Rozbójnik inkaski

Rozbójnik inkaski
	Lestoros inca
	(O. Thomas, 1917)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	torbacze
Rząd	skąpoguzkowce
Rodzina	zbójnikowate
Rodzaj	Lestoros; Oehser, 1934
Gatunek	rozbójnik inkaski
Synonimy
	Rodzaju: Orolestes O. Thomas, 1917; Cryptolestes Tate, 1934; Gatunku: Orolestes inca O. Thomas, 1917; Caenolestes gracilis Bublitz, 1987;
	Rodzaju: Orolestes O. Thomas, 1917; Cryptolestes Tate, 1934; Gatunku: Orolestes inca O. Thomas, 1917; Caenolestes gracilis Bublitz, 1987;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rozbójnik inkaski^[6] (Lestoros inca) – gatunek ssaka z rodziny zbójnikowatych (Caenolestidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1917 roku angielski zoolog Oldfield Thomas nadając mu nazwę Orolestes inca^[1]. Miejsce typowe to „Torontoy” (13°10′S 72°30′W/-13,166667 -72,500000), na wysokości 18 000 ft (5486 m), Cuzco, Peru^[1]^[4]^[7]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłego samca o sygnaturze USNM 194401 i znajdujący się w zbiorach United States National Museum^[1]^[7]; odłowiony przez amerykańskiego zoologa Edmunda Hellera 14 maja 1915 roku^[7]. W tej samej pracy Thomas utworzył dla nowo opisanego gatunku rodzaj Orolestes^[1], lecz nazwa ta okazała się zajęta przez rodzaj ważki który opisał w 1895 roku angielski entomolog Robert McLachlan; w 1934 roku George Henry Hamilton Tate zaproponował nową nazwę rodzajową Cryptolestes^[3] lecz ta również okazała się zajęta przez rodzaj chrząszcza który opisał w 1899 roku austriacki entomolog Ganglbauer, co zostało skorygowane w tym samym roku przez amerykańskiego publicystę Paula Oehsera, który utworzył nowy rodzaj Lestoros (rozbójnik^[6])^[2] którego rozbójnik inkaski jest jedynym przedstawicielem^[8]^[9].

Opisany w 1987 roku przez niemieckiego teriologa Johannesa Bublitza nowy gatunek Caenolestes gracilis^[4] okazał się być synonimem L. inca ze względu na niewielką zauważalną zmienność klinalną lub wewnątrzgatunkową^[10]. Ograniczone dane genetyczne i bardziej istotne dane morfologiczne sugerują, że L. inca jest taksonem siostrzanym dla Rhyncholestes raphanurus^[11].

Etymologia

Orolestes: gr. ορος oros, ορεος oreos „góra”^[12]; ληστης lestes „rozbójnik, bandyta”, od λῃστευω lēisteuō „grabić, łupić”^[13].
Cryptolestes: gr. κρυπτος kruptos „ukryty”^[14]; ληστης lestes „rozbójnik, bandyta”, od λῃστευω lēisteuō „grabić, łupić”^[13].
Lestoros: gr. ληστης lestes „rozbójnik, bandyta”, od λῃστευω lēisteuō „grabić, łupić”^[13]; ορος oros, ορεος oreos „góra”^[12].
inca: Inga lub Inca (pol. Inkowie), ludy sprzed podboju Peru i Boliwii^[15].
gracilis: łac. gracilis lub gracilus „smukły, elegancki, cienki”^[16].

Zasięg wstępowania

Rozbójnik inkaski występuje nad górnymi wodami czterech systemów odwadniających wzdłuż zbocza wschodnich Andów od góry Ocobamba, w Cuzco (południowo-wschodnie Peru) do góry Cerro Llamachaqui, w La Paz (zachodnia Boliwia)^[8]^[17]^[18].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 9–12 cm, długość ogona 10–13,5 cm, długość tylnej stopy 2,2–2,4 cm; masa ciała 20–35 g^[17]^[19].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern „najmniejszej troski”)^[5].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g O. Thomas. Preliminary diagnoses of new mammals obtained by the Yale-National Geographic Society Peruvian Expedition. „Smithsonian Miscellaneous Collections”. 68 (4), s. 3, 1918. (ang.).
↑ ^a ^b P.H. Oehser. Another New Generic Name for a South American Marsupial. „Journal of Mammalogy”. 15 (3), s. 240, 1934. DOI: 10.2307/1373858. (ang.).
↑ ^a ^b G. H. Tate. New Generic Names for Two South American Marsupials. „Journal of Mammalogy”. 15 (2), s. 154, 1934. DOI: 10.2307/1373987. (ang.).
↑ ^a ^b ^c J. Bublitz. Untersuchungen zur Systematik der rezenten Caenolestidae Trouessart, 1898 unter Verwendung craniometrischer Methoden. „Bonner Zoologische Monographien”. 23, s. 78, 1987. (niem.).
↑ ^a ^b Lestoros inca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c R.D. Fisher & C.A. Ludwig. Catalog of Type Specimens of Recent Mammals: Orders Didelphimorphia through Chiroptera (excluding Rodentia) in the National Museum of Natural History, Smithsonian Institution. „Smithsonian Contributions to Zoology”. 664, s. 6, 2015. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest (red. red.): Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 58. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lestoros inca (O. Thomas, 1917). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-21]. (ang.).
↑ G.M. Martin. Intraspecific variability in Lestoros inca (Paucituberculata, Caenolestidae), with reports on dental anomalies and eruption pattern. „Journal of Mammalogy”. 94 (3), s. 601–617, 2013. DOI: 10.1644/12-MAMM-A-180.1. (ang.).
↑ R. Ojala-Barbour, C.M. Pinto, J. Brito M., L. Albuja V., T.E. Lee Jr. & B.D. Patterson, 2013. A new species of shrew-opossum (Paucituberculata: Caenolestidae) with a phylogeny of extant caenolestids. „Journal of Mammalogy”. 94 (5), s. 967–982, 2013. DOI: 10.1644/13-MAMM-A-018.1. (ang.).
↑ ^a ^b Jaeger 1944 ↓, s. 155.
↑ ^a ^b ^c Jaeger 1944 ↓, s. 123.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 63.
↑ The Key to Scientific Names ↓, inca [dostęp 2023-07-20] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, gracilis [dostęp 2023-07-20] .
↑ ^a ^b B. Patterson: Family Caenolestidae (Shrew-Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 196. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species Lestoros inca. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-22].
↑ Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 42. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).
The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Thomas-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g O. Thomas. Preliminary diagnoses of new mammals obtained by the Yale-National Geographic Society Peruvian Expedition. „Smithsonian Miscellaneous Collections”. 68 (4), s. 3, 1918. (ang.).

[Oehser-2] P.H. Oehser. Another New Generic Name for a South American Marsupial. „Journal of Mammalogy”. 15 (3), s. 240, 1934. DOI: 10.2307/1373858. (ang.).

[Tate-3] G. H. Tate. New Generic Names for Two South American Marsupials. „Journal of Mammalogy”. 15 (2), s. 154, 1934. DOI: 10.2307/1373987. (ang.).

[Bublitz-4] J. Bublitz. Untersuchungen zur Systematik der rezenten Caenolestidae Trouessart, 1898 unter Verwendung craniometrischer Methoden. „Bonner Zoologische Monographien”. 23, s. 78, 1987. (niem.).

[iucn-5] Lestoros inca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Cichocki&inni-6] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[fis&lud-7] R.D. Fisher & C.A. Ludwig. Catalog of Type Specimens of Recent Mammals: Orders Didelphimorphia through Chiroptera (excluding Rodentia) in the National Museum of Natural History, Smithsonian Institution. „Smithsonian Contributions to Zoology”. 664, s. 6, 2015. (ang.).

[Burgin&inni-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest (red. red.): Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 58. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[mdd-9] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Lestoros inca (O. Thomas, 1917). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-21]. (ang.).

[Martin-10] G.M. Martin. Intraspecific variability in Lestoros inca (Paucituberculata, Caenolestidae), with reports on dental anomalies and eruption pattern. „Journal of Mammalogy”. 94 (3), s. 601–617, 2013. DOI: 10.1644/12-MAMM-A-180.1. (ang.).

[Ojala-Barbour&inni-11] R. Ojala-Barbour, C.M. Pinto, J. Brito M., L. Albuja V., T.E. Lee Jr. & B.D. Patterson, 2013. A new species of shrew-opossum (Paucituberculata: Caenolestidae) with a phylogeny of extant caenolestids. „Journal of Mammalogy”. 94 (5), s. 967–982, 2013. DOI: 10.1644/13-MAMM-A-018.1. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=185_155]-12] Jaeger 1944 ↓, s. 155.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=153_123]-13] Jaeger 1944 ↓, s. 123.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=93_63]-14] Jaeger 1944 ↓, s. 63.

[15] The Key to Scientific Names ↓, inca [dostęp 2023-07-20] .

[16] The Key to Scientific Names ↓, gracilis [dostęp 2023-07-20] .

[Patterson-17] B. Patterson: Family Caenolestidae (Shrew-Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 196. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[Wilson&Reeder-18] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Species Lestoros inca. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-22].

[amw-19] Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 42. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]