Przejdź do zawartości

Tęgoborze

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tęgoborze
wieś
Ilustracja
Panorama miejscowości
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

nowosądecki

Gmina

Łososina Dolna

Liczba ludności (2011)

1559[2]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

33-312[3]

Tablice rejestracyjne

KNS

SIMC

0448404

Położenie na mapie gminy Łososina Dolna
Mapa konturowa gminy Łososina Dolna, na dole znajduje się punkt z opisem „Tęgoborze”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Tęgoborze”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Tęgoborze”
Położenie na mapie powiatu nowosądeckiego
Mapa konturowa powiatu nowosądeckiego, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Tęgoborze”
Ziemia49°42′29″N 20°38′22″E/49,708056 20,639444[1]

Tęgoborzewieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Łososina Dolna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. W 2011 r. wieś liczyła 1559 mieszkańców.

Toponimia

[edytuj | edytuj kod]

Nazwa wsi pochodzi od potężnych lasów – tęgich borów – które około tysiąca lat temu pokrywały tutejszą kotlinę.

Położenie

[edytuj | edytuj kod]

Wieś usytuowana jest na południowo-zachodnim brzegu Jeziora Rożnowskiego, przy drodze krajowej nr 75, w kotlinie otoczonej górami Beskidu Wyspowego, nad którą górują Chełm (790 m), Białowodzka Góra z ruinami „Zamczyska” (607 m) oraz Jodłowiec Wielki (482 m)[4].

Części wsi

[edytuj | edytuj kod]
Integralne części wsi Tęgoborze[5][6]
SIMC Nazwa Rodzaj
0448410 Głaze część wsi
0448427 Gotfrudówka część wsi
0448433 Just część wsi
0448440 Kapłaniec część wsi
0448456 Kowalówka część wsi
0448462 Niżne część wsi
0448479 Okrąg część wsi
0448485 Podgórze część wsi
0448491 Stara Wieś część wsi
0448500 Stawy część wsi
0448516 Zalesie część wsi
0448522 Zychówka część wsi
Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny na Juście
Murowany dwór
Kościół
Kościół na Juście – panorama otoczenia

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Ważnym wydarzeniem stało się przybycie zakonnika kameduły, znanego jako św. Just. Według dawnej legendy zamieszkał on jako pustelnik na jednym z tęgoborskich wzgórz, które do dziś nosi jego imię, a w miejscu pustelni wzniesiono kościół. Na Górze Św. Justa znajdował się też klasztor Ojców Marków. Kościół, jak i klasztor w 1611 roku zostały zniszczone przez ówczesnego dziedzica Tęgoborza – Cyryla Chrząstowskiego, który wraz z żoną – Anną Tęgoborską przyjęli wierzenia braci polskich. Doszło do przejęcia budynków i gruntów klasztornych oraz wypędzenia zakonników. W końcu XVII wieku gdy bracia polscy zostali wygnani z Polski większość stanowili katolicy. Wieś rozrastała się i nabierała coraz większego znaczenia, dzięki przebiegającemu tędy ważnemu szlakowi handlowemu z Krakowa na Węgry.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[7].

Klasycystyczny, murowany parterowy dwór z przełomu XVIII i XIX w. Posiada on czterospadowy dach, ozdobiony czterokolumnowym portykiem. Obok murowana oficyna z pocz. XIX wieku[8].

Inne zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • Współczesny murowany kościół parafialny z 1969 roku, zaprojektowany przez Tadeusza Brzozę.

Kościół

[edytuj | edytuj kod]

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. Najdroższej Krwi Chrystusa Pana. Kiedy kościół św. Mikołaja w Tęgoborzu znalazł się – po wybudowaniu zapory wodnej w Rożnowie – na skraju powstałego jeziora, zaszła potrzeba zbudowania kościoła nowego, a zarazem większego, w bezpiecznym miejscu. Ten nowy, z zastosowaniem nowszych technik budowlanych i stylowych, zbudowano do roku 1966.Dotychczasowy XVIII-wieczny drewniany kościół parafialny pw. św. Mikołaja został przeniesiony w 1982 do tworzonej wówczas parafii Tabaszowa.

Na Górze św. Justa w Tęgoborzu znajduje się również drewniany, zabytkowy kościół pw. Narodzenia NMP. W kościele na Górze św. Justa czci się Narodzenie NMP, dlatego święto odpustowe na Juście obchodzone jest 8 września. Uroczystość odpustową parafia Tęgoborze obchodzi w niedzielę w oktawie Bożego Ciała.

Kultura

[edytuj | edytuj kod]

We wsi funkcjonuje Orkiestra Dęta OSP, gminna biblioteka publiczna oraz koło gospodyń wiejskich. Co roku 8 września na Górze św. Justa odbywają się tradycyjnie dożynki.
Z roku 1893 pochodzi Przepowiednia z Tęgoborzy, zawierająca przyszłe dzieje Polski „od morza do morza”.

Szkolnictwo

[edytuj | edytuj kod]
  • Szkoła Szybowcowa – działała w latach 1933–1939 na górze Rachów i Jodłowiec działała, po wojnie ponownie reaktywowana w latach 1946–1949. Szkoła była ważnym ośrodkiem szkolenia szybowcowego w Polsce. Do sierpnia 1939 roku szkoła posiadała 33 szybowce, dwa hangary i zaplecze noclegowe dla 40 osób. Wśród inicjatorów i założycieli szkoły byli Leopold Kwiatkowski oraz Jerzy Iszkowski.
  • Szkoła Podstawowa im. mjra pil Jerzego Iszkowskiego.
  • Gimnazjum, 1 września 2017 r. włączone do Szkoły Podstawowej.

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

Tęgoborze to wieś o charakterze rolniczo-sadowniczym. Swoją siedzibę ma tu duża firma transportowa oraz mniejsze firmy usługowe. Ponadto we wsi mieści się ochotnicza straż pożarna, ośrodek zdrowia, zespół szkół, filia Banku Spółdzielczego z Łososiny Dolnej i centrala telefoniczna TP.

Ochotnicza straż pożarna

[edytuj | edytuj kod]

Tęgoborze posiada jednostkę ochotniczej straży pożarnej która została założona w 1931 roku jest to jednostka włączoną do Krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego i posiada samochody bojowe Renault oraz MAN TGX 18.440[9].

We wsi od 1999 działa Sekcja Sportowa Piłki Nożnej „Hart” Tęgoborze przy Stowarzyszeniu Tęgoborzan. W sezonie 2018/2019 zespół występuje w rozgrywkach klasa A grupa Nowy Sącz[10]. Z racji położenia nad Jeziorem Rożnowskim Tęgoborze jest atrakcyjnym miejscem dla pragnących uprawiać sporty wodne, a z racji ukształtowania terenu – lotniarstwo.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 139518
  2. Wieś Tęgoborze w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-01-29], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1291 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. Geoportal. Mapa topograficzna i satelitarna. [dostęp 2013-10-10].
  5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. GUS. Rejestr TERYT.
  7. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-14].
  8. Dwór w Tęgoborzu
  9. OSP Tęgoborze – Nowy Sącz 112 [online], nowysacz112.pl [dostęp 2017-12-12].
  10. Strona 90minut.pl.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]