Szowinizm
Szowinizm (fr. chauvinisme) – forma skrajnego nacjonalizmu w postaci bezkrytycznego uwielbienia własnego narodu, wiary w jego wyższość połączonego z wrogością względem innych nacji. W szerszym znaczeniu analogiczne przeświadczenie pewnych grup ludzi względem innych (nie zawężające się do narodów)[1].
Szowinizm rozszerzył swoje pierwotne znaczenie o fanatyczne oddanie i nadmierną stronniczość w stosunku do każdej grupy lub sprawy, do jakiej się należy, zwłaszcza gdy obejmuje to uprzedzenia lub wrogość wobec osób z zewnątrz, lub grup rywalizujących, i utrzymuje się nawet w obliczu przeważającego oporu[2][3]. Szowinista postrzega własnych ludzi jako niepowtarzalnych i wyjątkowych, podczas gdy reszta ludzi jest uważana przez niego za słabych lub podrzędnych[4]. To francuskie pojęcie funkcjonuje analogicznie do brytyjskiego terminu jingoizm, który zachował swoje znaczenie jako szowinizm ściśle w swoim pierwotnym rozumieniu, to znaczy jako postawa agresywnego nacjonalizmu[5][6].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Wyrażenie pochodzi od Nicolasa Chauvin, legendarnego żołnierza napoleońskiego znanego z komedii Le soldat laboureur Eugene'a Scribe'a. Bohater tej opowieści, rolnik[7], był fanatycznie i naiwnie oddany Napoleonowi.
Szowinizm płciowy
[edytuj | edytuj kod]
Męski szowinizm
[edytuj | edytuj kod]Męski szowinizm opiera się na przekonaniu, że mężczyźni są lepsi od kobiet. Pierwsze udokumentowane użycie sformułowania „męski szowinizm” znajduje się w sztuce z 1935 roku Clifforda Odeta Till the Day I Die[8].
Kobiecy szowinizm
[edytuj | edytuj kod]Kobiecy szowinizm to przekonanie, że kobiety moralnie przewyższają mężczyzn, i uważany jest on za antyfeministyczny[9]. Termin ten został przyjęty przez krytyków niektórych rodzajów lub aspektów feminizmu; godnym uwagi przykładem jest feministka drugiej fali Betty Friedan, która w swoich postulatach wykluczała lesbijki i czarnoskóre kobiety.[10]
Ariel Levy posłużyła się tym określeniem w pokrewnym, aczkolwiek przeciwnym znaczeniu w swojej książce Female Chauvinist Pigs, w której twierdzi, że wiele młodych kobiet w Stanach Zjednoczonych i poza nimi odtwarza męski szowinizm i dawne mizoginistyczne stereotypy[11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ szowinizm, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-08-31].
- ↑ chauvinism, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-01-01] (ang.).
- ↑ 15 Words You Didn't Realize Were Named After People [online], Quick and Dirty Tips [dostęp 2020-01-01] (ang.).
- ↑ Andrew Heywood, Palgrave Macmillan, Global politics, London; New York: Palgrave Macmillan, 2015, ISBN 978-1-137-34926-2, OCLC 979008143 (ang.).
- ↑ jingoism, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-01-01] (ang.).
- ↑ s, jingoism & chauvinism [online], web.archive.org, 26 października 2014 [dostęp 2020-01-01] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-26].
- ↑ Ivan Jablonka, Le mythe du soldat-laboureur, 2016.
- ↑ J. Mansbridge, MALE CHAUVINIST, FEMINIST, SEXIST, AND SEXUAL HARASSMENT: DIFFERENT TRAJECTORIES IN FEMINIST LINGUISTIC INNOVATION, „American Speech”, 80 (3), 2005, s. 256–279, DOI: 10.1215/00031283-80-3-256, ISSN 0003-1283 [dostęp 2020-01-01] (ang.).
- ↑ Lajos Brons, On gender chauvinism [online] [dostęp 2020-01-01] (ang.).
- ↑ Betty Friedan, It changed my life : writings on the women's movement, Cambridge, Mass: Harvard University Press, 1998, ISBN 0-674-46885-6, OCLC 37854253, Cytat: If I were a man, I would strenuously object to the assumption that women have any moral or spiritual superiority as a class. This is [...] female chauvinism.
- ↑ Ariel Levy, Female chauvinist pigs : women and the rise of raunch culture, Nowy Jork: Free Press, 2005, ISBN 0-7432-4989-5, OCLC 60375653.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- szowinizm, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-09-25].