Stary Kisielin
51°55′57″N 15°35′01″E/51,932500 15,583611| Osiedle Zielonej Góry | |
 Pałac w Starym Kisielinie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| W granicach Zielonej Góry |
2015 |
| SIMC |
0917490 |
| Populacja (2014) • liczba ludności |
|
| Strefa numeracyjna |
68 |
| Kod pocztowy |
66-002 |
| Tablice rejestracyjne |
FZ |
Położenie na mapie Zielonej Góry  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |
| 51°55′57″N 15°35′01″E/51,932500 15,583611
| |
Stary Kisielin (niem. Polnisch Kessel[2], od 1937 Altkessel[3][4]) – część miasta i osiedle administracyjne Zielonej Góry. Do 31 grudnia 2014 roku wieś w gminie Zielona Góra.
W latach 1950–1998 (również po reformie 1975 r.) należał do województwa zielonogórskiego.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1906 wymienia miejscowość pod nazwą Polnisch Kessel, podając także wariant nazwy z 1430 roku – Pollnisch Keyslaw[5].
Niemiecki leksykon geograficzny Neumana wydany w 1905 roku notuje nazwę miejscowości jako Polnisch Kessel[6]. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod niemiecką nazwą Polnisch Kessel[7]. Po dojściu do władzy nazistów w przedwojennych Niemczech niemiecka administracja III Rzeszy w 1937 roku usunęła człon Polnisch z nazwy i zmieniła ją na nową - Altkessel[2] Po zakończeniu II wojny światowej polska administracja 12 listopada 1946 r. nadała miejscowości polską nazwę Stary Kisielin[3].
Nazwa Kisielin pochodzi od staropolskiego słowa „kysiel”, które oznaczać ma szałas. Przymiotnik „polski” wskazuje z kolei na pierwotne zasiedlenie przez ludność polską, w odróżnieniu od „niemieckiego” Nowego Kisielina, powstałego w wyniku kolonizacji.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Zanim Kisielin w wyniku procesów urbanizacyjnych stał się częścią miasta Zielona Góra był wcześniej osobną wsią. Miejscowość założona prawdopodobnie wcześniej niż sąsiedni Nowy Kisielin, jednakże wymieniona w dokumencie księcia Henryka XI z 19 listopada 1471 roku przy okazji potwierdzenia własności Heinzego Schoffa z Przytoku[4]. Stary Kisielin figuruje również pod nazwą Polnisch Kessel, wiążącą się z osiedleniem we wsi kolonistów z Wielkopolski i Śląska[4]. Przyczyną tego stanu był brak własnego kościoła. Stary Kisielin był dobrem rycerskim. Podobny dokument wystawiony 19 lipca 1503 r. przez polskiego księcia Głogowa, Zygmunta I Starego, podaje, że Stary Kisielin należy do Kaspara Schoffa. Jednakże już w listopadzie 1504 r. opat żagański wydał decyzję, dotycząca zastawienia miejscowości wraz z Chynowem i Wilkanowem, co oznacza, że przynajmniej część miejscowości podlegała zielonogórskiemu probostwu. Zmiana ta dokonała się na podstawie testamentu niejakiego pana von Waldau w nieznanym czasie. Należy zaznaczyć, że probostwo nie posiadało prawa własności, lecz jedynie użytku. Pozostała część miejscowości przeszła/znajdowała się czasowo w rękach rodzin Tschammer i Burkersdorf. Dopiero ok. 1591 r. Joachim von Stentsch z Przytoku połączył miejscowość w jednym majątku. Rodzina ta odsprzedała w 1712 r. Stary Kisielin w Baltazarowi von Stoschowi.
Mimo bliskości kościoła w Nowym Kisielinie, miejscowość należała do parafii w Zielonej Górze, a następnie – Raculi. W czasach reformacji ludność przyjęła luteranizm. Zgodnie z ustaleniami Pokoju westfalskiego z 1648 roku, okoliczne parafie powróciły w ręce katolików. Stary Kisielin pozostał w parafii Racula, co doprowadziło do nieporozumień na tle podziału stanowisk między miejscowościami. Luterańska większość uczęszczała do kościołów granicznych w okolicach Czerwieńska i Cigacic. Po zajęciu Śląska przez Prusy, luteranie mogli otwarcie sprawować nabożeństwa. Stary Kisielin został w 1778 r. przyporządkowany zborowi w Przytoku.
W 1871 r. do Starego Kisielina dotarła kolej. Pod koniec XIX w. Jany były kolonią Starego Kisielina[5].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zielonogórskiego.
Atrakcje
[edytuj | edytuj kod]Na osiedlu funkcjonuje winnica „Julia”, gdzie można spróbować lokalnego wina oraz tor kartingowy.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[8]:
- zespół pałacowy, z XVIII wieku, XIX wieku:
- dwór powstał dzięki inicjatywie Carla Ludwiga von Stoscha w latach 1837-1838, a wzniesiono murowany wraz z budynkami folwarcznymi jako piętrowy budynek założony na planie prostokąta i nakryły dachem dwuspadowym[4]. W latach 1896–1897 został przez hrabiego Felixa Georga von Stoscha powiększony o wschodni człon, dzięki czemu rezydencja w rzucie przypominała literę „T”. Budowla ma dwa piętrowe skrzydła oraz wyższy ryzalit zbudowany pośrodku elewacji frontowej w której umieszczono wejście główne[4]. Pałac ozdobiono różnorodnym detalem architektonicznym takim jak uszakowate obramienia okien z trójkątnymi naczółkami, gzymsy oraz boniowanie. Na elewacji bocznej umieszczono herby rodzin Stoschów i Massenbachów. Zachowały się wewnątrz pałacu niektóre elementy historycznego wystroju i wyposażenia: klatka schodowa z 1838 roku, stolarka drzwiowa, kominek z herbem rodu von Stosch czy sztukateria sufitowa[4]. II wojnę światową pałac przetrwał w dobrym stanie, a po 1945 roku użytkowało go wojsko radzieckie i Państwowe Gospodarstwo Rolne. W latach 1959–2013 znajdowała się w nim Siedziba Archiwum Państwowego w Zielonej Górze[4]
- park
- folwark
- stajnia.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Czesław Osękowski. Demograficzne i migracyjne uwarunkowania rozwoju oświaty w Zielonej Górze po połączeniu Miasta Zielona Góra z Gminą Zielona Góra. „Studia Zachodnie”. 18, s. 295, 2016. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski. [dostęp 2020-05-07]. [zarchiwizowane z adresu 2020-05-07].
- ↑ a b Stary Kisielin w wykazie miejscowości Śląska genealogienetz.de
- ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ a b c d e f g Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. s. 29.
- ↑ a b Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. III. Warszawa: nakładem Filipa Sulmierskiego i Władysława Walewskiego, 1882, s. 952. [dostęp 2012-10-24]. (pol.).
- ↑ Broesike 1905 ↓, s. 840.
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 327.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego - stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 115. [dostęp 2013-03-03].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- Max Broesike: Neumans Orts- und Verkehrs-Lexi des Deutschen Reichs. Leipzig und Wien: Verlog des Bibliographischen Instituts, 1905.
- Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego tom 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 29. ISBN 978-83-919914-8-0.
- Stary Kisielin w Internecie
- Archiwum w Starym Kisielinie
- PTTK – szlaki turystyczne
