Teofilius Matulionis

Błogosławiony
Teofil Matulionis

Teofilius Matulionis

arcybiskup i męczennik
Data i miejsce urodzenia	4 lipca 1873 Kudoryszki (Litwa)
Data i miejsce śmierci	20 sierpnia 1962 Szadów
Czczony przez	Kościół katolicki
Beatyfikacja	25 czerwca 2017 Wilno przez Franciszka
Wspomnienie	14 czerwca

Data urodzenia	20 czerwca 1873 lub 1873
Data śmierci	20 sierpnia 1962 lub 1962
Miejsce pochówku	Katedra Przemienienia Pańskiego w Koszedarach
Biskup diecezjalny koszedarski
Okres sprawowania	1943–1962
Biskup pomocniczy mohylewski
Okres sprawowania	1928–1943
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	łaciński
Prezbiterat	17 marca 1900
Nominacja biskupia	8 grudnia 1928
Sakra biskupia	9 lutego 1929
Odznaczenia

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	9 lutego 1929
Konsekrator	Antoni Malecki
Konsekrowani biskupi Vincentas Sladkevičius 25 grudnia 1957

Teofilius Matulionis (ur. 4 lipca 1873 we wsi Kudoryszki (lit. Kudoriškis), zm. 20 sierpnia 1962 w Szadowie) – litewski biskup katolicki, biskup diecezjalny koszedarski w latach 1943–1962, arcybiskup ad personam, więzień łagrów sowieckich, błogosławiony Kościoła katolickiego.

Życiorys

Urodził się 4 lipca 1873 we wsi Kudoryszki (Kudoriškis), w parafii Owanta (lit. Alanta), na Litwie. Po ukończeniu gimnazjum w Dyneburgu wstąpił do seminarium duchownego w Petersburgu, gdzie 17 marca 1900 roku przyjął święcenia kapłańskie z rąk bp. Antoniego Maleckiego. Pełnił posługę duszpasterską na Łotwie w parafiach w Warklanach (łot. Varakļāni) i Bykowie (łot. Bikava). W 1910 został mianowany wikariuszem parafii pw. św. Katarzyny w Petersburgu, organizował też tam parafię pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, której proboszczem został w 1918.

W 1923, po procesie, w którym oskarżeni byli także m.in. abp Jan Cieplak i ks. prał. Konstanty Budkiewicz, został po raz pierwszy uwięziony przez bolszewików. Gdy przebywał w więzieniu, Pius XI mianował go 8 grudnia 1928 biskupem pomocniczym mohylewskim ze stolicą tytularną Matrega. Sakry udzielił mu potajemnie 9 lutego 1929 biskup Antoni Malecki. Jeszcze w tym samym roku został ponownie aresztowany i zesłany na 10 lat do gułagu na Wyspach Sołowieckich, był tam duszpasterzem wspólnoty 34 kapłanów więzionych w tym obozie. Po ujawnieniu tego faktu został przeniesiony do więzienia w Petersburgu, a następnie do obozu w miejscowości Ledianoje Pole (w rejonie jeziora Ładoga) do wykonywania najcięższych prac przy wyrębie lasu. W 1933 został ponownie przeniesiony do więzienia w Moskwie. Wydostał się na wolność w 1933 dzięki wymianie więźniów między Litwą a ZSSR.

W 1934 odwiedził Rzym, 24 marca odbył audiencję u papieża Piusa XI, a 1 kwietnia brał udział w uroczystościach kanonizacji św. Jana Bosko. Na prośbę emigrantów litewskich udał się do Stanów Zjednoczonych, gdzie odwiedzał parafie, w których były wspólnoty litewskie (m.in. w Nowym Jorku, Bostonie, Cleveland, Sisters i Chicago). W 1936 podróżował do Egiptu, Ziemi Świętej i Polski.

Po powrocie na Litwę został kapelanem sióstr benedyktynek i rektorem kościoła św. Mikołaja w Kownie, pełnił obowiązki oficjała archidiecezji kowieńskiej i Naczelnego Kapelana Wojsk Litewskich.

Po zajęciu Litwy przez Armię Czerwoną w 1940, ponownie trafił do łagrów. Podczas okupacji hitlerowskiej ratował przed zagładą żydowskie dzieci.

9 stycznia 1943 papież Pius XII mianował Teofiliusa Matulionisa biskupem ordynariuszem diecezji koszedarskiej.

Po raz kolejny został aresztowany 18 grudnia 1946 za odmowę współpracy z władzami sowieckimi i wywieziony do więzienia we Włodzimierzu, a następnie w Mordowii.

Ogółem z niemal 90 lat życia 25 spędził w sowieckich więzieniach, powrócił z nich na Litwę w 1956 w bardzo złym stanie zdrowia. Reżim komunistyczny nie pozwolił mu na powrót do Koszedar i objęcie rządów diecezją. Bp Matulionis zamieszkał w Birsztanach. W Boże Narodzenie 25 grudnia 1957 w swoim pokoju potajemnie konsekrował na biskupa księdza Vincentasa Sladkevičiusa, za co w nocy 17 października 1958 został wywieziony do Szadowa koło Radziwiliszek i tam przymusowo osiedlony. Był otoczony ścisłą kontrolą policyjną.

9 lutego 1962 św. Jan XXIII mianował go arcybiskupem ad personam. Na początku sierpnia Teofilius Matulionis otrzymał zaproszenie do udziału w Soborze watykańskim II. 17 sierpnia w jego mieszkaniu dokonano przeszukania. Zmarł 20 sierpnia 1962 roku w Szadowie. Pochowano go 23 sierpnia w krypcie biskupiej w katedrze Przemienienia Pańskiego w Koszedarach.

Proces beatyfikacyjny

W 1990 roku rozpoczęto diecezjalny etap jego procesu beatyfikacyjnego, który zakończył się w 2008 roku przekazaniem akt procesu do Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. 1 grudnia 2016 roku papież Franciszek upoważnił jej prefekta, kardynała Angelo Amato do promulgowania dekretu o uznaniu męczeństwa arcybiskupa.

25 czerwca 2017 podczas uroczystej mszy na placu przy katedrze w Wilnie został, przez kard. Angelo Amato, ogłoszony błogosławionym i była to pierwsza beatyfikacja sługi Bożego na terenie Litwy.

Jego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 14 czerwca.

Odznaczenia

Arcybiskupowi nadano pośmiertnie dwa litewskie odznaczenia:

• w 2003 – Krzyż Ratowania Ginących
• w 2006 – Wielki Krzyż Komandorski Orderu Krzyża Pogoni

Miejsca związane z Teofiliusem Matulionisem

• Katedra Przemienienia Pańskiego w Koszedarach – krypta biskupia (Brazio 6A)
• Muzeum Sakralne w Birsztanach (w starej plebanii, gdzie mieszkał w latach 1956–1958, Birutės g. 10)
• Droga Siedmiu Boleści w Guronys „Przez Krzyż do gwiazd”

Bibliografia

• http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bmatu.html
• Teofilius Matulionis. Błogosławiony arcybiskup i męczennik. Kuria Diecezjalna w Koszedarach. [dostęp 2017-09-02].