Włośniczka tarczowata
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
włośniczka tarczowata |
| Nazwa systematyczna | |
| Scutellinia scutellata (L.) Lambotte Mém. Soc. roy. Sci. Liège, Série 2 14: 299 (prepr.) (1887) | |
_Lambotte_252139.jpg)
Włośniczka tarczowata (Scutellinia scutellata (L.) Lambotte) – gatunek grzybów z rodziny Pyronemataceae[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Scutellinia, Pyronemataceae, Pezizales, Pezizomycetidae, Pezizomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz jako Peziza scutellata, później przez różnych naukowców zaliczany był do różnych rodzajów. Obecnie według Index Fungorum za ważną uznaje się nazwę nadaną w 1887 r. przez Jeana Baptiste Émila Lambotte, który zaliczył ten takson do rodzaju Scutellinia[1]. Synonimów nazwy naukowej ma ponad 20. Niektóre z nich[2]:
- Allophylaria terrigena P. Karst. 1889
- Ciliaria scutellata (L.) Quél. ex Boud. 1885
- Humariella scutellata (L.) J. Schröt. 1893
- Lachnea scutellata (L.) Gillet 1880
- Patella scutellata (L.) Morgan1902
- Peziza aurantiaca Vent.1812
- Peziza scutellata L. 1753
Nazwa polska według M.A. Chmiel[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Typu apotecjum bez trzonu. Średnica 0,5–1,5 cm. U młodych osobników ma miseczkowaty kształt, u starszych staje się coraz bardziej nieregularny. Górna powierzchnia ma barwę jaskrawo czerwonopomarańczową do czerwonobrązowej i znajduje się na niej hymenium. Dolna powierzchnia jest brązowawa i pokryta brązowoczarnymi, zaostrzonymi i sterczącymi szczecinkami o długości do 1,5 mm[4]. Włoski te wyrastają również na brzegu owocnika, można je dostrzec przez lupę. Miąższ biały, wodnisty, bardzo miękki. Po rozgnieceniu pachnie fiołkami[4][5].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki eliptyczne, o rozmiarach 17–23 × 10,5–14 μm. Niedojrzałe mają gładką powierzchnię, dojrzałe mają powierzchnię wyraźnie rzeźbioną; posiadają brodawki i łączące je żebra o wysokości do około 1 μm. Wewnątrz znajduje się kilka kropli oleju. Wstawki (parafizy) mają cylindryczny kształt, poprzeczne przegrody i średnicę 6–10 μm[6].
- Gatunki podobne
W Polsce występuje około 30 gatunków włośniczek[7]. Wszystkie są morfologicznie bardzo podobne, jedyną różniącą je cechą, którą można dostrzec bez użycia mikroskopu jest długość rzęsek, nie wystarcza to jednak do rozróżnienia gatunków[4]. Pewne ich rozróżnienie możliwe jest tylko badaniami mikroskopowymi, przy których ważne są: kształt, rozmiary i urzeźbienie powierzchni zarodników oraz budowa podstawy szczecinek i ich długość[8].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy i Afryki, także na wielu wyspach. W Europie północna granica zasięgu sięga po północne wybrzeże Islandii i 69 stopień szerokości geograficznej na Półwyspie Skandynawskim[9]. W Europie Środkowej jest szeroko rozprzestrzeniony i częsty, zwykle owocniki występują w grupach[4], w Polsce również jest dość pospolity. Występuje w lasach i zaroślach, rośnie na próchniejącym drewnie, na szczątkach roślinnych lub na wilgotnej glebie[5].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Saprotrof. Trwające 6 lat badania nad sukcesją flory grzybów na świeżo ściętych resztkach drzewa topoli kanadyjskiej wykazały, że S. scutellata pojawił się mniej więcej w środkowym okresie zasiedlanie drewna tej topoli przez szereg gatunków grzybów (około 2–4 lat po wycięciu drzew), wraz z takimi grzybami, jak: Ascocoryne sarcoides, Scutellinia cervorum i Ruzenia spermoides[10]. Nie jest grzybem trującym, jednak ze względu na niewielkie rozmiary i znikomą użyteczność zaliczany jest do grzybów niejadalnych[5].
Mc Knigh opisuje go jako „najbardziej atrakcyjny mały grzyb” i zauważa, że mimo małych rozmiarów jest łatwo dostrzegalny dzięki swojemu jaskrawemu ubarwieniu[11]. Przeprowadzone w 1956 r. badania wykazały, że swoją czerwoną barwę zawdzięcza karotenom (głównie jest to β-karoten), ponadto zawiera niewielką ilość ksantofilu[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2014-08-26] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2014-08-25] (ang.).
- ↑ Maria Alicja Chmiel, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów workowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany PAN, 2006, s. 116, ISBN 978-83-89648-46-4.
- ↑ a b c d Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 354, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 145, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Michael Kuo, Scutellinia scutellata [online], MushroomExpert [dostęp 2014-08-25] (ang.).
- ↑ Taksony z referencjami w bibliografii grzybowej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-04-17] (pol.).
- ↑ L. Hansen, H. Knudsen, Nordic Macromycetes vol. 1. Ascomycetes, Kopenhaga: Nordsvamp, 2000.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2014-08-25].
- ↑ A. Runge, Succession of fungi on Poplar Populus canadensis stumps, „Zeitschrift für Mykologie (in German)”, 48 (1), 1982, s. 133–140.
- ↑ V.B. McKnight, A Field Guide to Mushrooms, North America., Boston: Houghton Mifflin, 1987, s. 63, ISBN 0-395-91090-0.
- ↑ S.L. Jensen, On fungal carotenoids and the natural distribution of spirilloxanthin, „Phytochemistry”, 6 (4), 1965, s. 925–31, DOI: 10.1016/S0031-9422(00)86270-6.