Sindarin
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | sjn | ||
| IETF | sjn | ||
| Glottolog | sind1281 | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Sindarin (qya. szaroelfi, inaczej: język sindariński) – sztuczny język opracowany przez J.R.R. Tolkiena, występujący w stworzonej przez niego mitologii Śródziemia. Mieli posługiwać się nim Sindarowie. Fonologia oparta jest w dużej mierze na języku walijskim.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pierwotny język elficki → Język wspólnoeldariński → Język wspólnoteleriński → sindarin
Język ten miał wspólne korzenie z quenyą. Początki wykształcania się sindarinu to czas, kiedy część Eldarów prowadzona przez Elwego nie przeprawiła się przez Morze, a osiadła w Beleriandzie. Tam język ten szybko się zmieniał, gdyż kraina, w której był używany, należała do śmiertelnych:
Po swoim powrocie do Śródziemia sindarin przyjęli również Ñoldorowie i używali go na co dzień, zaś quenya (ich ojczysta mowa) stała się językiem książąt, pieśni i książek (qya. parmalambë). W Drugiej Erze sindarin był używany także przez ludzi z Númenoru, później jego znajomość świadczyła właśnie o númenorejskim pochodzeniu. W Drugiej i Trzeciej Erze sindarinem zaczęli się posługiwać też Nandorowie (wcześniej używali oni języka nandorińskiego).
Cechą charakterystyczną sindarinu jest m.in. możliwość istnienia w nagłosie zbitek dwóch spółgłosek (np. gw, dr, cr, br), co jest zjawiskiem niespotykanym w quenyi. Pojawiają się też w wyrazach jednosylabowych tzw. samogłoski superdługie (â, ê, ô, î, û, ŷ) wymawiane dwa razy dłużej od zwykłych samogłosek długich (tj. á, é, í, ó, ú, ý).
Sindarin długo ewoluował – jego rozwój można przedstawić także w następujący sposób: Pierwotny język elficki (od Przebudzenia do 1105) → Język wspólnoeldariński → Język wspólnoteleriński (do 1150) → protosindariński (1150-1152) → starosindariński (1152-1350) → średniosindariński (1350-1496) → nowosindariński (1496 – ok. 600 PE; trzy dialekty) → późnosindariński (Druga Era – Czwarta Era).
Dodatkowo warto zauważyć, iż powstały jeszcze takie formy sindarinu jak: sindarin Ñoldorów – od 1497 do końca Trzeciej Ery – i sindarin Dúnedainów – od 422 r. Pierwszej Ery do czasów Wojny o Pierścień.
W zamierzeniach Tolkiena sindarin miał być początkowo językiem wykształconym przez Ñoldorów (zwanym wtedy noldorinem), doszedł jednak do wniosku, że w Valinorze nie mogły wykształcić się dwa języki tak różne, jak sindarin i quenya.
Dialekty nowosindarińskiego
[edytuj | edytuj kod]- Doriathrin – język Doriathu (archaiczny)
- Falathrin – dialekt zachodni
- Północny dialekt sindarinu – dialekt Elfów z Mithrim
Fonologia
[edytuj | edytuj kod]| Litera | IPA | Uwagi |
|---|---|---|
| a | ɑ | a w ang. father; prawdopodobnie poprawna jest też wymowa polskiego a |
| á | a: | jak a, ale dwa razy dłużej; brak polskiego odpowiednika |
| ae | aɛ̯ | jak i w ang. high (ale zakończone raczej na sindarińskie e niż i); brak polskiego odpowiednika |
| ai | aj | pol. aj w maj |
| au | aw | pol. au w autor |
| b | b | pol. b |
| c | k | zawsze jak pol. k |
| ch | x | pol. ch |
| chw | xʍ | jak ch hw; brak polskiego odpowiednika |
| d | d | pol. d |
| dh | ð | jak dźwięczne th w ang. those; brak polskiego odpowiednika |
| e | ɛ | ang. e w bed; głoska dość podobna do pol. e |
| é | ɛ: | dwa razy dłuższe e |
| ei | ɛj | pol. ej |
| f | f, v | pol. f, w wygłosie i przed n reprezentuje /v/, np. nef, czyt. /nev/ |
| g | g | pol. g |
| h | h | ang. h w hill; brak polskiego odpowiednika |
| hw | ʍ | bezdźwięczne w; jak w ang. wheel, whale (tylko wtedy, kiedy ich wymowa różni się od weal, wail); brak polskiego odpowiednika |
| i | i, j | pol. i; przed samogłoską ma wartość pol. j, np. Ioreth = Joreth |
| l | l, ʎ | pol. l, ale pomiędzy e/i a spółgłoską wymawiane jak ʎ (wym. jak li w pol. milion); jest bezdźwięczne po bezdźwięcznych szczelinowych (np. th, f) |
| lh | l̥ | bezdźwięczne l, jak „l” w otoczeniu spółgłosek bezdźwięcznych (np. „myśl”) |
| m | m | pol. m |
| n | n, ŋ | pol. n, ale przed c i g wymawiane jak ŋ |
| ng | ŋ, ŋg | zazwyczaj wymawiane jak ŋ (jak n w angina), ale pomiędzy samogłoskami albo przed r, l, w jak ŋg (jak ng w angina) |
| o | ɔ | pol. o |
| p | p | pol. p |
| ph | f, ff | pol. f, ale jako f: wszędzie tam, gdzie wywodzi się od -pp-; |
| r | r | pol. r |
| rh | r̥ | bezdźwięczne r, jak „r” w otoczeniu spółgłosek bezdźwięcznych (np. „krtań”) |
| s | s | pol. s |
| t | t | pol. t |
| th | θ | jak bezdźwięczne th w ang. path; brak polskiego odpwiednika |
| u | u | pol. u |
| ú | u: | taki sam dźwięk jak u, ale dwa razy dłuższy; brak pol. odpowiednika |
| ui | uj | pol. uj |
| v | v | pol. w; nieużywane na końcu wyrazu; patrz f. |
| w | w | pol. ł |
| y | y | jak u we fr. vu; brak polskiego odpowiednika |
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Artykuł z Ardalambion przetłumaczony przez Gwidona S. Naskrenta
- Kurs sindarinu na tolkien.cyberdusk.pl. tolkien.cyberdusk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-30)].
- Kurs sindarinu autorstwa Thorstena Renka przetłumaczony przez Adaneth