Stilianos Gonatas
 1922 | |
 pułkownik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
1876 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
1966 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1904 – ok. 1936 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna bałkańska, |
| Późniejsza praca |
polityk |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| premier Grecji | |
| Okres |
od 27 listopada 1922 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
Stilianos Gonatas (gr. Στυλιανός Γονατάς; ur. 15 sierpnia 1876 w Patras, zm. 29 marca 1966 w Atenach) – grecki wojskowy i polityk, premier Grecji w latach 1922–1924. Od 1932 do 1935 przewodniczący Senatu[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dowodził 2 dywizją w wojnie grecko-tureckiej[2].
W 1922 wszedł w skład Komitetu Rewolucyjnego, który stanął na czele rewolucji wywołanej przez społeczną frustrację po przegranej wojnie z Turcją[3]. W końcu września, gdy rewolucja 11 września 1922 ostatecznie odniosła sukces, Komitet Rewolucyjny wystosował do przebywającego w Paryżu Elefteriosa Wenizelosa prośbę o powrót do kraju i objęcie kierownictwa w rządzie. Wenizelos odmówił, twierdząc, że zamierza reprezentować interesy Grecji przed rządami państw Europy Zachodniej. Wówczas członkowie Komitetu Rewolucyjnego sami sformowali rząd, zaś Gonatas został premierem[3].
Rząd Gonatasa prowadził politykę wzmocnienia pozycji armii i rozliczeń z rojalistami, których uznano za winnych klęski w Anatolii. W listopadzie 1922 powołany został Trybunał Wojskowy, który przeprowadził proces trzech byłych premierów Grecji, dwóch ministrów oraz trzech oficerów wysokich rangą, uznając ich za winnych zdrady stanu i skazując na śmierć lub dożywotnie więzienie[3]. W okresie sprawowania urzędu premiera przez Gonatasa Grecja przyjęła kalendarz gregoriański (1923), podpisano traktat w Lozannie decydujący o wymianie ludności między Grecją i Turcją, miała miejsce interwencja na Korfu[3].
Kryzys związany z interwencją włoską na Korfu sprawił, że rząd Gonatasa przełożył o kilka miesięcy termin wyborów parlamentarnych, które według oczekiwań wojskowych miały potwierdzić poparcie społeczne dla urzędującego gabinetu. Tymczasem poparcie dla junty w rzeczywistości było coraz mniejsze, także w armii, gdzie służyło wielu oficerów-rojalistów[3]. Rząd wprowadził wówczas częściową cenzurę czasopism, zabraniając wszelkiej krytyki liderów rewolucji z września 1922. Jesienią 1923 oficerowie o przekonaniach rojalistycznych przeprowadzili nieudaną próbę zamachu stanu. Wybory w grudniu tego samego roku zakończyły się zdecydowaną wygraną republikanów; wcześniej w tym samym miesiącu rząd Gonatasa zaprosił do Aten polityków o przekonaniach republikańskich, którzy sporządzili memorandum z apelem o przeprowadzenie plebiscytu, jaki miał zdecydować o przyszłości monarchii greckiej. Po wyborach Gonatas poprosił Jerzego II, by ten udał się na czasową emigrację do momentu przeprowadzenia wymienionego plebiscytu[3].
W grudniu 1923 do kraju powrócił Wenizelos, któremu Gonatas przekazał urząd premiera[3]. Nadal działał w wenizelistowskiej Partii Liberalnej, w 1936 wszedł w skład kierującego nią tymczasowo triumwiratu (obok Temistoklisa Sofulisa i Sofoklisa Wenizelosa)[4].
Autor pamiętników[5].
W czasie II wojny światowej i okupacji Grecji Gonatas był jednym z inicjatorów stworzenia kolaboracyjnych Batalionów Bezpieczeństwa[6], co zdaniem lewicy stanowiło oczywistą zdradę narodu[7]
Następnie działacz parlamentarny, założyciel Partii Liberalnych Narodowców (Κόμμα Εθνικών Φιλελευθέρων), co oznaczało poglądy silnie rojalistyczne. Członek Rady Koronnej (Συμβούλιο του Στέμματος).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Πρόεδροι Βουλής, Γερουσίας και Εθνοσυνελεύσεων. sansimera.gr. (gr.).
- ↑ Smith M.: Ionian vision: Greece in Asia Minor, 1919–1922. C. Hurst & Co. Publishers, 1998, s. 296. ISBN 978-1-85065-368-4.
- ↑ a b c d e f g Czekalski T.: Pogrobowcy Wielkiej Idei. Przemiany społeczne w Grecji w latach 1923-1940. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, 2007, s. 19-22. ISBN 978-83-88737-58-9.
- ↑ Czekalski T.: Pogrobowcy Wielkiej Idei. Przemiany społeczne w Grecji w latach 1923-1940. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, 2007, s. 32. ISBN 978-83-88737-58-9.
- ↑ Czekalski T.: Pogrobowcy Wielkiej Idei. Przemiany społeczne w Grecji w latach 1923-1940. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, 2007, s. 87. ISBN 978-83-88737-58-9.
- ↑ Close D.: The Greek Civil War - Studies of Polarization. London: Routledge, an imprint of Taylor & Francis Books Lt, 1993.
- ↑ „Szubienica dla Gonatasa” - tablica o tej treści, niesiona była przez demonstrantów, zamordowanych strzałami sił porządkowych, 3 grudnia 1944, w Atenach.