Sławomir Czerwiński

Sławomir Czerwiński

Data i miejsce urodzenia	24 października 1885 Sompolno, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	4 sierpnia 1931 Warszawa, Polska
Minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego
Okres	od 14 kwietnia 1929 do 7 grudnia 1929
Przynależność polityczna	BBWR
Poprzednik	Kazimierz Świtalski
Okres	od 7 grudnia 1929 (p.o) do 29 grudnia 1929
Okres	od 29 grudnia 1929 do 17 marca 1930
Okres	od 17 marca 1930 (p.o) do 29 marca 1930
Okres	od 29 marca 1930 do 23 sierpnia 1930
Okres	od 23 sierpnia 1930 (p.o) do 25 sierpnia 1930
Okres	od 25 sierpnia 1930 do 4 grudnia 1930
Okres	od 4 grudnia 1930 do 26 maja 1931
Okres	od 26 maja 1931 (p.o) do 27 maja 1931
Okres	od 27 maja 1931 do 4 sierpnia 1931
Następca	Janusz Jędrzejewicz
Odznaczenia

Grób Sławomira Czerwińskiego na cmentarzu Powązkowskim

Sławomir Czerwiński (ur. 24 października 1885 w Sompolnie, zm. 4 sierpnia 1931 w Warszawie) – polski działacz państwowy, pedagog, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, ewangelik reformowany i wolnomularz.

Życiorys

Był synem zastępcy notariusza Ludwika oraz Walentyny z domu Rudnickiej. W wieku 10 lat, w 1895 r., Czerwiński rozpoczął naukę w Męskim Gimnazjum Klasycznym w Kaliszu. Podczas nauki zaangażował się konspiracyjnie w pracę młodzieżowej organizacji „Przyszłość”, która szerzyła idee patriotyczne. 31 lutego 1905 roku w szkole został zorganizowany strajk, któremu Czerwiński przewodził. Zgłoszono postulat m.in. o wprowadzeniu nauki języka polskiego. W wyniku tych działań został relegowany ze szkoły. Maturę zdał rok później w IV Gimnazjum w Krakowie jako ekstern. Następnie rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim z filologii polskiej, filozofii i pedagogiki.

Po studiach został nauczycielem języka polskiego w prywatnych szkołach średnich, w latach 1910–1912 w szkole handlowej w Koninie, 1912–1915 w gimnazjum męskim i żeńskich szkołach średnich w Piotrkowie, a 1915–1918 dyrektorem Gimnazjum im. Joachima Chreptowicza w Ostrowcu Świętokrzyskim. Pracował też nad pracą doktorską Elżbieta z Krasińskich Jaraczewska, którą obronił 19 czerwca 1923 na Uniwersytecie Jagiellońskim.

II Rzeczpospolita

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w 1919 r. rozpoczął pracę jako starszy referent w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Rok później został radcą ministerialnym. Stopniowo awansował na dyrektor Departamentu, podsekretarza stanu, a 14 kwietnia 1929 roku został mianowany ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Kazimierza Świtalskiego. Pełnił tę rolę w kolejnych rządach, aż do 4 marca 1931 roku. W lutym 1929 r. Czerwiński doprowadził do powołania stałej komisji, która w obrębie ministerstwa zajmowała się koordynacją działalności jego departamentów. Pracował nad usprawnieniem zarówno polskiej oświaty, jak i samego ministerstwa. Uruchomił m.in. Państwowy Instytut Nauczycielski w Warszawie, a także szereg innych instytucji pedagogicznych; w okresie pełnienia przez niego funkcji ministra podjęto prace nad opracowaniem statutu Polskiej Akademii Literatury i Funduszu Kultury Narodowej. Przyczynił się także do utworzenia Instytutu Propagandy Sztuki i Ukraińskiego Instytutu Naukowego w Warszawie. Doprowadził do rozwoju szkolnictwa zawodowego. Czerwiński był za utrzymaniem modelu siedmioklasowej szkoły powszechnej z obowiązkowym bezpłatnym nauczaniem. Minister współtworzył koncepcję wychowania obywatelsko- państwowego, której założeniem było wpajanie przekonania o sile państwa polskiego, wprowadzając przy tym kult osoby marszałka Piłsudskiego, jako ojca i obrońcy niepodległości. Program reform ministra spotykał się ze sprzeciwem ugrupowań opozycyjnych, przede wszystkim Narodowej Demokracji. Czerwiński był krytykowany za upolitycznienie nauczania, wprowadzenie zależności między pedagogiką narodową a państwową, politykę oświatową wobec szkół mniejszości narodowych, a także model relacji między pedagogiką państwową a religią.

Za jego kadencji utworzono : Wyższą Szkołę Muzyczną, Instytut Propagandy Sztuki oraz Centralne Biuro Inwentaryzacyjne.

Okresy sprawowania urzędy ministra

14.04 – 07.12.1929 – rząd Kazimierza Świtalskiego

p.o. 07 – 29.12.1929

29.12.1929 – 17.03.1930 – Piąty rząd Kazimierza Bartla

p.o 17 – 29.03.1930

29.03 – 23.08. 1930 – rząd Walerego Sławka

p.o. 23 – 25.08.1930

25.08. – 04.12.1930 -  Drugi rząd Józefa Piłsudskiego

04.12.1930 - 26.05. 1931 – Drugi rząd Walerego Sławka

p.o. 26 - 27.05.1931

27.05. – 04.08.1931 – rząd Aleksandra Prystora

Kontrowersje po śmierci

Zmarł 4 sierpnia 1931 roku. Okoliczności jego śmierci i pogrzebu stały się okazją sporu na linii Kościół katolicki-kościoły ewangelickie oraz na linii Kościół-państwo. Jako dojrzały człowiek przeszedł na kalwinizm, którego był praktykującym wyznawcą. W ostatnim stadium jego choroby zajmowały się nim zakonnice, które twierdziły, że w ostatnim dniu przeszedł na katolicyzm. Ewangelicy podkreślali, że to niemożliwe, gdyż przez ostatnie trzy dni swego życia był zupełnie nieprzytomny. Pomimo ich protestów urządzono mu katolicki pogrzeb, a żałobną mszę sprawowało kilku biskupów. Odmówili oni jednak pójścia za konduktem żałobnym, twierdząc, że będąc ministrem działał na niekorzyść katolicyzmu i opowiadał się za świecką edukacją. To doprowadziło z kolei do sporu biskupa Stanisława Galla z Józefem Piłsudskim. Został pochowany 7 sierpnia 1931 na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie (kwatera 196-6-30).

W 2022 roku Fundacja ,,Stare Powązki" na zlecenie i ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, w ramach projektu odrestaurowywania grobów ministrów II RP, odnowiła grób Czerwińskiego.

Życie prywatne

Czerwiński był dwukrotnie żonaty. Pierwszy raz ożenił się ze Zdzisławą z domu Drzewiecką (zmarła w 1915 r.), z którą miał troje dzieci: Dobrosławę, Zdobysława Tadeusza i Wiesławę Kazimierę. W 1925 r., wziął ślub z Jadwigą z domu Pietruszkiewicz, przy czym zmienił wyznanie z rzymskokatolickiego na kalwińskie.

Odznaczenia

„Za wybitne zasługi na polu oświaty” 24 października 1931 został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Ignacego Mościckiego Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski.

Publikacje

• O nowy ideał wychowawczy (1934, wyd. 2, rozsz.)

Bibliografia

• Bogdan Nawroczyński, Sławomir Czerwiński, w: Polski Słownik Biograficzny, tom IV, 1938.
• „Jednota”, 1931 nr 26–31.

Linki zewnętrzne

• Publikacje Sławomira Czerwińskiego dostępne w serwisie Polona