San Giovanni degli Eremiti

Kościół San Giovanni degli Eremiti w Palermo na Sycylii

Wieża Kościoła San Giovanni degli Eremiti w Palermo na Sycylii

Arkadowy dziedziniec przy kościele San Giovanni degli Eremiti

Kościół San Giovanni degli Eremiti (Kościół pod wezwaniem Świętego Jana od Pustelników, wł. Chiesa di San Giovanni degli Eremiti) – zachowany do dziś średniowieczny kościół w centrum Palermo na Sycylii, posiadający wyraźne cechy architektury normańskiej i arabskiej. Obecnie kościół ma charakter zabytku i nie jest w nim sprawowana liturgia mszy świętej.

W 2015 został wpisany na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO razem z innymi zabytkami architektury arabsko-normańskiej w Palermo oraz katedrami w Monreale i Cefalù.

Historia kościoła

Budowla składa się z kilku elementów pochodzących z różnych epok. Początki kościoła sięgają VI w. Wzniesiony został za pontyfikatu papieża Grzegorza. Po zdobyciu Sycylii przez Arabów zamieniony został na meczet. Funkcjonował w tym charakterze przez niemal 300 lat. W X w. Arabowie dokonali przebudowy budowli funkcjonującej już jako meczet.

Pod koniec XI w. normańscy zdobywcy Sycylii przywrócili funkcję kościoła. Z inicjatywy króla Sycylii Rogera II z dynastii normandzkiej dokonano radykalnej przebudowy kościoła, która miała miejsce wkrótce po koronacji króla. Kościół stanowić miał fragment pierwszego chrześcijańskiego klasztoru na Sycylii. W 1136 roku król sprowadził do niego benedyktynów z miasta Vercelli w Lombardii. Budowę całego kompleksu klasztornego ukończono w 1143 roku. W późniejszych wiekach kościół był wielokrotnie przebudowywany, jednak nie naruszono jego zasadniczej struktury pochodzącej z czasów Rogera II.

Od 1880 prowadzono w kościele prace restauracyjne, którymi kierował Giuseppe Patricolo. Zburzono przylegające do kościoła rudery oraz odsłonięto jego apsydy i północną elewację. Prace restauracyjne przywróciły w dużym stopniu pierwotny, normańsko-arabski wygląd świątyni.

Architektura kościoła

Kościół zbudowano na planie krzyża łacińskiego z nawą główną, dwiema nawami bocznymi i trzema absydami.

Każdy z głównych elementów tworzących strukturę budowli przykryty jest odrębną kopułą w kolorze czerwonym; kopułę posiada również prezbiterium umieszczone w niszy kończącej nawę główną. W rezultacie widziana z zewnątrz budowla przypomina bardziej meczet niż kościół i znacznie bardziej kojarzy się z fragmentem starego Damaszku bądź Bagdadu niż konstrukcjami spotykanymi w świecie chrześcijańskim. Czerwone kopuły dowodzić mają wpływu kultury arabskiej na XII-wieczną Sycylię, widocznego podczas gruntownej rekonstrukcji kościoła przeprowadzonej przez Normanów. W rzeczywistości czerwony kolor kopuł nie jest w pełni oryginalny. Kierujący prowadzonymi pod koniec XIX w pracami restauracyjnymi architekt odnalazł na pokryciu kopuł fragmenty starego czerwonego tynku i w związku z tym nadał kopułom kolor czerwony.

Obok kościoła za wysokim murem znajduje się dziedziniec otoczony arkadami. Stanowi on najprawdopodobniej najstarszy zachowany fragment klasztoru. Konstrukcja arkad opiera się na podwójnych kolumnach z podtrzymującymi łuki kapitelami w postaci motywów roślinnych. Być może arkadowy układ stanowił fragment dawnego arabskiego meczetu, jest jednak bardziej prawdopodobne, że został on wzniesiony przez lub z inicjatywy sycylijskich Normanów i stanowił fragment klasztoru.

Bibliografia

• Ettore Magno, Giovanna Cassata, San Giovanni degli Eremiti, Palermo: Enchiridion, 1983.
• Brigit Carnabuci, Sizilien. Griechische Tempel, römische Villen, normannische Dome und barocke Städte im Zentrum des Mittelmeeres, Ostfildern: DuMont Reiseverlag, 2011, ISBN 978-3-7701-4385-6 (=DuMont Kunst-Reiseführer).
• Arabisch-normannische Kunst – Siziliens Kultur im Mittelalter, Internationaler Ausstellungsstraßen-Zyklus Die Islamische Kunst im Mittelmeerraum, Tübingen – Berlin: Ernst Wasmuth Verlag, 2004, ISBN 3-8030-4102-3.