Tadeusz Sygietyński

Tadeusz Sygietyński
	; Tadeusz Sygietyński w latach 50.
Data i miejsce urodzenia	24 września 1896 ; Warszawa
Data i miejsce śmierci	19 maja 1955 ; Warszawa
Instrumenty	fortepian
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor, dyrygent, pedagog muzyczny
Aktywność	1919–1955
Powiązania	PZLPiT „Mazowsze”
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Sygietyński (ur. 24 września 1896 w Warszawie^[a], zm. 19 maja 1955 tamże) – polski kompozytor i dyrygent, pedagog muzyczny, założyciel Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca „Mazowsze” (1948).

Życiorys

Urodził się w rodzinie Antoniego, krytyka literackiego i powieściopisarza, i Heleny z Golińskich (1871–1958), działaczki niepodległościowej, 2 sierpnia 1931 odznaczonej Krzyżem Niepodległości^[1]^[2]^[3]^[4]. Jego dziadkiem był Leon Sygietyński – tłumacz, literat i dziennikarz^[5]. Był drugim mężem Miry Zimińskiej-Sygietyńskiej.

Komponować zaczął mając 11 lat. W wieku 14 lat był już korepetytorem rytmiki w konserwatorium i baletu w Operze Lwowskiej, studiując jednocześnie teorię i kompozycję w konserwatorium Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie.

W 1911 wrócił do Warszawy, gdzie w Instytucie Muzycznym pobierał nauki u Henryka Melcera i Zygmunta Noskowskiego. W 1913 zamieszkał w Lipsku, gdzie zdał maturę i rozpoczął studia medyczne. Jednocześnie studiował w Konserwatorium Lipskim pod kierunkiem Maxa Regera, Hugo Riemanna i Stefana Krehla. Po wybuchu I wojny światowej wyjechał do Wiednia, gdzie kształcił się dorywczo z pomocą Arnolda Schönberga.

W grudniu 1914 zaciągnął się do II Brygady Legionów Polskich w Wiedniu. 31 stycznia 1917 roku zbiegł z 2 baterii 1 Pułku Artylerii. 13 marca 1917 roku Sąd Polowy Legionów Polskich w Lublinie wdrożył przeciwko niemu dochodzenie o zbrodnię dezercji sygn. akt K 376/17^[6]. W lipcu 1917 wrócił do Warszawy, gdzie aresztowano go za dezercję i zwolniono rok później. Od stycznia 1919 służył w Wojsku Polskim. Za krytykę celów wojennych został wysłany na front sowiecki. Po zakończeniu wojny polsko-sowieckiej został w Warszawie kierownikiem teatrzyku „Miraż”.

Od 1921 należał do Związku Zawodowego Muzyków. W latach dwudziestych pracował z operami w Wiedniu, Gratzu, Zagrzebiu i Lublanie. W tym czasie zorganizował również filharmonię w Dubrowniku. Po powrocie do Warszawy w 1926 poświęcił się głównie twórczości na potrzeby teatru. Był kierownikiem muzycznym, dyrygentem i kompozytorem m.in. kabaretu „Qui Pro Quo”, Wesoły Wieczór, Teatru Rozmaitości, Teatru Letniego, Ali-Baby. Był też dyrygentem teatralnym we Lwowie, Krakowie, Łodzi i Warszawie, aktorem w Teatrze Polskim, konferansjerem. Od 1933 zaczął długoletnią współpracę z Polskim Radiem – jako reżyser muzyczny i autor popularnych słuchowisk.

W czasie II wojny światowej komponował i akompaniował Mirze Zimińskiej podczas jej koncertów. Wówczas też zrodził się pomysł założenia zespołu ludowego. Nieprzerwanie przygotowywał się do tego projektu, gromadząc i opracowując pieśni i przyśpiewki ludowe.

Po wojnie, w 1948 założył „Mazowsze”, które stało się jego twórczym i artystycznym spełnieniem. Skomponował piosenki ludowe, 20 tańców ludowych (najbardziej znane to: „Trzy tańce polskie na orkiestrę” i „Oberek na orkiestrę”), 28 piosenek estradowych, operę-balet „Karczma na rozdrożu”, „Szkice mazowieckie” i koncert fortepianowy „Capriccio”. Najbardziej znane utwory „Mazowsza” opracowane przez niego to: „Kukułeczka”, „Polonez warszawski”, „Warszawski dzień”, „Ej przeleciał ptaszek”.

Zmarł w Warszawie w wyniku choroby nowotworowej płuc. Jest pochowany wraz z żoną w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A24-tuje-11)^[7].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (1955)
Order Sztandaru Pracy I klasy (28 kwietnia 1955)^[8]
Order Sztandaru Pracy II klasy (31 stycznia 1953)^[9]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (20 lipca 1954)^[10]
Krzyż Niepodległości (27 czerwca 1938)^[11]^[1]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (7 kwietnia 1951)^[12]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[13]

Nagrody

Nagroda Państwowa I stopnia (zespołowa) za wybitne osiągnięcia twórcze w dziedzinie polskiego tańca ludowego i polskiej pieśni ludowej (1951)

Upamiętnienie

Tablica pamiątkowa odsłonięta w 1961 roku na budynku przy ul. Krakowskie Przedmieście 67 w Warszawie^[14].

Uwagi

↑ W Kartotece personalno-odznaczeniowej przechowywanej w Wojskowym Biurze Historycznym sprostowano datę i miejsce urodzenia na 24 września 1893 w Kijowie^[1].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-09-24]..
↑ M.P. z 1931 r. nr 179, poz. 260.
↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-09-24].
↑ Cmentarz Stare Powązki: ZOFJA NOWOSIELSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2021-09-24] .
↑ Polski slownik biograficzny: Surmacki Leopold-Szaniawski Jozafat, Skład główny w księg, Gebethnera i Wolffa, 1935 [dostęp 2023-11-02] (pol.).
↑ Odprawy Komendy Legionów Polskich, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.120.1.295a, s. 150.
↑ Juliusz Jerzy Malczewski (red.): Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1989, s. 35. ISBN 83-217-2641-0.
↑ M.P. z 1955 r. nr 64, poz. 763 „w związku z 60 rocznicą urodzin za wybitne zasługi w popularyzacji polskich pieśni i tańca ludowego w kraju i za granicą”.
↑ M.P. z 1953 r. nr 15, poz. 206 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1485 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1938 r. nr 177, poz. 323 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
↑ M.P. z 1951 r. nr 33, poz. 410 „za wybitne zasługi położone przy organizowaniu i szkoleniu Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze””.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
↑ Kronika wydarzeń w Warszawie. Rok 1961. „Warszawski kalendarz ilustrowany „Stolicy” 1963”, s. 119, 1962.

Bibliografia

Anna Mizikowska: Tadeusz Sygietyński i jego Mazowsze. Warszawa: 2004. ISBN 83-7399-067-4.
Andrzej Romanowski: Polski Słownik Biograficzny. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2009. ISBN 978-83-88909-76-4.
Tadeusz Sygietyński w bazie filmpolski.pl
Tadeusz Sygietyński, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-10] .

Linki zewnętrzne

[2] W Kartotece personalno-odznaczeniowej przechowywanej w Wojskowym Biurze Historycznym sprostowano datę i miejsce urodzenia na 24 września 1893 w Kijowie^[1].

[p1-1] Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-09-24]..

[3] M.P. z 1931 r. nr 179, poz. 260.

[4] Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-09-24].

[5] Cmentarz Stare Powązki: ZOFJA NOWOSIELSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2021-09-24] .

[:0-6] Polski slownik biograficzny: Surmacki Leopold-Szaniawski Jozafat, Skład główny w księg, Gebethnera i Wolffa, 1935 [dostęp 2023-11-02] (pol.).

[7] Odprawy Komendy Legionów Polskich, Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. I.120.1.295a, s. 150.

[8] Juliusz Jerzy Malczewski (red.): Cmentarz Komunalny Powązki dawny Wojskowy w. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1989, s. 35. ISBN 83-217-2641-0.

[9] M.P. z 1955 r. nr 64, poz. 763 „w związku z 60 rocznicą urodzin za wybitne zasługi w popularyzacji polskich pieśni i tańca ludowego w kraju i za granicą”.

[10] M.P. z 1953 r. nr 15, poz. 206 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

[11] M.P. z 1954 r. nr 108, poz. 1485 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

[12] M.P. z 1938 r. nr 177, poz. 323 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[13] M.P. z 1951 r. nr 33, poz. 410 „za wybitne zasługi położone przy organizowaniu i szkoleniu Państwowego Zespołu Pieśni i Tańca „Mazowsze””.

[14] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

[15] Kronika wydarzeń w Warszawie. Rok 1961. „Warszawski kalendarz ilustrowany „Stolicy” 1963”, s. 119, 1962.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]