzeźby spawanej (ang. welded sculpture).

Życiorys i twórczość

Młodość i edukacja

Theodore Roszak urodził się 1 maja 1907 roku w Poznaniu, w ówczesnym Cesarstwie Niemieckim. W 1909 roku jego rodzina wyemigrowała do Stanów Zjednoczonych osiedlając się w Chicago. Mając 13 lat wygrał państwowy konkurs sztuki, sponsorowany przez The Chicago Herald-Examiner. To zachęciło go do rozpoczęcia nauki w School of the Art Institute of Chicago. Studiował tam latach 1922–1928, początkowo, jako nastolatek, w niepełnym wymiarze godzin, a następnie, po ukończeniu szkoły średniej, w pełnym wymiarze godzin. Zainteresowawszy się amerykańskim malarstwem realistycznym przeniósł się w 1926 roku do Nowego Jorku, gdzie zapisał się na wykłady w National Academy of Design u George’a Luksa. Pobierał też u niego prywatne lekcje uczęszczając równocześnie na kursy logiki i filozofii na Columbia University. Po powrocie do Chicago został wykładowcą w School of the Art Institute of Chicago. W 1928 roku chicagowska Allerton Galleries zorganizowała pierwszą indywidualną wystawę Roszaka prezentując jego litografie.

Pobyt w Europie

W latach 1929–1930 Roszak przebywał w Europie w związku z przyznanym mu półtorarocznym stypendium. Odwiedził Paryż, a także miasta w Austrii, Niemczech i Włoszech poszerzając swoje zainteresowania o sztukę współczesną, co stało się punktem zwrotnym w jego karierze. Zainteresował się konstruktywizmem i surrealizmem, a szczególnie zaintrygowała go twórczość Giorgia de Chirico, która pomogła mu powiązać jego własny realizm ze współczesnymi, abstrakcyjnymi stylami.

Powrót do Stanów Zjednoczonych

Roszak powrócił do Stanów Zjednoczonych przenosząc swoje zainteresowania artystyczne z malarstwa na rzeźbę. Początkowo eksperymentował w glinie i gipsie. Osiedlił się w Nowym Jorku. W 1932 roku wziął udział w pierwszym przeglądzie Whitney Annual (późniejszym Whitney Biennial); uczestniczył również w późniejszych przeglądach. Oprócz pracy z rzeźbą wolnostojącą i reliefową, znalazł w czasie wielkiego kryzysu zatrudnienie za pośrednictwem WPA Federal Art Project. Jeszcze bardziej wzmocnił swoje związki z konstruktywizmem i estetyką przemysłową, gdy został w latach 1938–1940 wykładowcą w nowojorskim Design Laboratory (później Laboratory School of Industrial Design). Szkoła ta, założona w 1935 roku pod kierownictwem, między innymi, László Moholy'a-Nagy'a, podejmowała próby wprowadzenia zasad Bauhausu w Stanach Zjednoczonych. W latach 1936–1945 Roszak tworzył trójwymiarowe, montowane na ścianie rzeźby, w których eliminował wszelkie materialne aspekty tematu pozostawiając jedynie bezkompromisową, geometryczną formę samych przedmiotów. Jego rzeźby z II połowy lat 30. XX wieku miały wyraziste, przemysłowe odniesienia, były zazwyczaj malowane w kolorach podstawowych integrując maszynową estetykę dadaizmu z jasnymi, precyzyjnymi, formalnymi zasadami konstruktywizmu. Po raz pierwszy wystawiono je w 1940 roku w Julien Levy Gallery.

W latach 1941–1955 Roszak wykładał także projektowanie i rzeźbę w Sarah Lawrence College w Yonkers.

Iglica i dzwonnica MIT Chapel

Orzeł wieńczący budynek ambasady Stanów Zjednoczonych w Londynie

Podczas II wojny światowej projektował samoloty wykładając również mechanikę lotniczą w Brewster Aeronautical Corporation. Pracował jako kreślarz lotniczy w Stevens Institute of Technology w Hoboken. W jego pracach z tego okresu pojawiały się takie tematy jak śmierć i zniszczenie, rytualna przemoc i obrzędy przejścia.

Okres powojenny

Po wojnie, głęboko wstrząśnięty nadużyciami technologii, porzucił konstrukcjonizm. Około 1946 roku powrócił do bardziej swobodnych i bardziej ekspresjonistycznych form rzeźbiarskich. Wraz z takimi artystami jak Seymour Lipton i David Smith stał się prekursorem tzw. rzeźby spawanej (welded sculpture), zgłębiając wariacje fakturalne, a także niekonwencjonalne materiały. Najeżone kolcami stalowe formy zastąpiły wcześniejszą gładką, maszynową precyzję.

W 1951 roku Roszak miał pierwszą wystawę indywidualną w Pierre Matisse Gallery w Nowym Jorku. Wystawa retrospektywna, zorganizowana przez Walker Art Center w Minneapolis i Whitney Museum of American Art w Nowym Jorku, była prezentowana w latach 1956–1957 w różnych miastach Stanów Zjednoczonych. Roszak brał także udział w wystawie sztuki współczesnej documenta w Kassel (1959) i w Biennale w Wenecji (1960). W latach 60. i 70. XX wieku był także członkiem kilku zarządów, takich jak: Advisory Committee on Cultural Presentations Program, State Department, Washington, D.C. (1962–1966) oraz the Fine Arts Commission, New York (1969–1975). Zmarł 3 września 1981 roku w Nowym Jorku.

Nagrody

• stypendium R Tiffany Foundation Fellowship (1931);
• Logan Medal of the Arts (Art Institute of Chicago, 1947);
• Purchase Award (Museu de Arte Moderna de São Paulo, 1951);
• Widener Gold Medal (Pennsylvania Academy of the Fine Arts, 1956).

Główne dzieła

• Iglica i dzwonnica MIT Chapel Eero Saarinena w Massachusetts Institute of Technology w Cambridge, zaprojektowane w 1955 roku, a zamontowane rok później były jego pierwszym dużym zamówieniem architektonicznym. Pozbawiony denominacyjnych odniesień projekt ewokuje symbole tego, co artysta uważał za trzy główne religie: judaizm, katolicyzm i protestantyzm;
• Orzeł z pozłacanego aluminium o ponad 10-metrowej rozpiętości skrzydeł, umieszczony na szczycie budynku ambasady Stanów Zjednoczonych w Londynie (1955–1960);
• Rzeźba Sentinel, zamontowana w 1968 roku przed New York City Department of Health and Mental Hygiene Laboratory Building przy 455 First Avenue w Nowym Jorku. Jej formy mają według artysty symbolizować odwagę tych, którzy poświęcili się nauce i ludzkości.

Linki zewnętrzne

• Wykaz muzeów, w których znajdują się prace Theodore’a Roszaka (ang.)