Skrętniczka purpurowa
.jpg) Objawy porażenia marchwi | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
skrętniczka purpurowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Helicobasidium purpureum (Tul.) Pat. Bull. Soc. bot. Fr. 32: 172 (1885) | |
_Pat_332121.jpg)
Skrętniczka purpurowa (Helicobasidium purpureum (Tul.) Pat.) – gatunek podstawczaków[1]. Grzyb pasożytniczy powodujący zgniliznę korzeni wielu gatunków roślin.
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Helicobasidium, Helicobasidiaceae, Helicobasidiales, Incertae sedis, Pucciniomycetes, Pucciniomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1865 r. Louis René Tulasne, nadając mu nazwę Hypochnus purpureus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1885 r. Narcisse Théophile Patouillard[1].
Ma 27 synonimów. Niektóre z nich:
- Helicobasidium brebissonii (Desm.) Donk 1958
- Helicobasis purpureus (Tul.) Clem. & Shear 1931[2].
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 1977 r.[3]
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Teleomorfa tworzy rozpostarty, błoniasty, fioletowy owocnik. Hymenium powstaje z rozległego subikulum o otwartej teksturze jako gęstsza, bardziej zwarta warstwa wznoszących się strzępek. Są dwujądrowe, mają średnicę 5-8 µm, ścianki cienkie do lekko pogrubionych, bez sprzążek, w hymenium są szkliste, w subhymenium i subikulum purpurowe do brązowawych. Pory przegrody proste. Podstawki rurkowate, zakrzywione, bocznie przedzielone, dzielące się na 2-4 segmenty. Sterygmy powstające bocznie z każdej komory. Bazydiospory podłużne do prawie kiełbaskowatych (Q = 1,5–2,4), o wymiarach 8–13 × 4,5–6 (–7,5) µm, z szerokim, tępym wierzchołkiem, kiełkujące przez porę rostkową[4].
Anamorfa dawniej opisywana była jako odrębny gatunek Thanatophytum crocarum (Pers.: Fr.) Nees 1816 lub Sclerotium crocorum Pers 1801. Wytwarza strukturę przypominającą owocnik, składającą się z purpurowych do brązowawych strzępek o szerokości 2,5–8 µm, z kordonami grzybni o średnicy do 1 mm. Sklerocja tworzą nabrzmiałe, grubościenne struktury zbudowane ze strzępek o szerokości do 30 µm[4].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Znane jest występowanie skrętniczki purpurowej w Ameryce Północnej i Południowej, Europie, Azji, Afryce i na wielu wyspach[5]. Według W. Wojewody prawdopodobnie w Polsce nie jest rzadka[3]. W internetowym atlasie grzybów zaliczona jest jednak do gatunków rzadkich i podane są jej aktualne stanowiska w Polsce[6].
Występuje jako pasożyt na żywych korzeniach i łodygach, czasem na ziemi, zwalonym drewnie i gruzie. Zwykle jest pasożytem, ale czasami może żyć także jako saprotrof[4]. U roślin uprawianych w Polsce powoduje fioletową zgniliznę buraka, rizoktoniozę marchwi, zgniliznę karp rabarbaru, zgorzel szparaga[7]. Poraża także pasternak (Pastinaca sativa), brukiew (Brassica napus ssp. rapifera), rzepę (Brassica rapa), selery zwyczajne (Apium graveolens), ziemniaka (Solanum tuberosum). Dzikie rośliny, na których stwierdzono występowanie tego patogenu, to m.in.: szczyr trwały (Mercurialis perennis), pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica), gwiazdnica (Stellaria sp.), mlecz (Sonchus sp.), tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris), krwawnik pospolity (Achillea millefolium), modrak morski (Crambe maritimia)[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2022-05-16].
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2022-05-16].
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c N.T. Patouillard, Helicobasidium purpureum, „Soc. Bot. France”, Mycobank, 1885 [dostęp 2022-05-16].
- ↑ Występowanie Helicobasidium purpureum na świecie (mapa) [online] [dostęp 2022-05-16].
- ↑ Aktualne stanowiska skrętniczki purpurowej w Polsce [online] [dostęp 2022-05-16].
- ↑ Zbigniew Borecki, Małgorzata Solenberg (red.), Polskie nazwy chorób roślin uprawnych, wyd. 2, Poznań: Polskie Towarzystwo Fitopatologiczne, 2017, ISBN 978-83-948769-0-6.
- ↑ Interactions where Helicobasidium purpureum is the controlling partner and gains from the process [online], bioinfo.org.uk [dostęp 2022-05-16].