Salangana lśniąca
| Aerodramus whiteheadi[1] | |||
| (Ogilvie-Grant, 1895) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
salangana lśniąca | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 brak danych
| |||
Salangana lśniąca (Aerodramus whiteheadi) – gatunek małego ptaka z rodziny jerzykowatych (Apodidae). Występuje na Luzonie i Mindanao; jedno stwierdzenie z Negros (Filipiny). Ma status gatunku niedostatecznie rozpoznanego (DD, Data Deficient).
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał William Robert Ogilvie-Grant w 1895. Holotyp, wraz z trzema innymi okazami[3], pochodził z Mount Data na wyspie Luzon[4]. W 2017 znajdował się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Tring[5]. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Collocalia whiteheadi[3]. Obecnie (2020) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) umieszcza salanganę lśniącą w rodzaju Aerodramus. Wyróżnia 2 podgatunki[6], podobnie jak autorzy HBW[4].
Podgatunki i zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]IOC wyróżnia następujące podgatunki[6]:
- A. w. whiteheadi (Ogilvie-Grant, 1895) – Mount Data, północny Luzon[4] (w pierwszej dekadzie XXI wieku obserwowany też na Mount Polis[7])
- A. w. origenis (Oberholser, 1906) – szczyty wulkaniczne: Apo, Kitanglad i Matutum (do tego jedna obserwacja z nieznanej lokalizacji w tej samej prowincji co Matutum – South Cotabato) na wyspie Mindanao (południowe Filipiny)[4]
W lutym 1998 osobnika nieokreślonego podgatunku obserwowano na szczycie Kanlaon na wyspie Negros[8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi około 13–14 cm[4][3], masa ciała u jednej samicy – 14 g[4]. Salangany lśniące to najwięksi przedstawiciele rodzaju spośród 8 gatunków spotykanych na Filipinach[9]. Są stosunkowo duże z szerokimi, masywnymi głowami. Ogon nieznacznie wcięty[8] (według innego źródła głęboko wcięty[4]), skok nagi. Przedstawicieli poszczególnych podgatunków odróżniają odcienie niektórych partii upierzenia. U reprezentantów A. w. origenis wierzch ciała jest ciemnobrązowy, ciemniejszy na głowie i płaszczu, z nieznacznie fioletowym połyskiem, szczególnie na skrzydłach i ogonie. Kantarek i obszar tuż nad okiem nieco upstrzone jasnobrązowo. Kuper nie wyróżnia się kolorystycznie. Spód ciała szarobrązowy. Dziób czarny, tęczówka ciemnobrązowa, nogi czarniawe[8]. Przedstawicieli podgatunku nominatywnego wyróżnia ogółem ciemniejsze upierzenie, zarówno na spodzie, jak i wierzchu ciała[5].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Salangany lśniące stwierdzano wyłącznie na terenach górskich porośniętych pierwotnymi lasami i powyżej 1000 m n.p.m.[4] Cztery okazy A. w. origenis miano złapać w pustym pniu drzewa, gdzie prawdopodobnie odpoczywały. Możliwe, że klify są istotnym elementem środowiska dla salangan lśniących (zakładając, że obserwacje z 1997 z Kitanglad dotyczyły na pewno przedstawicieli tego gatunku)[9]. O głosie i pożywieniu niczego nie wiadomo[4][8]. Na początku lipca 1904 odnaleziono na Apo cztery gniazda, przypuszczalnie w okolicy klifów w pustym pniu drzewa[9][4]. Przypisano je do A. w. origenis. Były zaokrąglone, zbudowane z zielonych mszaków i włóknistych materiałów roślinnych, najprawdopodobniej bez spoiwa[9] (śliny służącej do połączenia poszczególnych składników tworzących gniazdo[8]).
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]IUCN nadaje salanganie lśniącej status gatunku niedostatecznie rozpoznanego (DD, Data Deficient) nieprzerwanie od 2000 roku (stan w 2020). Wcześniej w latach 1996 i 1994 uznana została za gatunek narażony na wyginięcie (VU, Vulnerable). BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie spadkowy[7]. Choć według Hume’a (2017) od czasu odkrycia nie widziano przedstawicieli podgatunku nominatywnego i ten być może wymarł[5], według BirdLife International w 2005 ponownie dokonano obserwacji. Miała miejsce na Mount Polis[7], nieco ponad 17 km od Mount Data. Liczebność populacji i jej trend są całkowicie nieznane, głównie ze względu na trudności w identyfikacji gatunku, nawet w przypadku ptaków trzymanych w ręce. Potencjalne zagrożenia dla salangan lśniących niesie ograniczony zasięg występowania (choć nie ma pewności, czy w istocie taki jest) oraz niszczenie środowiska życia. Na Kitanglad i Matutum prowadzona jest nielegalna wycinka i, podobnie jak na Apo, uprawa w systemie kaingin[7] (będącym lokalną odmianą systemu żarowego).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Aerodramus whiteheadi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Aerodramus whiteheadi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b c W.R. Ogilvie-Grant. On the birds of the Philippine Islands. „Ibis”, s. 459–461, 1895.
- ↑ a b c d e f g h i j Chantler, P., Sharpe, C.J. & Boesman, P.: Whitehead's Swiftlet (Aerodramus whiteheadi). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-12-31].
- ↑ a b c Julian P. Hume: Extinct Birds. Bloomsbury Publishing, 2017, s. 396. ISBN 978-1-4729-3745-2.
- ↑ a b Frank Gill & David Donsker (red.): Owlet-nightjars, treeswifts, swifts. IOC World Bird List (v9.2), 22 czerwca 2019. [dostęp 2019-12-31].
- ↑ a b c d Whitehead's Swiftlet Aerodramus whiteheadi. BirdLife International. [dostęp 2019-12-31].
- ↑ a b c d e Robert Kennedy, Pedro C. Gonzales, Edward Dickinson, Hector C. Miranda, Jr, Timothy H. Fisher: A Guide to the Birds of the Philippines. Oxford University Press, 2000, s. 187. ISBN 978-0-19-854668-9.
- ↑ a b c d Whitehead's Swiftlet. Collocalia whiteheadi, [w:] Threatened birds of Asia: the BirdLife International Red Data book, BirdLife International, Cambridge, 2001, s. 2471–2473 [zarchiwizowane z adresu 2019-12-31] (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia salangany lśniącej. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).