Przejdź do zawartości

Stefan Bastyr

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Stefan Bastyr
1 zwycięstwo
Ilustracja
kapitan pilot kapitan pilot
Data i miejsce urodzenia

27 sierpnia 1890
Ulanów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

6 sierpnia 1920
Lwów, Polska

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

K.u.k. Luftfahrtruppen
Lotnictwo Wojska Polskiego

Jednostki

27 Feldkanonenregiment,
Fliegerkompagnie 10,
Fliegerkompagnie 12,
Fliegerkompagnie 37P

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
wojna polsko-ukraińska

Odznaczenia
Polowa Odznaka Pilota
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie)
Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie wojny) Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny) Medal Waleczności (Austro-Węgry)
Krzyż Obrony Lwowa Odznaka pamiątkowa „Orlęta”
Multimedia w Wikimedia Commons
Stefan Bastyr
Pogrzeb Stefana Bastyra
Symboliczny grób polskich lotników na Cmentarzu Obrońców Lwowa

Stefan Bastyr (ur. 17 sierpnia 1890 w Ulanowie, zm. 6 sierpnia 1920 we Lwowie) – kapitan pilot inżynier Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, wykonał pierwszy lot bojowy w niepodległej Polsce.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Ulanowie[1] (według danych austriackich w Oleśnie) w rodzinie Tomasza i Julii z Niemtusów[2]. Ukończył Szkołę Realną w Tarnowie, po czym studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. W 1913 brał udział w projekcie budowy samolotu ZASPL (Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej). Projekt samolotu, opracowany przez inż. Władysława Kohmana-Floriańskiego, wzorowany był na francuskiej konstrukcji Farman IV. Prace nad budową samolotu przerwano z powodu użycia nieodpowiednich materiałów konstrukcyjnych.

Po wybuchu I wojny światowej w 1914 został powołany do c. i k. Armii. Walczył na froncie wschodnim. W drugiej połowie 1915 zgłosił się ochotniczo do służby w c. i k. lotnictwie i został skierowany do Szkoły Obserwatorów Lotniczych (Flosch) w Wiener Neustadt, którą ukończył w styczniu 1916. Następnie służył jako oficer techniczny i obserwator na samolotach rozpoznawczych w eskadrach (Fliegerkompagnie) Flik 10 (od 1 lutego 1916 do 12 października 1917 – front wschodni) i Flik 12D (od 21 grudnia 1917 do 4 kwietnia 1918 – front włoski). Po ukończeniu kursu pilotażu w Campoformido, służył jako pilot jednomiejscowych samolotów rozpoznawczych we Flik 37P (od 24 czerwca 1918 do października 1918 – front włoski). W tej ostatniej eskadrze obowiązki dowódcy pełnił por. rez. Stanisław Jasiński. Macierzystym oddziałem Bastyra był Pułk Artylerii Polowej Nr 27 (były Pułk Armat Polowych Nr 16). Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1916 w korpusie oficerów rezerwy artylerii polowej i górskiej[3].

W trakcie służby w lotnictwie austro-węgierskim wykonał około 100 lotów bojowych. Dokładna liczba jest niemożliwa do ustalenia ze względu na braki w dokumentacji z końcowego okresu wojny. Ostatni dokument, datowany 31 sierpnia 1918, określa jego łączną liczbę lotów bojowych na 98. Od 2 października 1918 przebywał na sześciotygodniowym urlopie, w związku z czym do ostatniej udokumentowanej liczby należy dodać (jeżeli były) loty bojowe wykonane we wrześniu 1918. Częstotliwość wykonywanych lotów we Flik 37P wskazuje, że może tutaj chodzić o 1 do 3 lotów bojowych.

Stoczył co najmniej 3 walki powietrzne z samolotami przeciwnika (4 czerwca 1916, 26 sierpnia 1916 i 25 listopada 1916). Odniósł co najmniej 1 zwycięstwo powietrzne – 4 czerwca 1916 podczas wykonywania swojego pierwszego lotu bojowego (dalekie rozpoznanie tyłów przeciwnika w rejonie Równe – Dubno) zmusił do lądowania, wraz z inną załogą Flik 10, rosyjski samolot rozpoznawczy typu Farman. Samolot przeciwnika lądował przymusowo ok. 35 km na południowy zachód od twierdzy Równe.

Stefan Bastyr ukończył wojnę w stopniu porucznika rezerwy (Oberleutnant i.d.Res.). Jego karta osobowa (wystawiona na nazwisko Stephan Bastyř), jak również nieliczne inne dokumenty związane z jego działalnością w austro-węgierskich siłach powietrznych (Luftfahrtruppe), znajdują się w wiedeńskim Archiwum Państwowym[4]

W październiku 1918 brał udział w opracowaniu planów opanowania lwowskiego lotniska Lewandówka. Gdy rozgorzały walki polsko-ukraińskie o Lwów, stanął na czele grupki polskich lotników przejmujących od wojskowych władz austriackich 2 listopada lotnisko Lewandówka (oprócz niego byli to obserwatorzy Janusz de Beaurain i Władysław Toruń, a 7 listopada do lotników lwowskich dołączył m.in. Stefan Stec). W ciągu następnych dni zabezpieczali oni lotnisko przed Ukraińcami i naprawiali kilka znajdujących się na nim samolotów. Por. Bastyr został mianowany komendantem lotniska przez Naczelnego Komendanta Obrony Lwowa Czesława Mączyńskiego, a następnie został dowódcą Lwowskiej Grupy Lotniczej.

5 listopada Stefan Bastyr wraz z obserwatorem de Beaurain wykonali pierwszy lot bojowy lotnictwa niepodległej Polski (jeszcze przed oficjalnie przyjmowanym dniem odzyskania niepodległości 11 listopada). Z samolotu Hansa-Brandenburg C.I obrzucili bombami po 15 kg i ostrzelali ukraińskich żołnierzy wycofujących się na stację Persenkówka po próbie ataku na Dworzec Główny we Lwowie[5]. Według innych źródeł, był to samolot Oeffag C.II ze składu II eskadry lotniczej[6]. Kolejny lot bojowy (drugi polskiego lotnictwa) Bastyr odbył tego samego dnia z obserwatorem Władysławem Toruniem, a następne od 7 listopada.

8 listopada Bastyr wykonał pierwszy lot ze Lwowa do Krakowa w celu zorganizowania odsieczy dla Lwowa, następnie wykonał jeszcze kilka lotów łącznikowych. Cały czas uczestniczył też w lotach bojowych w celu rozpoznania lub bombardowania ukraińskich pozycji (w listopadzie, do zakończenia walk w samym Lwowie, wykonał aż 28 lotów bojowych – najwięcej spośród lwowskich pilotów)[5].

W toku dalszych działań wojennych przeciw Ukraińcom, a następnie (w 1920) przeciw bolszewikom, Bastyr awansowany do stopnia kapitana był dowódcą III Grupy Lotniczej, przekształconej następnie w 3 dywizjon lotniczy. Objął ponadto stanowisko szefa lotnictwa 6 Armii.

Stefan Bastyr zginął 6 sierpnia 1920 w katastrofie lotniczej na lotnisku Lewandówka pod Lwowem, lecąc myśliwcem Fokker D.VII. Przyczyna wypadku nie została w pełni wyjaśniona, lecz prawdopodobnie było nią zasłabnięcie przy sterach z powodu choroby serca, na którą cierpiał on od pewnego czasu. Został pochowany na Cmentarzu Obrońców Lwowa w kwaterze dowódców, poniżej katakumb. W okresie Ukraińskiej SRR w trakcie profanacji i zrównywania z ziemią Cmentarza Obrońców Lwowa Maria Tereszczakówna (polska działaczka społeczna) wraz z grupą kilku innych osób, w celu ratowania szczątków polskich bohaterów pochowanych na tym cmentarzu przeniosła kilka ciał zasłużonych Polaków (oprócz Stefana Bastyra m.in. gen. Tadeusza Jordan-Rozwadowskiego, gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego, dowódcy obrony Lwowa z 1918 Czesława Mączyńskiego, arcybiskupa lwowskiego Józefa Teodorowicza, ks. Gerarda Szmyda, pozostałych twórców polskiego lotnictwa: Stefana Steca i Władysława Torunia) w inne miejsce pochówków, które w wyniku śmierci bezpośrednich świadków i wcześniejszego braku zainteresowania polskich instytucji do dnia dzisiejszego pozostają nieznane (z wyjątkiem miejsca pochówku biskupa Teodorowicza i ks. Szmyda).

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
  • Władze Politechniki Lwowskiej zaplanowany na październik 1923 odsłonięcie tablicy pamiątkowej z nazwiskami studentów uczelni poległych w walkach o niepodległość 1918-1921; wśród upamiętnionych był Stefan Bastyr[7].
  • W 1929 Lwowski Okręg Wojewódzki Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej ustanowił Konkurs Modeli Latających i Redukcyjnych o Puchar im. kpt. pil. Stefana Bastyra[8][9].
  • W 1937 imię Stefana Bastyra przyjęto do nazwy Koła Nr. 1 Związku Rezerwistów we Lwowie[10].
  • W 2018 w Szkole Podstawowej nr 1 w Mielcu wmurowano tablicę pamiątkową poświęconą Stefanowi Bastyrowi.[11]
  • W 2020 imię Stefana Bastyra nadano rondu znajdującemu się na skrzyżowaniu ulic Wojska Polskiego, Partyzantów i Kwiatkowskiego w Mielcu.[12]

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d Marian Romeyko (red.), Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, Warszawa, 1933, s. 314–315.
  2. ↑ Zieliński i Wójcik 2005 ↓, s. 14.
  3. ↑ Ranglisten 1918 ↓, s. 1088, 1165.
  4. ↑ Akta osobowe Stephan Bastyř – Kriegsarchiv, Wiedeń; Sprawozdania miesięczne (Monatsberichte) Flik 10, Flik 12 i Flik 37 – Kriegsarchiv, Wiedeń.
  5. ↑ a b Tomasz Kopański, Lotnictwo w obronie Lwowa w listopadzie 1918 roku, „Militaria i Fakty” nr 6/2001, s. 40–45.
  6. ↑ Andrzej Morgała, Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924. Warszawa: Lampart, 1997. ISBN 83-86776-34-X, s. 97.
  7. ↑ Julian Fabiański. Kronika wojskowa. Politechnika Lwowska ku czci poległych studentów. „Żołnierz Polski”, s. 16, nr 31 z 5 sierpnia 1923. 
  8. ↑ O Puchar im. kpt. pil. Stefana Bastyra. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 136 z 17 czerwca 1936. 
  9. ↑ O Puchar im. kpt. pil. Stefana Bastyra. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 113 z 23 maja 1937. 
  10. ↑ 14 kół Związku Rezerwistów we Lwowie otrzyma nazwy po poległych obrońcach Lwowa. „Wschód. Prasowa Agencja Informacyjna”, s. 1, nr 1627 z 13 listopada 1937. 
  11. ↑ Wmurowanie tablicy upamiętniającej Stefana Bastyra [online], sp1.mielec.pl [dostęp 2024-10-21].
  12. ↑ Rondo przy ARP z imieniem Stefana Bastyra [online], hej.mielec.pl [dostęp 2024-10-21] (pol.).
  13. ↑ Polak (red.) 1991 ↓, s. 16.
  14. ↑ Dekoracja Orderem „Virtuti Militari”. „Gazeta Lwowska”. Nr 87, s. 4, 17 kwietnia 1921. 
  15. ↑ M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273.
  16. ↑ Lwowianie odznaczeni Krzyżem i Medalem Niepodległości. „Wschód. Prasowa Agencja Informacyjna”, s. 2, nr 424 z 8 listopada 1933. 
  17. ↑ Pomnik dla lotników – Obrońców Lwowa. „Wschód”. Nr 53, s. 2, 10 lipca 1937. 
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 435.
  19. ↑ a b c Ranglisten 1918 ↓, s. 1165.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stefan_Bastyr&oldid=75014234”