S-400 Triumf
| |
| Informacje podstawowe | |
| Inne nazwy |
S-300PMU3 |
|---|---|
| Warstwa obrony |
wyższa terminalna, terminalna |
| Platforma systemu |
mobilna-drogowa |
| Państwo | |
| Producent | |
| Wejście do służby |
28 kwietnia 2007 |
| Status systemu |
operacyjny |
| Pociski | |
| Pociski |
• 48N6DM |
| System | |
| Wyrzutnia |
TEL: TP85TE2, 5P85SE2 |
| Liczba pocisków |
cztery |
| Radary | |
| Nazwa / model |
• wykrywania: 64N6E2 |
| Inne elementy systemu | |
| Moduł zarządzania walką |
55K6E |
S-400 Triumf (ros. C-400 Триумф) – rosyjski system rakietowy czwartej generacji typu ziemia-powietrze, opracowany przez Centralne Biuro Konstrukcyjne Ałmaz-Antiej, stanowiący wersję rozwojową systemu S-300PMU (Kod NATO: SA-10C). System S-400 ma cechować się zwiększoną skutecznością w zwalczaniu samolotów o obniżonej wykrywalności
Rozwój
[edytuj | edytuj kod]Pod koniec lat 70. XX wieku przyjęto w ZSRR na uzbrojenie nowoczesny system przeciwlotniczy S-300P, charakteryzujący się wykorzystaniem po raz pierwszy w ZSRR rakiet odpalanych pionowo z pojemników startowych. Obok rozwoju tego systemu, na początku lat 80. podjęto już w biurze konstrukcyjnym Ałmaz prace nad systemem nowej generacji[1]. Wymagania taktyczne sformułowano w 1986 roku i wtedy też pojawiło się oznaczenie S-400[1]. Zakładano zwiększenie zasięgu do 300–400 km oraz liczby zwalczanych równocześnie celów[2]. Nowy system miał jednak zachować pokrewieństwo z rodziną S-300P, w tym zunifikowane miały być wyrzutnie i zachowana możliwość odpalania starszych pocisków[2]. W pierwotnej wersji systemu S-400 zachowano 70-80% technologii zastosowanych systemie S-300, w tym kontenery startowe, wyrzutnie oraz radary[3]. Początkowo był znany jako S-300PMU3 później przemianowany na S-400 (Kod NATO: SA-21 Growler[4]).
Budowa S-400 rozpoczęła się w późnych latach 90. XX w. System został oficjalnie zapowiedziany w styczniu 1999 roku. 12 lutego przeprowadzono pierwsze testy, które jak 100% innych ujawnionych rosyjskim mediom testów zakończyło się powodzeniem[5]. Początkowo S-400 był testowany z wykorzystaniem rakiet używanych przez S-300, jednak z powodu niewiele lepszych osiągów od swoich poprzedników, zdecydowano się na opracowanie nowego typu rakiet. S-400 otrzymał cztery nowe typy rakiet, 9M96E i 9M96E2 o zasięgu odpowiednio 40 i 120 km oraz rakiety dalekiego zasięgu 48N6E3/48N6DM i 40N6 zdolną niszczyć cele w odległości 400 km[6]. 28 kwietnia 2007 roku system S-400 został formalnie przyjęty na uzbrojenie rosyjskich sił zbrojnych[7].
System
[edytuj | edytuj kod]System S-400 ugrupowany jest w bataliony z 8 do 12 wyrzutni mieszczących po cztery pociski w każdej. System S-400 ma cechować się zwiększoną skutecznością w zwalczaniu samolotów o niskiej skutecznej powierzchni odbicia[8][9].
Wykrywanie celów zapewnia system radarowy Niebo-M, w którego skład wchodzi RLM-M (55Zh6UME) pracujący na falach o dużej długości, co umożliwia wykrywanie celów na dużych dystansach (400 km), w tym celów o obniżonej sygnaturze radarowej jak samoloty z wysokimi charakterystykami stealth. Z uwagi jednak na użycie przez RLM-M fal o dużej długości, radar nie daje obrazu sytuacji o dużej rozdzielczości, co uniemożliwia określenie dokładnej pozycji celu, a więc pobranie namiaru bojowego i naprowadzanie pocisków rakietowych.
Toteż Niebo-M uzupełniany jest w batalionie pracującym w paśmie L radarem RLM-S (55Zh6ME). Pasmo L jest obok w pasm S, C, X oraz Ku najczęściej wykorzystywanym pasmem przy wykrywaniu celów zapewniającym rozdzielczość wystarczającą do pobrania namiaru bojowego i naprowadzania na cel (zarówno jednak pasmo L jak i S, nie są wystarczające dla śledzenia obiektów stealth)[5]. Ostatnim elementem systemu jest pracujący w paśmie X radar RLM-S. Radary pracujące na falach o wysokiej częstotliwości nie są jednak w stanie wykryć obiektów stealth z dużej odległości, toteż założeniem systemu S-400 jest wskazanie przez radar RLM-M ogólnego kierunku w którym znajduje się obiekt stealth, co umożliwia wcześniejsze przygotowanie pracujących w pasmie X radarów na wykrycie obiektu stealth, gdy ten znajdzie się w niewielkiej odległości (34 km w przypadku samolotu F-35)[5]. W skład batalionu wchodzi także mobilne centrum dowodzenia 55K6E na podwoziu samochodowym, najczęściej 8 wyrzutni typu TEL TP85TE2 lub 5P85SE2 oraz mobilny maszt 40W6MR[5].
Według oficjalnego stanowiska Rosji dla rosyjskich mediów, system S-400 był testowany 32 raz w sześciu różnych ćwiczeniach i nie wydarzył się ani jeden test nieudany, co najprawdopodobniej jest dezinformacją[5][a]. Rosja nie ujawniła też rodzajów przechwytywanych przez system celów, zaś fakt że wszystkie testy odbywały sie w ramach ćwiczeń, sugeruje że Rosja nie przeprowadzała testów podczas fazy konstrukcyjno-rozwojowej systemu[10]. Dostępne informacje sugerują że Rosja jest jednym z nielicznych krajów które nie ujawniają żadnych informacji o nieudanych testach, zaś według oficjalnych informacji rządu rosyjskiego 100% testów kończy się sukcesem[10][5][b].
Rakiety
[edytuj | edytuj kod]S-400 może korzystać z czterech nowych typów rakiet (48N6E3, 40N6, 9M96E, 9M96E2), a także z rakiet używanych przez poprzedni system S-300PMU2 Faworit (48N6E, 48N6E2). W rezultacie S-400 może być uzbrojony w zestaw różnych rakiet, co zapewnia dużą uniwersalność oraz umożliwia dostosowanie do danego zagrożenia.
- 48N6E3/48N6DM – pierwsza z nowych rakiet dalekiego zasięgu dla systemu S-400, będąca wersją rozwojową 48N6E2, o zasięgu 240 km.
- 40N6 – rakieta dalekiego zasięgu, mogąca zwalczać cele powietrzne na odległość 400 km[11]. Rakieta ta ma min. za zadanie niszczenie samolotów kontroli i wczesnego ostrzegania AWACS, JSTARS.
- 9M96E, 9M96E2 – jednostopniowe rakiety o zasięgu odpowiednio 40 i 120 km, przeznaczone do zwalczania samolotów oraz wszelkiego typu broni lotniczej. Są lżejsze i mniejsze od odpowiedników używanych przez inne systemy S-300. Prawdopodobieństwo trafienia ma wynosić 0,9 dla samolotów załogowych i 0,8 dla bezzałogowych. Rakieta może manewrować przy przeciążeniach sięgających 20 G i wysokościach do 35 km[6][c].
Użytkownicy i wprowadzenie do sprzedaży
[edytuj | edytuj kod]Arabia Saudyjska zamówiła system S-400 w październiku 2017 roku[13]. Szacowany koszt dywizjonu w przypadku kontraktu dla Arabii Saudyjskiej to ok. 320 milionów dolarów, przy koszcie jednego pojazdu 40–50 milionów[14][15].
Według doniesień prasowych użytkownikiem S-400 będą także Chiny. Zamówienia mają dotyczyć dostawy co najmniej sześciu dywizjonów (48 wyrzutni) S-400, a wartość kontraktu ma przekraczać 3 mld dolarów[16]. Chiny ubiegały się o możliwość zakupu S-400 już od pewnego czasu, jednak Rosja w obawie przed nadmiernym wzmacnianiem potęgi militarnej Chin, nie zezwalała na eksport tak nowoczesnej broni[17]. Pierwsze jednostki miały być skierowane na obszar Chin w rejonie Tajwanu, co pozwoliłoby kontrolować przestrzeń powietrzną nad wyspą[18]. Tymczasem jeden transport S-400 do Chin został uszkodzony przez sztorm i zniszczony przez Rosjan[19].
5 października 2018 r. Indie podpisały kontrakt na kupno systemu[20]. W lipcu 2019 roku Turcja została pierwszym eksportowym użytkownikiem systemu, co wobec obaw o szpiegostwo wojskowo-techniczne doprowadziło do pozbawienia Turcji udziału w programie JSF i możliwości nabycia myśliwców wielozadaniowych F-35[21]. Jednocześnie, 2021 roku z powodu nie spełnienia przez pierwszy dostarczony batalion systemu S-400 tureckich oczekiwań w zakresie sprawności S-400 w zwalczaniu nisko lecących obiektów, dronów oraz pocisków manewrujących, Turcja zrezygnowała z przewidzianego wcześniejszą umową zakupu kolejnego batalionu tego systemu[22].
Użycie operacyjne systemu
[edytuj | edytuj kod]System S-400 został skierowany do służby operacyjnej w 2007 roku, i choć odniósł sukcesy podczas rosyjskiej pełnoskalowej inwazji na Ukrainę, jego udziałem stały się też spektakularne porażki[5]. System S-400 poniósł straty w konflikcie o Górski Karabach w 2016, gdzie radary systemu były niszczone przez izraelskiej produkcji drony-kamikaze i inną amunicję krążącą[23]. W kwietniu 2017 roku rozstawiony w Latakii rosyjski batalion S-400 nie przechwycił 60 amerykańskich pocisków manewrujących wystrzelonych na syryjską bazę lotniczą Shayrat w Hims[5]. Przy deklarowanym przez Rosję zasięgu 400 km rosyjskiego systemu, baza Shayrat znajdowała się około 150 kilometrów od miejsca stacjonowania S-400 w Latakii[5].
Doświadczenia z używania systemu S-400 przez tureckie siły zbrojne stały się powodem oskarżenia Rosji o celowe wprowadzenie w błąd co do transferu technologi produkcji systemu oraz jego lrzeczywistych charakterystyk, które odbiegają od wartości rzeczywistych. Zgodnie z ujawnionymi danymi tureckimi, system jest w stanie wykryć cel wielkości Jumbo Jeta na dystansie 400 km znajdujący się na wysokosci 20 000 metrów, przy celu jednak na wysokości 5000 metrów, odległość wykrycia spada wielokrotnie, zaś efektywnmość systemu spada do 30–40%[23]. Przy celu znajdującym się na wysokości 1 kilometra, maksymalny zasięg wykrycia spada do 70-180 kilometrów, zaś przy celach poniżej pułapu 1000 metrów, przy celach aerodynamicznych poniżej 1 km, skuteczność zwalczania nie wykracza poza dystans kilku kilometrów[23].
Wojna na Ukrainie
[edytuj | edytuj kod]Systemy S-400 używane są przez Rosję podczas rozpoczętej przez Rosję w 2022 roku. Nie są znane szczegóły użycia tego systemu w walkach na Ukrainie, jednak według niektórych informacji 25 lutego 2022 roku pociskiem z systemu S-400 zestrzelony został należący do sił powietrznych Ukrainy samolot myśliwski Su-27 pilotowany przez płk. Ołeksandra Oksanczenkę[24]. Pocisk, którym zestrzelony został samolot Oksanczenki, wystrzelony został z terytorium Białorusi, zas przechwycenie nastapiło w niedaleko Kijowa w odległości ok. 150 km od wyrzutni[25]. Ukraińskie samoloty Su-27 od czasów radzieckich nie były jednak znacząco unowocześniane, nie były więc wyposażone w jakiekolwiek środki walki elektronicznej, wiele zaś ukraińskich samolotów nie dysponowało nawet urządzeniami ostrzegającymi o zagrożeniach i zbliżających się pociskach rakietowych[25].
Nie są znane łączne ukraińskie straty zadane przez pociski systemu S-400, jednak wraz z napływem na Ukrainę pomocy wojskowej z państw zachodnich, w tym pocisków antyradarowych AGM-88 HARM, pocisków manewrujących Storm Shadow i systemów rakietowych HIMARS oraz dzięki odpowiedniemu użyciu ukraińskiej konstrukcji pocisków manewrujących Neptun, siły rosyjskie zaczęły ponosić straty w systemach S-400, które same stały się celem ukraińskich ataków[26][27]. Do września 2023 roku, rosyjskie wojska straciły elementy bądź nawet cały batalion systemu S-400 w co najmniej 5 przypadkach[26][28]. W czasie jej trwania, system ten nie okazał się tak skuteczny jak wynikało z wcześniejszych rosyjskich deklaracji, jednak oprócz zwalczania celów powietrznych, rosyjskie systemy S-400 używane są przez Rosję do ataku na cele lądowe na Ukrainie[28].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ 15 razy na poligonie Sary-Szagan oraz 17 razy na poligonie w Kapustin Jarze[10].
- ↑ Dla porównania, w Stanach Zjednoczonych które prowadzą bardzo transparentną politykę w tym zakresie, wskaźnik udanych testów wszystkich rodzajów systemów przeciwrakietowych przeprowadzonych w latach 1960–2019 wynosi 72%[10].
- ↑ Przykładowo samoloty typu F-16 i podobnych, startujące z 31 Bazy Lotnictwa Taktycznego byłyby niewidoczne dla systemu S-400, zainstalowanego w obwodzie królewieckim, aż do wysokości lotu 8200 m. Nad Lotniskiem im. F.Chopina wysokość bezpieczna wynosiłaby 4000 metrów, nad 49 Bazą Lot. – 320 metrów, a nad 22 Bazą Lot. – 250 metrów. Co oznacza, że startujące stamtąd polskie samoloty bojowe mogłyby odpalać, w stronę stanowisk S-400 trudno wykrywalne pociski dalekiego zasięgu, np. JASSM, pozostając niewykryte[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Szulc 2007 ↓, s. 32.
- ↑ a b Szulc 2007 ↓, s. 33.
- ↑ Missile Threat: S-400 Triumf, [on line]
- ↑ Szulc 2007 ↓, s. 39.
- ↑ a b c d e f g h i Alex Hollings: The S-400 myth, [on line]
- ↑ a b S-300PMU3 / S-400 Triumf / SA-21 Growler. globalsecurity.org. [dostęp 2017-10-01]. (ang.).
- ↑ Szulc 2007 ↓, s. 37.
- ↑ Almaz S-300P/S-400 Grumble/Gargoyle Air Defence Missile Systems.
- ↑ MissileThreat :: S-400 (SA-20 Triumf). missilethreat.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-20)]..
- ↑ a b c d Shea Cotton, Jeffrey Lewis: The Global Missile Defense, [on line]
- ↑ Juliusz Sabak, Chiny kupują najnowszy rosyjski system przeciwlotniczy [online], Defence24.pl, 28 listopada 2014 [dostęp 2015-04-27] [zarchiwizowane z adresu 2014-11-30].
- ↑ Maksymilian Dura: Rosyjska „prawda”, [on line]
- ↑ Paweł Behrendt: Arabia Saudyjska kupuje S-400. konflikty.pl, 6 października 2017. [dostęp 2017-10-06].
- ↑ Russian Defense Policy. More S-400s. russiandefpolicy.wordpress.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-22)].
- ↑ Riyadh mulls big Russian missile buy. 2010-03-22. [dostęp 2015-04-27]. (ang.).
- ↑ Bartosz Węglarczyk: Rosja sprzedaje S-400 Chinom. Rzeczpospolita, 2015-04-14. [dostęp 2015-04-27].
- ↑ Jędrzej Bielecki, Kinga Olszewska, Monika Kruszewska-Mikucka, Olgierd Kwiatkowski: Embargo Zachodu stało się dopingiem dla Chin. Rzeczpospolita, 2013-04-06. [dostęp 2015-04-27].
- ↑ Maksymilian Dura, Rosyjskie systemy S-400 trafią do Chin. „Pokrycie całej przestrzeni powietrznej Tajwanu” [online], Defence24.pl, 15 kwietnia 2015 [dostęp 2015-04-27] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-16].
- ↑ Chińskie S-400 zniszczone [online], MILMAG, 19 lutego 2019 [dostęp 2023-08-24] (pol.).
- ↑ Indie zamówiły S-400 – Altair Agencja Lotnicza [online], www.altair.com.pl [dostęp 2018-10-09] (ang.).
- ↑ Piotr Kraś: Tło wyboru rosyjskiego S-400 Triumf przez Turcję. Warszawski Instytut Inicjatyw Strategicznych. [dostęp 2019-05-30]. (pol.).
- ↑ No more ice cream, Turkey rejects second batch of S-400 missiles. Global Defense Corp. [dostęp 2024-09-22]. (ang.).
- ↑ a b c Global Defense: Turkey accused Russia of fraud, [on line]
- ↑ Nie żyje wybitny pilot Oleksandr Oksanczenko.. Onet, 1 marca 2022. [dostęp 2024-08-27]. (pol.).
- ↑ a b Russia’s S-400 Missile, First Blood, [on line]
- ↑ a b Ellie Cook: Russia's S-400, [on line]
- ↑ Ellie Cook: Ukraine Says 'Flawless, [on line]
- ↑ a b Carlin Maya: S-400: Russia's, [on line]
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tomasz Szulc. Rosyjski system obrony przeciwlotniczej S-400 Triumf. „Nowa Technika Wojskowa”. 11/2007, listopad 2007. Warszawa: Magnum-X.
- Shea Cotton, Jeffrey Lewis: The Global Missile Defense Race: Strong Test Records and Poor Operational Performance. NTI, 16 kwietnia 2021. [dostęp 2024-08-27]. (ang.).
- Alex Hollings: The S-400 myth: why Russia's air defense prowess is exaggerated. Sandboxx, 21 lipca 2022. [dostęp 2024-08-26]. (ang.).
- Maksymilian Dura: Rosyjska „prawda” o systemie S-400. Defence24, 26 Stycznia 2017. [dostęp 2024-08-27]. (pol.).
- Almaz S-300P/PT/PS/PMU/PMU1/PMU2 Almaz-Antey S-400 Triumf SA-10/20/21 Grumble/Gargoyle. ausairpower.net, 27 stycznia 2014. [dostęp 2024-08-27]. (ang.).
- Russia’s S-400 Missile System Gains First Blood in Ukraine: Su-27 Shot Down 150km Away. militarywatchmagazine.com, 6 marca 2022. [dostęp 2024-08-27]. (ang.).
- Ellie Cook: Russia's S-400 Air Defense Systems Are Being Cut to Shreds. Newsweek, 20 września 2023. [dostęp 2024-08-27]. (ang.).
- Ellie Cook: Ukraine Says 'Flawless' New Missile Wiped Out Russian S-400 'Triumf' System. Newsweek, 27 sierpnia 2023. [dostęp 2024-08-27]. (ang.).
- Carlin Maya: S-400: Russia's Dangerous Missile System the Air Force Truly Worries About. National Interests, 12 stycznia 2024. [dostęp 2024-08-27]. (ang.).
- S-400 Triumf. Missile Threat, 6 lipca 2021. [dostęp 2024-09-21]. (ang.).
- Turkey accused Russia of fraud, discloses fatal flaws in Russian-made S-400 SAM system, calling it a "chimney". Global Defense Corp, 1 stycznia 2020. [dostęp 2024-09-21]. (ang.).