Talerzyk szkarłatny

Talerzyk szkarłatny

Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	powłocznikowce
Rodzina	Vuilleminiaceae
Rodzaj	talerzyk
Gatunek	talerzyk szkarłatny
Nazwa systematyczna
Cytidia salicina (Fr.) Burt Annual Report of the Missouri Botanical Garden, St. Louis 11: 10 (1924)

Talerzyk szkarłatny (Cytidia salicina (Fr.) Burt) – gatunek grzybów z rodziny Vuilleminiaceae.

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Vuilleminiaceae, Corticiales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi.

Po raz pierwszy takson ten opisał w 1821 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Thelephora salicina. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1924 r. Edward Angus Burt. Ma 8 synonimów.

Franciszek Błoński w 1896 r. nadał mu polską nazwę powłocznik szkarłatny (wówczas gatunek ten zaliczany był do rodzaju Corticium, czyli powłocznik), Władysław Wojewoda w 2003 r. zmienił ją na talerzyk szkarłatny.

Morfologia

Owocniki

O średnicy 5–10 mm i grubości 0,5–0,8 mm, tarczowate lub kielichowate, koliste lub nieregularnie zaokrąglone do wydłużonych. Sąsiednie zlewają się z sobą, czasami tworząc płaty rozciągające się na długości kilkudziesięciu cm. Brzeg podwinięty. Hymenofor w stanie świeżym gładki, oprószony, matowy, brodawkowaty do grudkowatego, w stanie świeżym jaskrawoczerwony, pomarańczowo-czerwony do jasno winno-pomarańczowego, w stanie suchym matowy, winny.

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy monomityczny. Strzępki generatywne ze sprzążkami na wszystkich przegrodach, rozproszone, cienkościenne do pogrubionych, często proste, o średnicy 2–4 µm, mocno zbite żelatynowaną substancją, w sulfowanilinie wybarwiające się na kolor niebieski do purpurowoniebieskiego. Podstawki silnie maczugowate, z 4 sterygmami, ze sprzążką bazalną, bardzo duże, 75–100 × 8–11 µm. Młode podstawki rozwijają się w warstwie dendrohyfidialnej i wyłaniają się po osiągnięciu dojrzałości. Zarodniki cylindryczne, prawie kiełbaskowate, gładkie, cienkościenne, z licznymi gutulami, szkliste, nieamyloidalne, niecyjanofilne, 12–18 × 4–5 µm. Cystyd brak. Dendrohyfidy liczne, tworzące gęstą warstwę, najlepiej widoczne za młodu, wydające się do pewnego stopnia rozpadać po osiągnięciu dojrzałości, w hymenium bardzo gęsto splątane i osadzone w żelatynizowanej matrycy, silnie rozgałęzione, sękate, z pogrubioną ścianą, brązowo bladożółtawe do brązowawych, w sulfowanilinie silnie barwiące się na niebiesko, o średnicy 2,5–3 µm.

Gatunki podobne

Gatunek ten charakteryzuje się zaokrąglonymi, jaskrawoczerwonymi, skórzasto-elastycznymi owocnikami i występowaniem głównie na wierzbach. Na wierzbach występują także kisielnica wierzbowa (Exidia recisa) i powłocznica cielista (Peniophora incarnata), które makroskopowo są podobne, ale różnią się cechami mikroskopijnymi. W stanie wilgotnym talerzyk szkarłatny jest dość charakterystyczny i trudny do pomylenia z innymi. W razie wątpliwości, po namoczeniu wodą szybko odzyskuje mięsistość i charakterystyczną barwę.

Występowanie i siedlisko

Talerzyk szkarłatny jest szeroko rozprzestrzeniony w Ameryce Północnej, Europie i Azji. Najwięcej stanowisk podano w Europie. Na terenie Polski W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył kilkanaście stanowisk. Bardziej aktualne i liczne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów. Gatunek często jest niedostrzegany, szczególnie podczas suchej pogody, gdyż jego owocniki bardzo szybko wysychają i tracą swój charakterystyczny wygląd. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E– gatunek wymierający, którego przeżycie jest mało prawdopodobne, jeśli nadal będą działać czynniki zagrożenia.

Naziemny grzyb saprotroficzny występujący w lasach i zaroślach wierzbowych oraz w innych lasach na leżących na ziemi gałęziach wierzbowych. Owocniki tworzy od sierpnia do listopada. Czasami występuje także na innych drzewach liściastych, na leżących na ziemi, zwisających, martwych lub osłabionych gałęziach i pniach.