Schroniska na Orlicy

Schroniska na Orlicy – szereg obiektów turystycznych funkcjonujących na i w okolicach Orlicy (niem. Hohe Menze lub Hohe Mense, czes. Vrchmezí) do 1945 roku.

Okolice Orlicy były od II połowy XIX wieku bardzo popularne wśród turystów, a położony u podnóża góry Zieleniec (wówczas niem. Grunwald) stał się znanym ośrodkiem turystycznym. W latach 1882–1883 pod szczytem Orlicy powstała pierwsza gospoda, którą wybudował Heinrich Rübartsch^[1]. Gospodę tą wkrótce rozbudowano i zaczęła pełnić funkcje schroniska turystycznego – w 1884 posiadała już dwie izby mieszkalne, kuchnię, sień oraz dobudowaną altanę. Wcześniej, w 1880 Rübartsch wybudował na szczycie wieżę widokową^[1]. Na początku XX wieku schronisko na szczycie jeszcze powiększono i uzyskało wówczas nazwę Gasthaus zur Hohen Mense (przed II wojną światową zmienioną ją na Hohe Mense-Baude)^[1]. Posiadało 10 miejsc noclegowych w pokojach oraz pomieszczenie zbiorowe, w którym mogło nocować 25 turystów^[1].

W 1928, pod szczytem, na wysokości 975 m n.p.m., rozpoczęło działalność kolejne schronisko, prowadzone przez Kłodzkie Towarzystwo Górskie (GGV), noszące nazwę Hindenburgbaude^[1]. Projektantem był architekt i zastępca burmistrza miasta Kłodzka Konrad Goebel. Hindenburgbaude miało postać piętrowego budynku drewniano-murowanego, przykrytego stromym, dwuspadowym dachem. Dysponowało 45 miejscami w 23 pokojach oraz pomieszczeniem zbiorowym dla 40 osób, a także jadalnią z regionalnym, sudeckim wystrojem. Do budynku możliwy był dojazd samochodem – obok schroniska stanęły garaże, miejsca parkingowe oraz dystrybutor z benzyną.

W tamtym okresie w masywie Orlicy znajdowały się jeszcze cztery inne schroniska:

Kammbaude Grunwald-Krone, wzniesione w II połowie lat 30. XX wieku na wysokości 1000 m n.p.m. przy szlaku z Hindenburgbaude do czeskiej Masarykovej chaty; posiadało 30 łóżek w 12 pokojach^[1],
Berghof Rübartsch na wysokości 975 m n.p.m., oddalone o kilka minut drogi od Hindenburgbaude; posiadało 26 miejsc noclegowych^[1],
schronisko młodzieżowe Reinerzer Skihütte Grunwald, również niedaleko Hindenburgbaude; w środku były 2 sale zbiorowe; należało do Związku Narciarskiego z Dusznik,
schronisko młodzieżowe Mensehorst am Goldenen Stollen, wybudowane w 1936, a zlokalizowane w pobliżu Złotej Sztolni; dysponowało 23 pokojami i 40 łóżkami.

W samym Zieleńcu, oprócz typowych pensjonatów i wilii, funkcjonowały kolejne dwa schroniska: Ritterbaude (wcześniej Gasthaus zur Mense) w drewnianym, parterowym budynku (35 miejsc) oraz Adlerbaude (30 miejsc) przy trasie narciarskiej do Lasówki.

Koniec II wojny światowej przyniósł upadek obiektów turystycznych w okolicach Orlicy, głównie z powodu granicznego położenia. Hohe Mense-Baude nie zostało uruchomione i uległo dewastacji. Jego ruiny wzmiankowano jeszcze w 1957^[2].

W Hindenburgbaude po wojnie stacjonowała strażnica WOP nr 239. 11 sierpnia 1948 wojsko opuściło obiekt. Dawne schronisko przejął Urząd Kultury Fizycznej (w literaturze spotyka się informację, że nadano mu nazwę Na Hali Orlicowej^[3]). W nocy z 19 na 20 listopada 1948 budowla spłonęła^[2]. Kammbaude Grunwald-Krone przemianowano na Koronę i zostało rozebrane w latach 60. XX wieku; podobny los spotkał inne budynki (Ritterbaude przez jakiś czas służyło jako zaplecze obecnego schroniska „Orlica”, ale ostatecznie rozebrano je w 1967) i żaden ze wspomnianych nie dotrwał do dnia dzisiejszego.

Działające w Zieleńcu schronisko „Orlica” nie jest kontynuatorem żadnego z przedwojennych schronisk niemieckich.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 14: Góry Bystrzyckie i Orlickie. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 162, 163. ISBN 83-7005-340-8.
↑ ^a ^b P. Sroka, Hindenburgbaude w płomieniach, „Sudety” nr 8/2010, s. 29.
↑ Nazwy własne geograficzne Gór Bystrzyckich, Gór Orlickich i Pogórza Orlickiego oraz w pracy J. Suchodolskiego.

Bibliografia

Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 14: Góry Bystrzyckie i Orlickie. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, ISBN 83-7005-340-8.
J. Suchodolski: Architektura schronisk górskich w Sudetach. Wrocław: 2005. ISBN 83-7085-846-5.

[staffa-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 14: Góry Bystrzyckie i Orlickie. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 162, 163. ISBN 83-7005-340-8.

[Sroka-2] P. Sroka, Hindenburgbaude w płomieniach, „Sudety” nr 8/2010, s. 29.

[nocnyrzepin-dr-toponimia-3] Nazwy własne geograficzne Gór Bystrzyckich, Gór Orlickich i Pogórza Orlickiego oraz w pracy J. Suchodolskiego.

[1]

[2]

[3]

Góry Bystrzyckie	Schronisko PTTK „Jagodna” Schronisko PTTK „Pod Muflonem”
Góry Izerskie	Schronisko PTTK na Stogu Izerskim Schronisko Turystyczne „Chatka Górzystów” Hala Izerska Stacja turystyczna „Orle” Schronisko Wysoki Kamień
Góry Kamienne	Schronisko PTTK „Andrzejówka”
Góry Opawskie	Schronisko PTTK „Pod Kopą Biskupią” Schronisko „Dąbrówka”
Góry Orlickie	Schronisko PTTK „Orlica”
Góry Sowie	Schronisko „Orzeł” Schronisko PTTK „Zygmuntówka” na Przełęczy Jugowskiej
Góry Stołowe	Schronisko PTTK „Na Szczelińcu” Schronisko PTTK „Pasterka”
Karkonosze	Schronisko PTTK na Hali Szrenickiej Schronisko „Kamieńczyk” Schronisko PTTK „Kochanówka” Schronisko PTTK „Nad Łomniczką” Schronisko PTTK „Na Przełęczy Okraj” Schronisko PTTK „Odrodzenie” na Przełęczy Karkonoskiej Schronisko PTTK „Pod Łabskim Szczytem” Schronisko PTTK „Samotnia” Schronisko PTTK „Strzecha Akademicka” Schronisko PTTK „Srebrny Potok” Schronisko na Szrenicy Schronisko Górskie „Dom Śląski” Chatka Hutniczy Grzbiet
Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie	Schronisko „Na Iglicznej” Schronisko PTTK „Na Śnieżniku”
Rudawy Janowickie	Schronisko PTTK „Szwajcarka”
Pogórze Izerskie	Schronisko PTTK „Perła Zachodu”
Przedgórze Sudeckie	Dom Turysty PTTK „Pod Wieżycą” Dom Turysty PTTK na Ślęży

Góry Opawskie	Schronisko na Przedniej Kopie Schronisko „Szwedzki Szaniec”
Góry Orlickie	Schroniska na Orlicy
Góry Sowie	Schronisko „Pod Fortami” Schronisko Sowa Bacówka pod Wielką Sową
Góry Bystrzyckie	Schronisko Górskie „Szarotka”
Karkonosze	Schronisko im. Księcia Henryka Schronisko na Starej Polanie Schronisko na Śnieżce Schronisko „Nad Śnieżnymi Kotłami”
Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie	Schronisko na Przełęczy Puchaczówka „Chata Cyborga” w Bielicach
Góry Wałbrzyskie	Schronisko PTTK „Bacówka pod Trójgarbem”
Rudawy Janowickie	Schronisko „Czartak” Schronisko PTTK na Przełęczy Kowarskiej
Góry Izerskie	Schronisko Turystyczne „Chatka Robaczka” Schronisko na Rozdrożu Izerskim
Góry Kaczawskie	Schronisko Różanka
Wzgórza Włodzickie	Schronisko na Górze Świętej Anny