Tadeusz Pilat

Tadeusz Pilat
	; Tadeusz Pilat przed 1903
Data i miejsce urodzenia	8 września 1844 ; Gumniska
Data i miejsce śmierci	9 stycznia 1923 ; Lwów
	Specjalność: nauki prawne
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tadeusz Zygmunt Pilat (ur. 8 września 1844 w Gumniskach, zm. 9 stycznia 1923 we Lwowie) – prawnik polski, specjalista prawa administracyjnego, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego, poseł na galicyjski Sejm Krajowy, członek Akademii Umiejętności w Krakowie (późniejszej Polskiej Akademii Umiejętności).

Życiorys

Był synem Stanisława (pisarza, pedagoga, autora pamiętników) i Rudolfiny z Gnatkowskich, bratem Romana (historyka literatury, profesora Uniwersytetu Lwowskiego) i Władysława (ekonomisty i socjologa, również profesora Uniwersytetu Lwowskiego).

Uczęszczał do gimnazjum we Lwowie (do 1862). W latach 1862–1867 studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim. W 1867 obronił doktorat praw na podstawie pracy Zdania ze wszystkich umiejętności prawniczych i politycznych.

Po studiach podjął pracę w administracji Namiestnictwa we Lwowie (do 1872). W 1869 habilitował się (praca pt. Ueber den Begriff des wirtschaftlichen Werthes) i został docentem w Katedrze Ekonomii Społecznej Uniwersytetu Lwowskiego. Habilitację uzyskał również z prawa administracyjnego (1870) i – po studiach uzupełniających w Pruskim Biurze Statystycznym w Berlinie – ze statystyki (1871).

W 1872 mianowany profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Lwowskiego, objął Katedrę Statystyki i Nauki Administracji; profesorem zwyczajnym został w 1878. Pełnił funkcję dziekana Wydziału Prawa i Administracji (czterokrotnie, 1880/1881, 1884/1885, 1889/1890, 1900/1901), rektora (1886/1887), prorektora (1887/1888). Od 1909 był profesorem honorowym. 30 listopada 1908 otrzymał austriackie szlachectwo II stopnia (tytuł „Ritter”, dosł. podniesiony do stanu rycerskiego)^[1]^[2].

W latach 1876–1914 zasiadał w Sejmie Krajowym. Kierował przez kilkadziesiąt lat (1874-1920) Biurem Statystycznym Wydziału Krajowego we Lwowie, a w latach 1901-1920 był zastępcą marszałka Wydziału Krajowego. W 1888 został powołany na członka korespondenta krakowskiej Akademii Umiejętności (od 1918 PAU). Był członkiem korespondentem Centralnej Komisji Statystycznej w Wiedniu (od 1876), członkiem czynnym Towarzystwa Naukowego we Lwowie (od 1920).

Członek i działacz Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, członek jego Komitetu (24 czerwca 1874 – 15 czerwca 1892, 18 czerwca 1903 – 20 czerwca 1914), jego wiceprezes (15 czerwca 1892 – 18 czerwca 1903)^[3]. Był działaczem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” na przełomie XIX/XX wieku sprawując funkcje prezesa Okręgu II oraz gniazda w Tarnowie^[4].

Zajmował się prawem administracyjnym, historią administracji, statystyką. Przygotowywał projekty reform administracyjnych, m.in. dotyczące prawa przynależności do gminy, działania służby sanitarnej, prawa wyborczego. Analizując przyczyny zahamowania rozwoju produkcji rolnej w Galicji wskazał na niekorzystne warunki transportu kolejowego oraz wysokie taryfy przewozowe. Redagował dzieło zbiorowe Wiadomości statystyczne o stosunkach krajowych (1876, 11 tomów). Jego studentami byli m.in. Maurycy Jaroszyński i Stanisław Starzyński.

Został odznaczony m.in. Orderem Korony Żelaznej III klasy, krzyżem komandorskim Orderu Franciszka Józefa oraz Medalem Jubileuszowym Pamiątkowym dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych^[5].

Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie^[6]. Był ojcem Stanisława (chemika, profesora Politechniki Lwowskiej, zamordowanego przez hitlerowców w grupie uczonych lwowskich w 1941).

Publikacje

Ogłosił m.in.:

O metodach zbierania dat do statystyki żniw (1871)
O miejskich biurach statystycznych (1871)
Skład reprezentacyi gminnych w miastach i miasteczkach galicyjskich (1874)
Statystyczne przedstawienie ustroju powiatowego Galicyi i ostatnie wybory do rad powiatowych (1874)
Stan gminnych kas pożyczkowych w Galicyi (1875)
O kompetencyi ustawodawczej w sprawach kultury krajowej (1877)
Urządzenia gminne i patrymonialne w dawnej Polsce (1878)
Skorowidz dóbr tabularnych w Galicyi z Wielkiem Ks. Krakowskiem (1890)
Prawne stosunki własności tabularnej w Galicyi (1891)
Własność tabularna w Galicyi (1891)
O rządowym projekcie reformy wyborczej (1894)
O reformie agrarnej (1897)
Stosunki własności i posiadania (1898)
Podręcznik statystyki Galicyi (1900)

Przypisy

↑ Odznaczenia jubileuszowe. „Kurjer Lwowski”. Nr 561, s. 2, 1 grudnia 1908.
↑ Sylwester Korwin Kruczkowski: Poczet Polaków wyniesionych do godności szlacheckiej przez monarchów austrjackich w czasie od roku 1773 do 1918: dalej tych osób, którym wymienieni władcy zatwierdzili dawne tytuły książęce względnie hrabiowskie lub nadali tytuły hrabiów i baronów jak niemniej tych, którym zatwierdzili staropolskie szlachectwo. Lwów: 1935, s. 44.
↑ Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1874, s. 561; 1875, s. 564; 1876, s. 574; 1877, s. 549; 1878, s. 537; 1879, s. 533; 1880, s. 541; 1881, s. 557; 1882, s. 559; 1883, s. 559; 1884, s. 543; 1885, s. 543; 1886, s. 543; 1887, s. 544; 1888, s. 545; 1889, s. 636; 1890, s. 636; 1891, s. 636; 1892, s. 637; 1893, s. 637; 1894, s. 637; 1895, s. 637; 1896, s. 638; 1897, s. 638; 1898, s. 735; 1899, s. 735; 1900, s. 735; 1901,s. 737; 1902, s. 822; 1903,s. 822; 1904, s. 822; 1905, s. 822; 1906, s. 869; 1907, s. 869; 1908, s. 869; 1909, s. 927; 1910, s. 927; 1911, s. 976; 1912, s. 976; 1913, s. 1004; 1914, s. 1020.
↑ Pamiętnik IV zlotu sokolstwa polskiego we Lwowie w dniach 27-29 czerwca 1903. Lwów: Związek Polskich Gimnastycznych Towarzystw, 1904, s. 12.
↑ Staatshandbuch. Wiedeń: 1918, s. 994
↑ Stanisław Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 360-361. ISBN 83-04-02817-4.

Bibliografia

Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 3: P-Z, Wrocław 1985
SławomirS. Górzyński SławomirS., Nobilitacje w Galicji w latach 1772-1918, Warszawa: DiG, 1997, ISBN 83-85490-88-4, OCLC 830092438 .

Linki zewnętrzne

Dzieła Tadeusza Pilata w bibliotece Polona
Tadeusz Pilat, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2022-03-07].

[1] Odznaczenia jubileuszowe. „Kurjer Lwowski”. Nr 561, s. 2, 1 grudnia 1908.

[2] Sylwester Korwin Kruczkowski: Poczet Polaków wyniesionych do godności szlacheckiej przez monarchów austrjackich w czasie od roku 1773 do 1918: dalej tych osób, którym wymienieni władcy zatwierdzili dawne tytuły książęce względnie hrabiowskie lub nadali tytuły hrabiów i baronów jak niemniej tych, którym zatwierdzili staropolskie szlachectwo. Lwów: 1935, s. 44.

[3] Szematyzm Królestwa Galicji i Lodomerii z Wielkim Księstwem Krakowskim na rok 1874, s. 561; 1875, s. 564; 1876, s. 574; 1877, s. 549; 1878, s. 537; 1879, s. 533; 1880, s. 541; 1881, s. 557; 1882, s. 559; 1883, s. 559; 1884, s. 543; 1885, s. 543; 1886, s. 543; 1887, s. 544; 1888, s. 545; 1889, s. 636; 1890, s. 636; 1891, s. 636; 1892, s. 637; 1893, s. 637; 1894, s. 637; 1895, s. 637; 1896, s. 638; 1897, s. 638; 1898, s. 735; 1899, s. 735; 1900, s. 735; 1901,s. 737; 1902, s. 822; 1903,s. 822; 1904, s. 822; 1905, s. 822; 1906, s. 869; 1907, s. 869; 1908, s. 869; 1909, s. 927; 1910, s. 927; 1911, s. 976; 1912, s. 976; 1913, s. 1004; 1914, s. 1020.

[4] Pamiętnik IV zlotu sokolstwa polskiego we Lwowie w dniach 27-29 czerwca 1903. Lwów: Związek Polskich Gimnastycznych Towarzystw, 1904, s. 12.

[5] Staatshandbuch. Wiedeń: 1918, s. 994

[6] Stanisław Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 360-361. ISBN 83-04-02817-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]