Stulisz lekarski

Stulisz lekarski
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	kapustowce
Rodzina	kapustowate
Rodzaj	stulisz
Gatunek	stulisz lekarski
	Nazwa systematyczna
	Sisymbrium officinale (L.) Scop.; Fl. Carniol., ed. 2, 2: 26 (1771)
Synonimy
	Erysimum officinale L.;
	Erysimum officinale L.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stulisz lekarski (Sisymbrium officinale (L.) Scop.) – gatunek rośliny należący do rodziny kapustowatych (Brassicaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w stanie dzikim w Europie, Afryce Północnej i Azji^[4]. Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się także na Azorach i w niektórych innych rejonach^[4]. W Polsce roślina pospolita na całym obszarze. Archeofit.

Morfologia

Łodyga: Sztywna, przeważnie owłosiona, 30–60 cm wysokości, poziomo rozgałęziona.
Liście: Pierzastodzielne – najniższe pary odcinków zbliżają się do łodygi. Odcinki nierówno zazębione, największy jest odcinek końcowy. Górne liście niepodzielone.
Kwiaty: Bladożółte, drobne, zgrupowane w krótki, groniasty kwiatostan, który później się wydłuża. 4 owalne, wydłużone i owłosione działki kielicha, 4 łopatkowate płatki korony silnie rozchylone na boki, pojedynczy słupek, o wydłużonej zalążni przechodzącej bezpośrednio w tarczowate znamię, kilka pręcików wystających nieco powyżej znamienia słupka. Kwitnie od maja do października, jest owadopylny lub samopylny.
Owoc: Czworokątna i wzniesiona łuszczyna na krótkiej, zrośniętej z nią szypułce. Ma długość do 20 mm, zwęża się ku szczytowi, jest 3-nerwowa, bez dzióbka i przytulona do osi kwiatostanu.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Siedlisko: przydroża, wysypiska, ugory, pola, nasypy kolejowe, mury. Gleby bogate w azot. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla All. Sisymbrion, Ass. Sisymbrietum sophiae^[5]. Roślina trująca: Roślina zawiera glikozyd siarkocyjanianowy i w większych ilościach jest lekko trująca, nie tylko dla ludzi, ale również zwierząt domowych. Nasiona zawierają ok. 30% oleju, są jednak podobnie, jak cała roślina trujące^[6].

Zastosowanie

Roślina lecznicza: ziele Herba Sisymbrii officinalis działa wzmacniająco na serce i żołądek.
Nasiona mogą zastąpić gorczycę.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).
↑ Sisymbrium officinale (L.) Scop., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-03-09] .
↑ ^a ^b ^c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.

Bibliografia

Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-11-10] (ang.).

[powo-3] Sisymbrium officinale (L.) Scop., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-03-09] .

[grin-4] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-11-11].

[5] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[6] Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]