Szybownictwo

Szybownictwo – dyscyplina lotnictwa sportowego wykonywana na szybowcach.

Konkurencje szybowcowe

Przeloty

Główny artykuł: przeloty szybowcowe.

Zawodnicy walczą o najwyższą średnią prędkość osiągniętą wzdłuż ustalonej trasy^[a]. Piloci mają możliwość (w oknie kilku godzin) indywidualnie wyboru najkorzystniejszego^[b] momentu startu. W niektórych formatach konkurencji piloci mogą modyfikować trasę^[c] w pewnych granicach (liczy się średnia prędkość na wybranej trasie). W pewnych sytuacjach (przedwczesne lądowanie w terenie przygodnym) liczy się przeleciana odległość. Możliwe są też konkurencje czysto odległościowe (kto dalej zaleci), ale obecnie raczej niespotykane z przyczyn logistycznych (konieczność przewozu z powrotem szybowca setki kilometrów do lotniska z którego zawodnicy startują).

Akrobacja

Piloci wykonują (w serii lotów) przepisane i/lub własnej kompozycji wiązanki figur akrobatycznych. Punktacja przez sędziów na podstawie dokładności wykonania figur.

Wyścigi (Grand Prix)

Główny artykuł: Wyścigi szybowcowe.

Piloci, z jednoczesnego lotnego startu, ścigają się po ustalonej trasie^[a]. Decyduje kolejność na mecie.

Rekordy

Niezależnie od powyższych konkurencji, w których rozgrywane są zawody (np. MŚ), Międzynarodowa Federacja Lotnicza ustanawia kategorie, w których odnotowywane są rekordy świata. Obecnie notuje się je w:

średnich szybkościach przelotu (różne typy tras i dystansów, obecnie do około 300km/h)
przewyższeniu i maksymalnej osiągniętej wysokości (obecnie rzędu 15 km^[d], większa wysokość wymaga kombinezonów lub kabin ciśnieniowych^[e], gdyż sam tlen nie jest wystarczający^[1]^[f])
odległości przelotu (różne typy tras, obecnie rzędu 3000 km)

Podobnie jak w innych sportach, niektóre typy rekordów nie są obecnie odnotowywane z przyczyn bezpieczeństwa, np. rekord w długości lotu, które dochodziły już do 3 dób.

Organizacja

Na szczeblu międzynarodowym sport jest uprawiany w ramach Międzynarodowej Federacji Lotniczej (FAI). Organizuje ona m.in. zawody międzynarodowe oraz prowadzi międzynarodowy ranking pilotów^[2]. Członkami tej organizacji są organizacje narodowe, w Polsce Aeroklub Polski.

W Polsce szybownictwo można uprawiać m.in. w sekcjach szybowcowych Aeroklubów Regionalnych zrzeszonych w Aeroklubie Polskim i innych organizacjach społecznych lub komercyjnych. Jest to sport otwarty dla początkujących w wieku od 14 lat (przepisowe minimum) do późnego wieku (często powyżej 70). Kandydaci i piloci podlegają m.in. testom medycznym, które w porównaniu z poprzednimi latami są znacznie złagodzone.

W klubach z reguły zdecydowana mniejszość pilotów uczestniczy w oficjalnych zawodach, większość uprawia sport rekreacyjnie.

Ciekawostki

W obecnej (kwiecień 2018) chwili w międzynarodowym rankingu pilotów szybowcowych^[2] (ponad 5000 pilotów) pierwsze miejsce zajmuje polski pilot Sebastian Kawa. Łukasz Wójcik jest dwunasty, a Karol Staryszak jest czternasty.
W Mistrzostwach Świata w akrobacji szybowcowej w 2012 wszyscy piloci^[3] startowali na szybowcach polskiej konstrukcji: MDM-1 Fox, MDM-1 Solo Fox, S-1 Swift, SZD-59 Acro

Zobacz też

Uwagi

↑ ^a ^b Trasa jest wyznaczona przez szereg kolejnych punktów zwrotnych przez które piloci muszą przelecieć. Tor lotu pomiędzy punktami zwrotnymi pilot wybiera dowolnie.
↑ W ciągu dnia pogoda się zmienia, silnie wpływając na warunki lotu szybowców.
↑ Tzn. „przesuwać” punkty zwrotne w pewnych granicach, przesuwając „swój” obszar konkurencji w kierunku – we własnej ocenie – lepszych warunków atmosferycznych, lub np. skracając swoją trasę dla dostosowania jej do własnych mniejszych zdolności pilotażowych. Ta możliwość modyfikacji trasy pozwala m.in. mniej doświadczonym pilotom współzawodniczyć z bardziej doświadczonymi którzy lepiej znoszą długie trasy.
↑ W pobliżu tej wysokości (indywidualnie różne) pilot, pomimo oddychania czystym tlenem, nie dostaje wystarczającej ilości tlenu (ze względu na niskie ciśnienie, jeżeli nie ma ciśnieniowej kabiny lub skafandra), co powoduje utratę przytomności i śmierć (NASA, op.cit.).
↑ Piloci używają instalacji podającej dodatkowy tlen od 4000m, od 10000m wzwyż oddychają czystym tlenem (NASA, op.cit.).
↑ Od około 16500 m n.p.m. ciśnienie jest na tyle niskie że woda w pilocie zaczyna się gotować, powodując np. gwałtowne puchnięcie skóry (gotowanie krwi następuje wyżej, około 19500 m n.p.m.) – NASA, op.cit.

Przypisy

↑ „Historia skafandra ciśnieniowego”. nasa.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-04)]. (ang.), NASA Dryden Flight Research Center, dostęp 14 września 2012.
↑ ^a ^b Ranking pilotów szybowcowych.
↑ Wyniki mistrzostw świata w akrobacji szybowcowej 2012.

Bibliografia

John H. Cochrane: The Evolution of U.S. Contest Soaring. [w:] Ralph S. Barnaby Lecture (na zaproszenie Amerykańskiego Muzeum Szybownictwa) [on-line]. faculty.chicagobooth.edu, 2 października 2010. [dostęp 2012-09-13]. (ang.).
Sebastian Kawa: O zawodach szybowcowych. www.sebastiankawa.pl. [dostęp 2012-09-13]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Aktualne rekordy w szybownictwie
Polskie Stowarzyszenie Szybowcowe. pss.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-02)].
Aeroklub Polski – szybowce. szybowce.aeroklub-polski.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-28)].
Wyprawa do Patagonii
Film Lot treningowy z uczniem-pilot na wymaganie – 50km – do srebrnej odznaki szybowcowej
Film „433 km” – lot treningowy przed Grand Prix World Championships
Film „Mistrzostwa Świata Grand Prix w wyścigach szybowcowych w Chile 2010”
Rekord Wandy Szemplińskiej w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – kronika PKF.
Międzynarodowe Mistrzostwa Szybowcowe, Żar 1949 w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – kronika PKF.
Próba szybowca „ABC”, Bielsko 1948 w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej – kronika PKF.
Szybowcowy warsztat doświadczalny, Bielsko-Biała 1947 w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej.

[trasa-1] Trasa jest wyznaczona przez szereg kolejnych punktów zwrotnych przez które piloci muszą przelecieć. Tor lotu pomiędzy punktami zwrotnymi pilot wybiera dowolnie.

[2] W ciągu dnia pogoda się zmienia, silnie wpływając na warunki lotu szybowców.

[3] Tzn. „przesuwać” punkty zwrotne w pewnych granicach, przesuwając „swój” obszar konkurencji w kierunku – we własnej ocenie – lepszych warunków atmosferycznych, lub np. skracając swoją trasę dla dostosowania jej do własnych mniejszych zdolności pilotażowych. Ta możliwość modyfikacji trasy pozwala m.in. mniej doświadczonym pilotom współzawodniczyć z bardziej doświadczonymi którzy lepiej znoszą długie trasy.

[4] W pobliżu tej wysokości (indywidualnie różne) pilot, pomimo oddychania czystym tlenem, nie dostaje wystarczającej ilości tlenu (ze względu na niskie ciśnienie, jeżeli nie ma ciśnieniowej kabiny lub skafandra), co powoduje utratę przytomności i śmierć (NASA, op.cit.).

[5] Piloci używają instalacji podającej dodatkowy tlen od 4000m, od 10000m wzwyż oddychają czystym tlenem (NASA, op.cit.).

[7] Od około 16500 m n.p.m. ciśnienie jest na tyle niskie że woda w pilocie zaczyna się gotować, powodując np. gwałtowne puchnięcie skóry (gotowanie krwi następuje wyżej, około 19500 m n.p.m.) – NASA, op.cit.

[6] „Historia skafandra ciśnieniowego”. nasa.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-04)]. (ang.), NASA Dryden Flight Research Center, dostęp 14 września 2012.

[FAIranking-8] Ranking pilotów szybowcowych.

[9] Wyniki mistrzostw świata w akrobacji szybowcowej 2012.

[a]

[b]

[c]

[d]

[e]

[1]

[f]

[2]

[3]