Skolopendry

Skolopendry
	Scolopendromorpha
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	wije
Gromada	pareczniki
Rząd	skolopendry
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Skolopendry, skolopendrokształtne^[1] (Scolopendromorpha) – rząd drapieżnych pareczników (Chilopoda) obejmujący stawonogi o dość silnie wydłużonym ciele osiągającym 1–30 cm (zazwyczaj do kilkunastu centymetrów) długości, często jaskrawo ubarwionym, złożonym z 21–23 segmentów. Każdy segment jest pokryty chitynowym pancerzem i zaopatrzony w parę odnóży tułowiowych zakończonych pazurkami. Głowa jest wyraźnie oddzielona od reszty ciała. Na jej końcu umieszczone są 2 długie, segmentowane czułki. Wśród Scolopendromorpha są gatunki mające oczka (ocelli) oraz ślepe^[1]. Ze względu na silny jad, skolopendry są obiektem badań w medycynie i toksykologii.

Występowanie

Skolopendry żyją w suchych, piaszczystych i ciepłych biotopach, zwykle ukryte pod kamieniami. Skolopendry są kosmopolityczne, ale większość z około 700 znanych gatunków występuje w strefie tropikalnej^[1] w Afryce, Azji i Ameryce Południowej. Kilka gatunków, m.in. skolopendra paskowana (Scolopendra cingulata), występuje pospolicie w Europie Południowej, w strefie śródziemnomorskiej.

Biologia

Samice opiekują się jajami i potomstwem^[2]. Prowadzą przeważnie nocny tryb życia. Skolopendry dysponują silnym jadem, którym zabijają owady i pajęczaki, a czasem żaby i jaszczurki. Jad ten wywołuje u człowieka silny i długotrwały ból^[2], a ukąszenie największego przedstawiciela tej grupy pareczników – osiągającej do 30 cm długości^[3] skolopendry olbrzymiej (Scolopendra gigantea) – bywa dla człowieka śmiertelne^[4].

Klasyfikacja

Klasyfikacja biologiczna tej grupy stawonogów nie jest ustalona. Wyróżniono 34 rodzaje klasyfikowane w kilku rodzinach (i podrodzinach), z których zazwyczaj wymieniane są:

ale spotykane są też inne ujęcia^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.
↑ ^a ^b Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
↑ Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
↑ Multimedialna Encyklopedia Powszechna WIEM edycja 2006. Young Digital Poland S.A., 2006.
↑ Gregory D. Edgecombe, Markus Koch. Phylogeny of scolopendromorph centipedes (Chilopoda): morphological analysis featuring characters from the peristomatic area. „Cladistics”. 24, s. 872–901, 2008. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2008.00220.x. (ang.).

Bibliografia

Gregory D. Edgecombe, Markus Koch. Phylogeny of scolopendromorph centipedes (Chilopoda): morphological analysis featuring characters from the peristomatic area. „Cladistics”. 24, s. 872–901, 2008. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2008.00220.x. (ang.).
Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
Multimedialna Encyklopedia Powszechna WIEM edycja 2006. Young Digital Poland S.A., 2006.

[Jura-1] Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14595-8.

[mszB-2] Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.

[PWN2008-3] Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.

[WIEM-4] Multimedialna Encyklopedia Powszechna WIEM edycja 2006. Young Digital Poland S.A., 2006.

[Edgecombe-5] Gregory D. Edgecombe, Markus Koch. Phylogeny of scolopendromorph centipedes (Chilopoda): morphological analysis featuring characters from the peristomatic area. „Cladistics”. 24, s. 872–901, 2008. DOI: 10.1111/j.1096-0031.2008.00220.x. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]