Starzec gajowy

Starzec gajowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	starzec
Gatunek	starzec gajowy
	Nazwa systematyczna
	Senecio nemorensis L.; Sp. pl. 2:870. 1753
Synonimy
	Senecio nemorensis subsp. jacquinianum (Rchb.) Čelak;
	Senecio nemorensis subsp. jacquinianum (Rchb.) Čelak;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Starzec gajowy (Senecio nemorensis L.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Występuje w środkowej i południowo-wschodniej Europie oraz w strefie umiarkowanej Azji, w jej wschodniej części sięgając na południu po Wietnam^[3]. W Polsce jest pospolity w Karpatach i Sudetach, rzadko natomiast na niżu – na Śląsku, Wyżynie Małopolskiej, Wyżynie Lubelskiej i w Kotlinie Sandomierskiej.

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona, górą rozgałęziona, do 1,5 m wysokości. Charakterystyczną cechą różniącą od starca Fuchsa jest owłosienie łodygi w jej górnej części oraz brak czerwonego wybarwienia – cała jest zielona. Łodyga aż po kwiatostan jest gęsto ulistniona. Pod ziemią roślina posiada ukośne kłącze.
Liście: Eliptyczne, ostre, piłkowanoząbkowane, zwężone w wyraźny, oskrzydlony ogonek. Ząbki liści są proste i niezagięte na szczycie. Dolne liście mają nasady nagle ściągnięte i zbiegające po ogonku. Środkowe i górne liście z szeroko oskrzydlonym ogonkiem i często o uszkowatych nasadach. Górne liście niewiele tylko mniejsze od dolnych, natomiast podsadki znacznie różnią się kształtem i wielkością. Liście na dolnej stronie są owłosione.
Kwiaty: Koszyczki kwiatowe o średnicy 18–25 mm, zebrane w parasolowaty podbaldach. Walcowata i jednorzędowa okrywa koszyczków o długości 6–8 mm składa się zazwyczaj z 8–13 owłosionych listków. Również szypułki koszyczków są owłosione. U podstawy koszyczków znajdują się dodatkowe, skrętolegle ustawione listki. Na dnie koszyczków plewinki. Puch kielichowy żółtawy. Kwiaty siarkowożółte. Brzeżnych kwiatów języczkowych zwykle 5.
Owoc: Naga niełupka o długości 7–8 mm z puchem kielichowym w postaci włosków.
Gatunki podobne: Jest bardzo podobny do starca jajowatego, przez Linneusza nieodróżniany od niego, przez niektórych botaników wyróżniany jako podgatunek.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwiaty kwitną od lipca do września, zapylane są przez muchówki, lub dochodzi do samozapylenia^[4]. Rośnie w lasach, zrębach, nad potokami, w ziołoroślach. Występuje na różnych podłożach. W Tatrach występuje po piętro alpejskie, głównie jednak w reglu dolnym i górnym. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Betulo-Adenostyletea^[5]. Liczba chromosomów 2n= 40.

Systematyka i zmienność

W obrębie dawniej szeroko ujmowanego gatunku wyróżnia się szereg węziej ujmowanych gatunków. Spośród nich w Polsce występują: starzec jajowaty Senecio ovatus, starzec hercyński S. hercynicus, starzec niemiecki S. germanicus i starzec ukraiński S. ucrainicus. Natomiast typowy starzec gajowy w Polsce nie rośnie^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ Senecio nemorensis L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-02-15] .
↑ Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 289, ISBN 978-83-62975-45-7 .

Bibliografia

Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[powo-3] Senecio nemorensis L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-02-15] .

[4] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[5] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 289, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]